1908 meşrûtiyetine gelinciye kadar, İstanbulda, umûmî efkârı heyecanla ilgilendiren cinâyetler başda gelmek üzere, günün mühim olayları üzerine destan yazmak, avâmî bir an’ane olarak devam ede gelmişdi; halk şâirleri arasında destancılık da ayrıca bir ihtisas işi idi (B.: Destan); ki Üsküdarlı Vâsıf Hoca (Vâsıf Hiç), Tophâne ketebesinden Üsküdarlı Âşık Râzi, Destancı Behcet bunların en meşhurlarındandır (B.: Hiç, Vâsıf, Râzi, Âşık; Behcet, Destancı). Ölüm üzerine, bu arada cinâyetler üzerine yazılan destanlarda vak’a, yine bir an’ane olarak ölenin ağzından nakledilirdi. Cinâyet destanları bâzan doğrudan halk şâiri tarafından yazılır; bâzan da halk şârine ölenin yakınları, bilhassa samimî arkadaşları tarafından bir ücret mukaabili sipariş üzerine yazdırılırdı; en az 20-25 kıt’a olarak kaleme alınan destanlar; her iki şeklinde de büyükce bir kâğıdın bir yüzüne basdırılır, maktûlün adına nisbetle “Komiser Hüsâmeddinin Destanı”, “Hacı Rizanın Destanı”, “Tayyarlı Rizanın Destanı” gibi bir de isim, serlevha konulurdu; cinâyet destanları nâdiren vak’a yerine nisbetle “Kalaycı Bağçesi Cinâyeti Destanı”, “Sabunhâne Arsası Cinâyeti Destanı”, “Muradpaşa Cinâyeti Destanı” diye de isimlendirilirdi. Yukarda târif ettiğimiz şekilde 500 - 1000 nüsha olarak bastırılan destanlar, 2 kuruş, 100 para...

1908 meşrûtiyetine gelinciye kadar, İstanbulda, umûmî efkârı heyecanla ilgilendiren cinâyetler başda gelmek üzere, günün mühim olayları üzerine destan yazmak, avâmî bir an’ane olarak devam ede gelmişdi; halk şâirleri arasında destancılık da ayrıca bir ihtisas işi idi (B.: Destan); ki Üsküdarlı Vâsıf Hoca (Vâsıf Hiç), Tophâne ketebesinden Üsküdarlı Âşık Râzi, Destancı Behcet bunların en meşhurlarındandır (B.: Hiç, Vâsıf, Râzi, Âşık; Behcet, Destancı). Ölüm üzerine, bu arada cinâyetler üzerine yazılan destanlarda vak’a, yine bir an’ane olarak ölenin ağzından nakledilirdi. Cinâyet destanları bâzan doğrudan halk şâiri tarafından yazılır; bâzan da halk şârine ölenin yakınları, bilhassa samimî arkadaşları tarafından bir ücret mukaabili sipariş üzerine yazdırılırdı; en az 20-25 kıt’a olarak kaleme alınan destanlar; her iki şeklinde de büyükce bir kâğıdın bir yüzüne basdırılır, maktûlün adına nisbetle “Komiser Hüsâmeddinin Destanı”, “Hacı Rizanın Destanı”, “Tayyarlı Rizanın Destanı” gibi bir de isim, serlevha konulurdu; cinâyet destanları nâdiren vak’a yerine nisbetle “Kalaycı Bağçesi Cinâyeti Destanı”, “Sabunhâne Arsası Cinâyeti Destanı”, “Muradpaşa Cinâyeti Destanı” diye de isimlendirilirdi. Yukarda târif ettiğimiz şekilde 500 - 1000 nüsha olarak bastırılan destanlar, 2 kuruş, 100 para, 5 kuruş gibi bir fiatla, yazan halk şârinin menfaatine gazete müvezzîleri vâsıtası ile satılırdı; matbaa ve kâğıd masrafları destanı sipariş edenler tarafından temin edilir, ödenirdi; şâir destanı kendiliğinden yazmış ise, bu masrafları ödeyecek bir heveslisini dâimâ bulur, yâni her iki suret ile de cinâyet destanının kendisine bedavaya mal ederdi; bu takdirde 500 - 1000 nüsha basılan bir destandan 1000 ile 5000 kuruş arasında bir kazanc temin eder idi ki, asgarî haddi olan 1000 kuruş, on lira, on altın bile destancı halk şâirini ihyâ edirdi; bâzan da destan, şâire belli bir ücret, 2 lira, 5 lira gibi bir para ödenerek yazdırıldıktan sonra destanın satış bedeli ile, kimsesiz bir garib olan maktulün kabir taşı yaptırılır idi, meşhur câni Bıçakcı Petri tarafından katledilmiş zabtiye neferi Kargılı Râifin Destanı Komiser Hüsameddin tarafından bu maksadla yazdırılmış ve sattırılmış idi (B.: Petri, Bıçakçı; Râif, Kargılı). Cinâyet Destanları, İstanbul Ansiklopedisi adını verdiğimiz bu büyük şehir kütüğünde evleviyetle yer almış eserlerdir; bu madde içinde bâzılarının isimlerini kaydetmekle yetiniyoruz. Tulumbacı Toygarlı Rızanın Destanı (B.: Riza, Toygarlı); Hacı Rızanın Destanı (B.: Rıza, Hacı); Tulumbacı Bahaeddinin Destanı (B.: Bahaeddin, mahzun); Tulumbacı Kafesci Ahmed Bedrinin Destanı (B.: Bedri, Kafesci Ahmed); Çulha Bektaşın Destanı (B.: Bektaş, Çulha); Kalaycı Bağçesi Cinayeti Destanı (B.: Ârif, Nefer); Hacı Aprahamın Destanı (B.: Apraham, Hacı); Muradpaşa Cinayeti Destanı (B.: Muradpaşa Cinâyeti); Altın Varak); Büyükada Cinâyeti Destanı (B.: Büyükada Cinâyeti); Hâcerin Destânı (B.: Buhâra Tekkesi Cinâyeti). Sayısı kesin olarak bilinmeyen cinâyetler destanlarından arşivimizde, tam ve noksan 103 destan vardır; bunların bir kısmı, yukarıda târif edildiği şekilde matbû, bir kısmı da el yazısı iledir. İstanbul halkı, bilhassa İstanbulun eski tulumbacılık âlemi ve muhîti cinâyet destanlarına aşırı ilgi göstermiş ve matbu nushaları kısa zamanda tükenmişdir, ki namlı destancılardan Vâsıf Hoca bize tevdî ettiği bir notunda: “Ne zaman bir destanım basılıp çıksa, haftasına varmaz tükenirdi, fakat ben ikinci baskısını yaptıramazdım, zîrâ, o zamanlar başkalarının sırtından yaşayan bit gibi insanlar pek çokdu, hemen binlerce nüsha taklidini basıp piyasaya sürerlerdi” demektedir. Müvezzî elinde cinâyet destanı (Resim : S. Bozcalı)