Son zamanlara kadar karanlıkta kalmış kıymetli bir ressam ve dekoratördür. Müteveffa ressam ve müdekkik Rafayel Şişmanyan (1885-1959), ermenice “S. Arvest” adlı mecmuanın 1957 Ocak sayısında, 1907 de kardeşi Arutyun Civanyan’dan aldığı biyografik notlara istinaden hakkında şu bilgileri vermektedir. Mıkırdiç Civanyan 1848 de İstanbul’da Beşiktaş’da doğmuştur; “Usta Civan” tesmiye olunan pederi kemanî Ohannes Ağa Sultan Mecid’in gününde Sarayda çalgıcı olarak vazifede bulunmuştur. İlk tahsilini Beşiktaşdaki Ermeni Mektebinde yapmıştır. Burada Üsküdarlı ressam Apraham Sakayan’ın (vefatı 1876 da) talebesi olmuştur. 1862 de ilk mektebi bitirdikten sonra ressam olmağa karar veren Civanyan, o zamanlar henüz Sanayii Nefise Mektebi açılmamış olduğundan şahsî gayreti ile çalışmağa başlamıştır. Uzun yıllardan beri Beyoğlunda yerleşmiş olan ve Pangaltıdaki yazlık Tiyatroda pantomima ve sirk mahiyetinde temsiller veren canbaz Ohannes Kasbaryan’ın kumpanyası bu sıralarda İstanbulda meşhur imiş; Civanyan bu kumpanyaya intisap ederek, burada sahne perdelerini ve afişleri hazırlamağa başlamış ve bu şubeye nezaret eden genç ve mâhir ressam Arutyun Hekimyan’la tanışarak kısa bir müddet zarfında onun sâyesinde tiyatro ressamlığı sahasında ihtisas elde etmiştir. Kabiliyetini gören Hekimyan mesuliyetl...

Son zamanlara kadar karanlıkta kalmış kıymetli bir ressam ve dekoratördür. Müteveffa ressam ve müdekkik Rafayel Şişmanyan (1885-1959), ermenice “S. Arvest” adlı mecmuanın 1957 Ocak sayısında, 1907 de kardeşi Arutyun Civanyan’dan aldığı biyografik notlara istinaden hakkında şu bilgileri vermektedir. Mıkırdiç Civanyan 1848 de İstanbul’da Beşiktaş’da doğmuştur; “Usta Civan” tesmiye olunan pederi kemanî Ohannes Ağa Sultan Mecid’in gününde Sarayda çalgıcı olarak vazifede bulunmuştur. İlk tahsilini Beşiktaşdaki Ermeni Mektebinde yapmıştır. Burada Üsküdarlı ressam Apraham Sakayan’ın (vefatı 1876 da) talebesi olmuştur. 1862 de ilk mektebi bitirdikten sonra ressam olmağa karar veren Civanyan, o zamanlar henüz Sanayii Nefise Mektebi açılmamış olduğundan şahsî gayreti ile çalışmağa başlamıştır. Uzun yıllardan beri Beyoğlunda yerleşmiş olan ve Pangaltıdaki yazlık Tiyatroda pantomima ve sirk mahiyetinde temsiller veren canbaz Ohannes Kasbaryan’ın kumpanyası bu sıralarda İstanbulda meşhur imiş; Civanyan bu kumpanyaya intisap ederek, burada sahne perdelerini ve afişleri hazırlamağa başlamış ve bu şubeye nezaret eden genç ve mâhir ressam Arutyun Hekimyan’la tanışarak kısa bir müddet zarfında onun sâyesinde tiyatro ressamlığı sahasında ihtisas elde etmiştir. Kabiliyetini gören Hekimyan mesuliyetli bazı işleri ona tevdi etmiştir. Civanyan, Şark Tiyatrosundaki Avrupalı sanatkârlar ile de tanışarak bu sâhada onlardan da istifade etmiştir. Civanyan, Beylerbeyi ve Çırağan Saraylarını inşâsı esnasında tezyinatçı olarak angaje edilmiştir. Önce Ermeni usta dekoratörlerle, sonra da, bilhassa Çırağan Sarayının inşasında, Avrupalı mütehassıslarla birlikde çalışmıştır. Burada, resim branşında ön plânda, usta bir Fransız manzara ressamı olan Masson bulunmuştur; Civanyan bu şahıstan çok istifade etmiştir. Yüksek kabiliyetli bir kanatkâr olan ve aynı zamanda büyük bir süratle çalışan Civanyan, Çırağan Sarayındaki dekorlariyle büyük bir şöhret kazanmıştır. Bu başarıdan cesâret olan Civanyan hususî olarak çalışmağa başlamış ve Tekirdağı ile Samatyadaki küçük tiyatroların dekorlariyle, Güllü Agop’un tesis ettiği Osmanlı Tiyatrosunun perdelerini, keza müessisi Sotiraki adlı bir Rum olan Galatadaki “Afrika” adlı büyük tiyatronun dekorlarını hazırlamıştır. Bu eserler kalite bakımından İstanbulda yerleşmiş olan Avrupalı sanatkârların eserleriyle rekabet edebilmişlerdir. Civanyan bazı Türk, Ermeni ve Rum zenginleirnin köşklerini de tezyin etmiştir. Keza, Boğaziçi ve Haliçten bazı manzaralar da çizmiştir. Eserlerini, İstanbul’un kalabalık semtlerinde ve bilhassa Beyoğlunda Rus Sefarethanesinin duvarının dibinde halka teşhir etmiştir. O aynı zamanda deniz manzaraları da çizmiştir. Bu sahada büyük deniz ressamı Ohannes Ayvazovski’nin (1817-1900) tesiri altında kalmıştır. 1874 de, İstanbulu ziyaret edip bir ay kadar Sarkis Bey Balyan ın evinde misafir kaldığı zaman, Civanyan onunla şahsen de tanışmıştır. Civanyan portre ressamlığında da maharet göstermiştir. Bilhassa bu sahada çok süratli çalışma kabiliyetine malikmiş. Bir gün, Güllü Agop’un Tiyatrosunda, meşhur bestkâr Dikran Çuhacıyan’ın, keman icra ederken bir portresini çizmiştir. Civanyan çok güzel tenor bir sese de malik olduğundan, Beyoğlundaki Opera Tiyatrosunun bâzı temsillerine iştirak etmiştir. İtalyancaya da âşina olan Mıkırdiç Civanyan, 1876 dan 1879 yılına kadar İtalyada ikamet etmiştir. İstanbula döndükten sonra 1885 de İtalyan bir kızla evlenmiştir. 1889 da zevcesi vefat edince tekrar bir İtalyanla evlenmiştir. 1894 de Odesa’ya gitmiş ve yedi sene orada yaşamıştır. Müteakiben dört sene de Petersburg’da ikamet etmiştir. Rusyada geçen ömrünün bu kısmı maalesef karanlıkta kalmıştır. 1905 yılı baharında ailesi ile beraber İstanbul avdetinden takriben bir yıl sonra 14 Şubat 1906 da kalp sektesinden şehrimizde vefat etmiştir. Eserlerinin bazılarına, bugüne kadar İstanbul’da, Paris’de ve Erivan’da tesadüf edilmektedir. Kevork PAMUKCİYAN