“Toprakdan yapılan ve fırında pişirilen her türlü kablar; her türlü toprak kablar için de Çanak çömlek terkibi kullanılır” (Hüseyin Kâzım, Türk Lûgatı). Çukur tabağın ağzı keskin ve dans derini, çömleğin daha küçüğü ve ağzı açığı; su, süt, yoğurt, hoşaf, pekmez, bal, çorba, ayran gibi bilhassa sıvı, yahud ağdalı bazı şeyler konulur; yukarda sıraladığmız gibi, yalnız gıda maddelerine mahsus değildir; boya da konulur, ve eskiden ele ayağa, saça sakala çalınıp vurulacak kına da çanakda karılırdı, her evde bir “kına çanağı” mutlaka bulunurdu; çanak içinde mayalanmış yoğurtlara da sûreti mahsûsada “çanak yoğurdu” denilir. Mahalle aralarında kapu dilencileri de ellerinde bir büyükce çanak ile dolaşırlar, sıvı yahud katı verilen yiyecekleri aynı çanak içinde toplarlardı, bir kapudan verilen çorbanın içine öbür kabudan verilen köfte atılır, bir üçüncü kapunun sadakası pilâv, bir diğer kapunun vergisi zeytinyağlı fasulya da, onların üstüne ilâve olunurdu; ki, dilencilerin ellerindeki çanaklara ayrıca “Keşkül” adı da verilirdi. İstanbulun hak ağzı deyimlerinde: “Çanak tutmak”, yerine göre ya “dilenmek”, yahud “hakarete lâyık olmak”, veya “kendi kendine zorla hakarete uğratma” anlamlarındadır; misaller. Ağır darlık içinde biri arkadaşı ile derdleşirken: — Sana şu Hacı Efendiye git demişd...

“Toprakdan yapılan ve fırında pişirilen her türlü kablar; her türlü toprak kablar için de Çanak çömlek terkibi kullanılır” (Hüseyin Kâzım, Türk Lûgatı). Çukur tabağın ağzı keskin ve dans derini, çömleğin daha küçüğü ve ağzı açığı; su, süt, yoğurt, hoşaf, pekmez, bal, çorba, ayran gibi bilhassa sıvı, yahud ağdalı bazı şeyler konulur; yukarda sıraladığmız gibi, yalnız gıda maddelerine mahsus değildir; boya da konulur, ve eskiden ele ayağa, saça sakala çalınıp vurulacak kına da çanakda karılırdı, her evde bir “kına çanağı” mutlaka bulunurdu; çanak içinde mayalanmış yoğurtlara da sûreti mahsûsada “çanak yoğurdu” denilir. Mahalle aralarında kapu dilencileri de ellerinde bir büyükce çanak ile dolaşırlar, sıvı yahud katı verilen yiyecekleri aynı çanak içinde toplarlardı, bir kapudan verilen çorbanın içine öbür kabudan verilen köfte atılır, bir üçüncü kapunun sadakası pilâv, bir diğer kapunun vergisi zeytinyağlı fasulya da, onların üstüne ilâve olunurdu; ki, dilencilerin ellerindeki çanaklara ayrıca “Keşkül” adı da verilirdi. İstanbulun hak ağzı deyimlerinde: “Çanak tutmak”, yerine göre ya “dilenmek”, yahud “hakarete lâyık olmak”, veya “kendi kendine zorla hakarete uğratma” anlamlarındadır; misaller. Ağır darlık içinde biri arkadaşı ile derdleşirken: — Sana şu Hacı Efendiye git demişdim, gidip gördün mü? — İki sefer gittim, ikisinde de şimdi çok işim var, başka zaman gel, dedi. — İyi ya.. tekrar git.. — Yok.. dardayım ama, çanak tutamam! ★ Bir misâfir yanında âmir, yaşlı bir kâtibi ağır şekilde azarlar; kâtib çekilip gidince misâfir: — Kırmasaydın şu adamcağızın gönlünü.. — Gözünle gördün, kulağınla işittin, herif çanak tuttu canım! “Çanak yalayıcı” (kâselîs) dalkavuk, aşırı dalkavuk anlamında; misaller: ★ Çanak yalayıcılar etrafını aldılar, adamcağıza durumu acı çıplaklığı ile göstermelidir” ve nihâyet başını yediler... “Kan çanağı” benzetme yolunda akına kan inmiş göz için kullanılır; misaller: Ağlamakdan gözlerim kan çanağına döndü.. ★ Bir ayyaşın tasvîri yolunda: — Burun patlıcan, gözler kan çanağı, otuz yaşında bile yok, ciler tiril tiril.. Darbı meseller: Fakirlerin, gariblerin hakkı gözetilmez anlamında: “Çanak çömleğin lâkırdısı olmaz...”