Eski İstanbulun günlük hayatı üzerinde, hurda teferruat ile bilgi veren en kıymetli kaynaklar meddah hikâyeleri ile halk şâirlerinin çeşidli konular üzerine yazdığı destanlardır (B.: Destan). Segâhî isimli bir halk şârinin ne zaman yazıldığını kesin olarak tesbit edemediğimiz 36 kıt’alık bir çarşı destanı vardır; “İstanbul Çarşısı Kalpakcılarbaşı Destanı” adını taşıyan bu destan serlevhası da dâhil olmak üzere santim eb’adında âdi bir kâğıd üzerine her sırasında 4 kıt’a bulunmak üzere 9 sıra tertibi ile bir litografya (Taş baskısı) matbaasında basılmışdır. İfâdesi aksak, imlâsı ise bozukdur. Matbaa adı ve baskı tarihi yokdur; biz bu destanın 1826 dan, yani yeniçeriliğin kaldırılmasından çok sonra yazılıp basıldığını tahmin ediyoruz. Birinci kıt’asından şâir Sergâhînin bir taşralı olduğu anlaşılıyor; bu halk şâirinin hayatı hakkında da bilgi edinemedik; destanın tam metni şudur: İSTANBUL ÇARŞISI KALPAKCILARBAŞI DESTANI 1 Şehri İstanbulu ittim ziyâret Bağçekupusan yardım ibtidâ Çarşıları gezme bendeki âdet Bir sefil hâl ile doğruldum yola 2 Sakaçeşmesinden çıkdım yukarı Seyreyledi mande ulu hanları Gördüm poliçeci sarraf tüccarı Yollarda yüklerden geçilmez asla 3 Mağazalar satar billûri fincan Tâ yokuş başına.... Mercan Sana biraz harclık vereyim harcan Nafile boş yere beyhude bak...

Eski İstanbulun günlük hayatı üzerinde, hurda teferruat ile bilgi veren en kıymetli kaynaklar meddah hikâyeleri ile halk şâirlerinin çeşidli konular üzerine yazdığı destanlardır (B.: Destan). Segâhî isimli bir halk şârinin ne zaman yazıldığını kesin olarak tesbit edemediğimiz 36 kıt’alık bir çarşı destanı vardır; “İstanbul Çarşısı Kalpakcılarbaşı Destanı” adını taşıyan bu destan serlevhası da dâhil olmak üzere santim eb’adında âdi bir kâğıd üzerine her sırasında 4 kıt’a bulunmak üzere 9 sıra tertibi ile bir litografya (Taş baskısı) matbaasında basılmışdır. İfâdesi aksak, imlâsı ise bozukdur. Matbaa adı ve baskı tarihi yokdur; biz bu destanın 1826 dan, yani yeniçeriliğin kaldırılmasından çok sonra yazılıp basıldığını tahmin ediyoruz. Birinci kıt’asından şâir Sergâhînin bir taşralı olduğu anlaşılıyor; bu halk şâirinin hayatı hakkında da bilgi edinemedik; destanın tam metni şudur: İSTANBUL ÇARŞISI KALPAKCILARBAŞI DESTANI 1 Şehri İstanbulu ittim ziyâret Bağçekupusan yardım ibtidâ Çarşıları gezme bendeki âdet Bir sefil hâl ile doğruldum yola 2 Sakaçeşmesinden çıkdım yukarı Seyreyledi mande ulu hanları Gördüm poliçeci sarraf tüccarı Yollarda yüklerden geçilmez asla 3 Mağazalar satar billûri fincan Tâ yokuş başına.... Mercan Sana biraz harclık vereyim harcan Nafile boş yere beyhude bakma 4 Dolaşarak geçdim Mahmudpaşadan Gözüme ilişdi mahbûbi yâran Telci tenekeci çarhî bezirgân Fener kandil zatar bazısı boya 5 Şu Mahmudpaşanın Acıçeşmesi Aceb şu dilberin nedir küsmesi Selâmı sabahı bizden kesmesi Umarım rakibin sözüne uyma 6 Gezmek isterim gönlüm beri civârı Gördüm seyreyledim tarakcıları Kâğatcılar komşu karşu karşuya Yârence muhabbet iderler dâimâ 7 Seyrederek geldim ilerûye Göz ittim karşudan hem içerûye Şaşırdım bakayım aceb nereye Her yeri donanmış ziyneti zibâ 8 Miskci dükkânında yakarlar buhur Kürkcüler saraya muteber meşhur Çuhacılar cemii gaayetden meşhur Bunlara haylice ister sermaye 9 Acıçeşmesinin mahallebisi Dâimâ gelür yerler kibarların hepsi Gün begün sarf olar beş on tepsisi Satar hummas şerbeti hem limanata 10 Kuyumcular içi dürlü sokaklar Yahudi hakkâkleri taşları çarklar Ayrıca bir sokakda yaldız varaklar Bu liem meyleden menendi kimyâ 11 Çuhacı Hanı da sizlere mâlûm İçinde bulunan ustalar âlim Varakcı Hanı da fikri hayâlim Alım satımları kosolid lira 12 Mülki İstanbulun Bedestçanının Ne istersen mevcud seyret cemisini Âlemin şu şübhesiz burda emini Şu cihanın malı hıfzolur bunda 13 Sandal Bedestanın yokdur ayarı Dengini bulamam gezsem diyârı Bekcilerin asla yokdur uyarı Cemisi de dikkat ederler dâimâ 14 Dellaları gezer elleri işde Mezad artma meram üç ile beşde Kimi dar geçinir kimi genişde Kaderim bu şur ger vermeli Hakka 15 Çarşı şenliği görünce yayıl Kavaflar içine oldum pek mayil Alım satım olur dürlü envâii Bizden biz bir kuru seyr olur sehrâ 16 Birazcık devam eyledim beri Gördüm dükkânlarda yahudileri Sırlağan yağını yemezden beri ............................. menendi yosma 17 Yağlıkcılarda çok mûteber dükkân Çokların şekli benzer hâcegân İşte ande gördüm cüz’ice (?) erkân Ahzu îtaları pul .............. hem dahi sırma 18 Yorgancılara dek vardık gezerek İki yanlı dükkânları süzerek Âlem kendi mallarını dizerek Müşteriye buyurun deyu çağrışına 19 Gördüm şu çarşuda türlü yerler var Kimisi fukarâ kimisi de kibar Kiminde vardır elinde şikâr Âlemin kısmetin halk ider mevlâ 20 Fesciler sokağının pek dardır eni Eski boyarlar olur yepyeni Hazırcılar görse çağırır seni Ne alsan dikkatli bakmadan alma 21 Duâ Meydanıdır çarşu ortası Sırmakeşler satar malların hası Kazazlar boyadır kazan karası Bâzı dükkânlarda malifatura 22 Sarıkcılar dükkânın erken açarlar Koltukcular gözün açıp kaçarlar Bitpazarın kehle pire uçarlar Dikkat et sirkatden kendini kolla 23 Kalpakcılarbaşı çarşunun hâsı Kimine oluyor yürek yarası Kiminin de alır göynün pası Meşrebe müdâmet kararın bulsa 24 Geçilmez ki öbür başdan çıkayım Hayran oldum pek nireye bakayım Deli gönül koyvermeyor bakayım Böyle çile olmasın bir kuluna 25 Geçüb dönenlerin çoğu seyirci Kimi gemici kimi beygirci Bâzının sır kalbi çürük (dir içi?) Susasa bulunmaz cebde beş para 26 Dükkânlarda gör ki neler satarlar Lisan ile müşteriyi tutarlar Helâl haram türlü yalan katarlar Cihan bir geçinme sebebi anca 27 Yürüdüm çarşıdan bir az ileri Kaşını (fesini?) eydirmiş dilberin biri Dedim kıyma bana gözümün nûri Heman mâil oldum tâze çağına 28 Arabalar gelür burdan geçerler Bir dükkândan bir dükkâna geçerler Görünüp türlü kumaş biçerler Kazmir lâhurâki ya (dülbend?) çuha 29 Cüz’ice ırakdan eyledim seyrin ? haylâzın biri sapıtmış fiilin Dostunu avlayub virmede terkin Hicam ider ....... oldu mu acebâ 30 Muhabbet iderek tatlı bakarark Birbirisinin budun sıkarak Kimi gencmiş kimisi ufarak Ne ise matlubu itmede icrâ 31 Hele neticesi çıkdık dışarı ? yapdırmış çarşusun ayrı Şu binâya aslan söz olmaz gayrı Eyvallah yapana özenmiş ammâ 32 Çarşu kapuları birden açılur Hikmeti Bârîden kısmet saçılur Sabi sibyanlara libas biçülür Şu cihan âleme itmede duâ 33 Akşam bekcileri cemi gelirler Haydi kalkın deyu haber verirler Birden kapuları hep çevirirler Barınımaz encam her kim olursa 34 Gece kandilleri yakub dizerler Heman sabaha dek durmaz gezerler Bir yerde çık olsa çabuk sezerler Bu gayret bâbında hepisi yektâ 35 Bekcileri sordum otuz tânedir Cemil de şübhesiz sâdıkaanedir Bekcibaşı zâti akıldânedir Hak Teâlâ keder vermeye ana 36 Segâhî harama eyleme devam Heman bir geçinme ola gör izlâm (?) Kalbine derc eyle durursun encâm Sana bâki değil bu fânî dünyâ... Son yeniçerilerden kalender meşreb halk şâiri Çardak Kolluğu Çorbacısı Galatalı Hüseyin Ağa da (B.: Çardak İskelesi Kolluğu; Hüseyin Ağa, Galatalı) bâzı esnaf civanlarını medheder iken dükkânların bulunduğu çarşılardan da kısaca bahsetmişdir; meselâ “Doğramacı Ali Destanı” adını taşıyan 17 kıt’alık bir destanda, hemen hepsi Karadeniz yalısı hakkından olan doğramacı esnafının toplanmış olduğu Uzun Çarşıdan bahsediyor: Dükkânlar kurulmuş karşı be karşı Güzeller pazarı bu Uzun Çarşı Bir derde devâ toprağı taşı Ben de seçdim Doğramacı Aliyi Özenmiş bezenmiş yapmış Yaradan Bu yıl gelmiş Amasradan Bafradan Toy civan bî haber akdan karadan Târif idem Doğramacı Aliyi