TR
Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
About
Istanbul Encyclopedia
Reşad Ekrem Koçu
Web Project
Entries
❯
Volume 7: Cem-Çir
ÇAYLÂK, BÂBIÂLÎ ÇAYLAKLARI
1826 da Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından sonra yeni devlet teşkilâtına doğru gidilirken Bâbıâlîde sâdâret dâiresinde türemiş bir takım odacı-hademe namzedi gençlere takılmış lâkabdır. Hemen hepsi taşralı bekâr uşağı, kaş göz nakışları düzgün, vücud yapıları gösterişli, uğ gibi, ateş gibi uçarlı, koşarlı, hepsi çakırpençe gençler ki Bâbıâlî odacı ve hademelerinin en yakın akrabâları idiler, hattâ kimi oğlu, kimi küçük kardeşiydi; o hademe ve odacıların yanında, menzilinde yatıp kalkarlar, ve gündüzleri de Bâbıâlideki kalemlerde onlara boğazı tokluğuna yamaklık yaparlardı. İstikbâlde boşalacak bir odacılığa kapulanmak gaayesiyle gündelik, haftalık aramadan pir aşkına çalışırlardı. Gerek canla başla hizmeti, gerekse albenisi ile nazarı dikkati aşırıca çekenler Bâbıâlî ricâli tarafından kendi kapularında hizmete alınırlar ve kaleme her gün o velînimetle berâber gelir giderlerdi. Çaylâklar, bu odacı hademe namzedi gençler pir aşkına hizmetleri karşılığı şöyle bir garib şekilde himâye edilirlerdi: İstanbulda bulunan açıkdaki yüksek memurlar, vezirler, kibardan, ricalden her hangi bir kimse yeni bir vazifeye tâyin edildiklerinde, yahud bir rütbe ve nişan ile taltif edildiklerinde, keyfiyet kendilerine resmen bildirilmeden, son tasdik çıkar çıkmaz çaylâklardan birine gizlice haber ver...
⇓ Read more...
1826 da Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından sonra yeni devlet teşkilâtına doğru gidilirken Bâbıâlîde sâdâret dâiresinde türemiş bir takım odacı-hademe namzedi gençlere takılmış lâkabdır. Hemen hepsi taşralı bekâr uşağı, kaş göz nakışları düzgün, vücud yapıları gösterişli, uğ gibi, ateş gibi uçarlı, koşarlı, hepsi çakırpençe gençler ki Bâbıâlî odacı ve hademelerinin en yakın akrabâları idiler, hattâ kimi oğlu, kimi küçük kardeşiydi; o hademe ve odacıların yanında, menzilinde yatıp kalkarlar, ve gündüzleri de Bâbıâlideki kalemlerde onlara boğazı tokluğuna yamaklık yaparlardı. İstikbâlde boşalacak bir odacılığa kapulanmak gaayesiyle gündelik, haftalık aramadan pir aşkına çalışırlardı. Gerek canla başla hizmeti, gerekse albenisi ile nazarı dikkati aşırıca çekenler Bâbıâlî ricâli tarafından kendi kapularında hizmete alınırlar ve kaleme her gün o velînimetle berâber gelir giderlerdi. Çaylâklar, bu odacı hademe namzedi gençler pir aşkına hizmetleri karşılığı şöyle bir garib şekilde himâye edilirlerdi: İstanbulda bulunan açıkdaki yüksek memurlar, vezirler, kibardan, ricalden her hangi bir kimse yeni bir vazifeye tâyin edildiklerinde, yahud bir rütbe ve nişan ile taltif edildiklerinde, keyfiyet kendilerine resmen bildirilmeden, son tasdik çıkar çıkmaz çaylâklardan birine gizlice haber verilir, o delikanlı da hemen rütbe alan, nişan alan, terfî eden, yeni bir memuriyete tâyin olunan kimseye müjdeye koşardı, ve karşılığında küçümsenmeyecek bir bahşiş alırdı. Çaylâklar ile müjde haberleri kaynakları arasında bir ortaklık kurulmuş olacağı da tahmin edilebilir. Konaklarda Bâbıâlîi Çaylâklari üzerine şöyle konuşmalar olurdu: “Gözümüz yolda, Çaylâkda...”, “Dün mektubcu bey paşa efendimize fevkalâde hürmet göstermiş... akşama, sabaha Çaylâk gelir!..”. Çaylaklar çok adam tanıma fırsatını bulurlardı, Bâbıâlî kalemlerinde okuma yazma da öğrenirlerdi. Geçen asır sonlarında mizah gazeteleri çıkarmış. İstanbul hayatı üzerine de “İstanbulda bir sene” adı altında 5 küçük risâle yayınlamış olan Mehmed Tevfik Bey adında şöhretli bir muharrir gençliğinde Bâbıâlî çaylâklarındandı, hatta bundan ötürüdür ki muhitinde “Çaylâk Tevfik” lâkabı ile anılırdı (B.: Tevfik Bey, Mehmed). Üsküdarlı Deli Riza Bey adında bir zâtin de İskender adında bir genç hakkında hezel yollu bir manzûmesi vardır: Paşaya devlet kuşu Bize şu Çaylak yeter Geldi civan bir koşu Yüzde inci gibi ter Dikdir aşkın yokuşu Gönül durağın göster Bûsi lâ’line karşu Bugün ayak öp yeter Henüz ondokuz yaşu Nevcivânı bâlâ ter Al fesinde ak puşu Petürkeli İskender
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM070624
Theme
Folklore
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 7, page 3800
See Also Note
B.: Tevfik Bey, Mehmed
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
In collaboration with  
Rights Statement
Cookie Policy
LPPD