Eski toplum hayatımızda meslek, sanat, iş gözetilmeden kullanılmış bir unvandır: “Berber Osman Çelebi, Demirci Ahmed Çelebi, Kavukcu İbrahim Çelebi, İmam Ali Çelebi, Hamamcılar Kâhyası İsmail Çelebi, Defterdar İskender Çelebi” gibi isimlere rastlanır; bu unvânı hattâ gayri müslimlere de taşımışdır. Onyedinci asır ortasında yaşamış meşhur bir ermeni muharririn adı “Eremiya Çelebi Kömürciyan” dır. Yine aynı asırda yaşamış bir fransız seyylahı ve yazarı, Jean de Tevenot da “Tevenat Çelebi” diye meşlurdur. Lehçe-i Osmânîde: “okuma bilen, okumuş” diyor. Hüseyin Kâzım Bey ise: “Büyük Türk Lügatı” nda daha geniş olarak mânâlandırıyor: “âsil, necib; nâzik, zârif; edebli, terbiyeli” diyor, fakat okumuş, okuma bilir kişiliği kaydetmiyor. Edebî ve tarihî metinlerimizde pek çok örneği vardır. Bu kelimede “Hoş gören, tesamuh sâhibi” mânası da vardır. Tarihimizde pek seçkin sîmâlar bu unvan ile anılmışlardır: Mevlûd nâzımı Süleyman Çelebi, ansiklopedik bilgin Kâtimb Çelebi, büyük muharrir ve seyyah Evliyâ Çelebi gibi. Konyada Mevlevî tarikatinin mehdi olan dergâhda postnişin olan şeyhin unvânı da “Çelebi Efendi” idi; Hazreti Mevlânânın evlâd ve ahfâdı da zamanımıza kadar çelebi unvânını lâkab ve soyadı olarak taşıya gelmişlerdir; pek şöhre bir sîma Veled Çelebilidir (B.: İzbudak, Veled). Hüs...

Eski toplum hayatımızda meslek, sanat, iş gözetilmeden kullanılmış bir unvandır: “Berber Osman Çelebi, Demirci Ahmed Çelebi, Kavukcu İbrahim Çelebi, İmam Ali Çelebi, Hamamcılar Kâhyası İsmail Çelebi, Defterdar İskender Çelebi” gibi isimlere rastlanır; bu unvânı hattâ gayri müslimlere de taşımışdır. Onyedinci asır ortasında yaşamış meşhur bir ermeni muharririn adı “Eremiya Çelebi Kömürciyan” dır. Yine aynı asırda yaşamış bir fransız seyylahı ve yazarı, Jean de Tevenot da “Tevenat Çelebi” diye meşlurdur. Lehçe-i Osmânîde: “okuma bilen, okumuş” diyor. Hüseyin Kâzım Bey ise: “Büyük Türk Lügatı” nda daha geniş olarak mânâlandırıyor: “âsil, necib; nâzik, zârif; edebli, terbiyeli” diyor, fakat okumuş, okuma bilir kişiliği kaydetmiyor. Edebî ve tarihî metinlerimizde pek çok örneği vardır. Bu kelimede “Hoş gören, tesamuh sâhibi” mânası da vardır. Tarihimizde pek seçkin sîmâlar bu unvan ile anılmışlardır: Mevlûd nâzımı Süleyman Çelebi, ansiklopedik bilgin Kâtimb Çelebi, büyük muharrir ve seyyah Evliyâ Çelebi gibi. Konyada Mevlevî tarikatinin mehdi olan dergâhda postnişin olan şeyhin unvânı da “Çelebi Efendi” idi; Hazreti Mevlânânın evlâd ve ahfâdı da zamanımıza kadar çelebi unvânını lâkab ve soyadı olarak taşıya gelmişlerdir; pek şöhre bir sîma Veled Çelebilidir (B.: İzbudak, Veled). Hüseyin Kâzım Bey: “Bu unvânın gayri müslimlere, frenklere de verilmesi kaabili îzah değildir” diyor. Çelebi, başka unvânı olan kimseler hakkında da taşıdığı mânâlar ile sıfat olarak kullanılmışdır; meselâ: “Pertev Demirhan Paşa, nâzik, çelebi, fakat üniformasının içinde ve işinin başında son adının tam timsâli idi”, “Ahmed Ağa vücudu az bulunur çelebilerdendir...”, “yalın ayaklı yarım pabuçlu kayıkcı diye hor görme, Mehmed, çelebi adamdır”, denilir. İstanbulda avam ağzında “zevc, koca” karşılığı olarak da kullanılmışdır, fakat biz öyle sanıyoruz ki aynı zamanda okur yazar, kâtib sınıfından bir koca kasdedilmiş olacakdır; Enderunlu Vâsıfın mahalle yosması, sürtüğü kız ağzından anasına verilmiş cevabnâmenin bir kıtasında çelebi, koca mânâsında kullanılmışdır: Kapu çalışında baksanıza abe kimdir o Çek ipi geldi bacı kadın horatayı ko Sana ne mutlu kız çelebin demiyor şu bu Kal sağlıcakla dinlemem artık şunu bunu On beş yaşında kendime bir oynaş arayım