Halkın bir ücret karşılığı girib yıkandıkları hamamlara verilegelmiş bir isimdir; tek hamam veya çifte hamam olur; tek hamamlar, bir toplum hayatı an’anesi olarak Cuma günleri (hafta tâtili Pazar oldukdan sonra Pazar günleri) bütün gün erkeklere, sâir günler de nöbet ile erkek ve kadınlara açılır; çifte hamamlarda da, tek istisnâsı Hasekideki Bostan Hamamıdır (B.: Bostan Hamamı), erkekler hamamı kadınlar hamamından dâimâ büyük olur. Çarşı hamamlarının hepsi, bânîleri tarafından kurulmuş vakıflara îrad olarak yapdırılmışlardır; mütevvellîler eliyle hamamcılara kiraya verilip işletilmişlerdir. Son yarım asır içinde bazı köşk ve konak hamamı da çarşı hamamı olarak işletilmeye başlanmışdır (B.: Erenköy Hamamı). “Bil icâreteyn) = Çifte kirâ ile” denilen şer’i hîle usûli ile satılıp şahıs milki olduktan sonra çarşı hamamlarından büyük ekseriyeti, sâhiblerinin gelir hırsına kurban olmuş, ya kapatılıp depo ve îmâlâthâne olmuş, yahud tamâmen yıkılarak yerlerine işhanları inşâ edilmişdir (B.: Bil icâraeteyn). Bu yoldan İstanbulun büyüklü, küçüklü çarşı hamamları, ve hemen hepsi Türk yapı sanatının şah eserleri yok olmuşlardır; durum: “ferdin cehil ile tahrik edilmiş, hasis para hırsı uğruna bir milletinin yapı sanatı tarihinin tahribi” diye ifâde edilir. Buna îmar adı altında çarşı hamamı ...

Halkın bir ücret karşılığı girib yıkandıkları hamamlara verilegelmiş bir isimdir; tek hamam veya çifte hamam olur; tek hamamlar, bir toplum hayatı an’anesi olarak Cuma günleri (hafta tâtili Pazar oldukdan sonra Pazar günleri) bütün gün erkeklere, sâir günler de nöbet ile erkek ve kadınlara açılır; çifte hamamlarda da, tek istisnâsı Hasekideki Bostan Hamamıdır (B.: Bostan Hamamı), erkekler hamamı kadınlar hamamından dâimâ büyük olur. Çarşı hamamlarının hepsi, bânîleri tarafından kurulmuş vakıflara îrad olarak yapdırılmışlardır; mütevvellîler eliyle hamamcılara kiraya verilip işletilmişlerdir. Son yarım asır içinde bazı köşk ve konak hamamı da çarşı hamamı olarak işletilmeye başlanmışdır (B.: Erenköy Hamamı). “Bil icâreteyn) = Çifte kirâ ile” denilen şer’i hîle usûli ile satılıp şahıs milki olduktan sonra çarşı hamamlarından büyük ekseriyeti, sâhiblerinin gelir hırsına kurban olmuş, ya kapatılıp depo ve îmâlâthâne olmuş, yahud tamâmen yıkılarak yerlerine işhanları inşâ edilmişdir (B.: Bil icâraeteyn). Bu yoldan İstanbulun büyüklü, küçüklü çarşı hamamları, ve hemen hepsi Türk yapı sanatının şah eserleri yok olmuşlardır; durum: “ferdin cehil ile tahrik edilmiş, hasis para hırsı uğruna bir milletinin yapı sanatı tarihinin tahribi” diye ifâde edilir. Buna îmar adı altında çarşı hamamı istimlâklerini ve yıkmalarını da ilâve eder isek, hiç tereddüd etmiyelim, ecdad yâdigârlarını cehline ve hırsına harcamış ağır suçlu olarak çıkacakdır; hele ferdler, isimleri ile tel’in edileceklerdir (B.: Beşiktaş İskele Hamamı; Fındıklı Hamamı; Yamalı Hamam, Askaray Hamam, Îmar). İstanbulun bütün çarşı hamamları kendi isimleri ile anılırlar (B.: Hamam); Yalnız Kadıköyünde bir hamam “Osman Ağa Çarşı Hamamı” adını taşır. Bu ansiklopedide bu konuda gereken tafsilâtlı notlar Hamam maddesinde toplanmışdır; ve Hamamlar ayrı ayrı kendi isimleri ile tesbit edilmişlerdir.