Fâtih Sultan Mehmed devrinde Tanzîmât devrine kadar devam etmiş kanun gereğince her hafta çarşanba günleri sadırâzamların İstanbulun her hangi bir semtindeki esnafı, çarşı pazarları resmen teftişi (B.: Sadırâzam; çarşanba Dîvânı Kanunu). Çarşanba teftişine çıkmak sadırâzamlar için mecbûrî değildi, fakat çıkıldığı takdirde, harfiyen riâyet edilen bir protokola tâbi idi. Çarşanba Teftişi öğleden sonra sadırâzam sarayında toplanan Çarşanba Dîvânı dağıldıkdan sonra yapılırdı. Teftişde sadırâzama refâkat eden yüksek memurlar Yeniçeri ağası ve intisab ağası ile sadırâzamın teftiş edeceği bölgenin kadısı idi, yani nefsi İstanbul, Galata, Eyyub ve Üsküdar kadılarından biri bulunurdu. Sadırâzam çarşanba teftişine, o sabah dîvandaki resmî kiyâfeti ile, başında Selîmî Kavuk ve sırtında erkân Kürkü, ve çok kalabalık bir maiyetle çıkardı. Çarşı, pazar, mahalle, esnaf teftişine o eski devirde “Kola çıkmak” denilirdi (B.: Kol); Tevkiî Abdurrahman Paşa sadırâzamın çarşanba teftişini şöyle anlatıyor: “Başında Selîmî ve sırtında Erkân Kürkü bulunan sadırâzamın altına da, Dîvânî Hümâyuna giderken vurulan Dîvan Rahti (eğeri) vurulur, ve kol alayı şöyle tertib edilir: “Sübaşı Ağa başında perîşânî destar, ve Asesbaşı Ağa başında süpürge sorgusu ile, yeniçerileri önlerine dizib kendileri at başı ber...

Fâtih Sultan Mehmed devrinde Tanzîmât devrine kadar devam etmiş kanun gereğince her hafta çarşanba günleri sadırâzamların İstanbulun her hangi bir semtindeki esnafı, çarşı pazarları resmen teftişi (B.: Sadırâzam; çarşanba Dîvânı Kanunu). Çarşanba teftişine çıkmak sadırâzamlar için mecbûrî değildi, fakat çıkıldığı takdirde, harfiyen riâyet edilen bir protokola tâbi idi. Çarşanba Teftişi öğleden sonra sadırâzam sarayında toplanan Çarşanba Dîvânı dağıldıkdan sonra yapılırdı. Teftişde sadırâzama refâkat eden yüksek memurlar Yeniçeri ağası ve intisab ağası ile sadırâzamın teftiş edeceği bölgenin kadısı idi, yani nefsi İstanbul, Galata, Eyyub ve Üsküdar kadılarından biri bulunurdu. Sadırâzam çarşanba teftişine, o sabah dîvandaki resmî kiyâfeti ile, başında Selîmî Kavuk ve sırtında erkân Kürkü, ve çok kalabalık bir maiyetle çıkardı. Çarşı, pazar, mahalle, esnaf teftişine o eski devirde “Kola çıkmak” denilirdi (B.: Kol); Tevkiî Abdurrahman Paşa sadırâzamın çarşanba teftişini şöyle anlatıyor: “Başında Selîmî ve sırtında Erkân Kürkü bulunan sadırâzamın altına da, Dîvânî Hümâyuna giderken vurulan Dîvan Rahti (eğeri) vurulur, ve kol alayı şöyle tertib edilir: “Sübaşı Ağa başında perîşânî destar, ve Asesbaşı Ağa başında süpürge sorgusu ile, yeniçerileri önlerine dizib kendileri at başı beraber giderler (B.: Sübaşı; Asesbaşı). “Onları, başında süpürge sorgusu ile Çardak Kolluğu Çorbacısı tâkib eder (B.: Çardak Koltuğu). Başında perîşanî destar bulunan Şehir kadısının kâhyası da Çardak Çorbacısı ile atbaşı beraber gider. “Onlar dîvanı hümâyun çavuşları ve Çavuşbaşı da Selîmî giyer ve atlarına dîvan eğerleri vurulur. “Onlardan sonra Şehir Kadısı Efendi atlı ve tek başına gider; ve Kadı Efendiyi, başında Selîmî ile yine atlı ve tek başına Yeniçeri Ağası tâkib eder. “Yeniçeri Ağasını, iki sıra ve yaya olarak başları üsküflü ve serâser kuşaklı mumcular tâkib eder. O iki sıra mumcuların ortasında ikişer ikişer acemi oğlanları yürür, acemi oğlanlarını da yaya olarak Acemi oğlanlar Kethüdâsı tâkib eder. “Onların ardında ve sadırâzamın atının önü sıra, fakat sağ tarafda başında perîşânî destar, belinde orta kuşak ve elinde değnek ile yaya olarak İhtisab Ağası gelir (B.: İhtisab Ağası); yanında bir terâzici vardır. “Onları az geriden vezir şatırları ile (B.: Şatır) Saraçbaşı Ağa tâkib eder. “Muhzirbaşı Ağa Sadırâzamın sağ üzengisi yanında, Bostancılar Odabaşısı Ağa da sol üzengisi yanında, Bostancılar Odabaşı Ağa da sol üzengisinin yanında yürürler. “Sadırâzamın atını, başlarında üsküflerle muhzirler yürür, cezâlandırılacak esnaf için falakaları, değnekleri onlar taşır. Onları da cebeci ve topcu çavuşlar ve yeniçeri kethüdâ yerleri karışık olarak tâkib ederler. “Bu üslûb ile düzülen kol alayı vezir sarayından çıkdıktan sonra Eminönüne iner, İskele yolunda Unkapanına gidilir. Orada zahîre yoklanacak ise alayın baş tarafındaki atlılar atlarından inerler, sadırâzâmı yaya olarak karşılarlar; sadırâzım atında Yeniçeri Ağası indirir, ve İhtisab Ağasının elinden değneği olarak sadırâzamın atından Yeniçeri Ağası indirir, ve İhtisab Ağasının elinden değneği alarak sadırâzamın eline verir. “Bu sûretle başlayan teftişde narha riâyet etmeyen ve müşteriye gadreden esnafın (daha önce tesbit edilmiş oldukları için) haklarından gelinir; şer’an siyâsete (îdama) müstahak olanları, o gün orada âleme ibret olmak üzere siyâset olunur. “Bu kol esnâsında sâir türlü kusurları görülen esnaf, hemen orada, halkın gözü önünde falakaya yatırılır ve bir meydan dayağı atılır. “Yolda Sadırâzam nerede durursa hemen Kadı Efendi ile Yeniçeri Ağası da karşısına gelip atlarının başını çekib dururlar, fakat kendilerine bir şey sorulmayınca ağız açamazlar; orada herkes susmaya mecbur olup sadırâzamdan gayrı bir ferde söz söylemek kanun değildir; Satdırâzam narh üzerine bir şey soracak ise Kadı Efendi ile İntisab Ağasına sorar; yalnız kasab dükkânlarında eti az görür, veya mevcud etleri arık bulursa, o zaman bunun sebebini Yeniçeri Ağasından sorar...” On yedinci asrın büyük muharriri Evlîyâ Çelebi, sadırâzamların Çarşanba Kolu - Teftişinin, Fâtihinin Sadırâzamı Mahmud Paşadan kalmış olduğunu kaydediyor ve şunları yazıyor: “İbtidâ Vezîriâzam Mahmud Paşa bir oda Yeniçeri ile Muhzir Ağa ve Sipâhiler Kethüdâsı, ve cebeci, topcu, azeb çavuşları ve bir bostancı oda başısı ile şehirli tâifesini te’dib için falaka değnek vurarak çarşanba günü kola çıkdı...”.