Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
CEZMİ (Kadırgalı Kara)
Namlı bir tulumbacı, vurucu kabadayı ve kaatil; 1840 yılına doğru İstanbulda doğmuş, 1890 da Sinob Zındanında ölmüşdür. Gencliğinde kaşı gözü yerinde gaayet yakışıklı ve pençeli olup asıl mesleği kibar kapularında arabacılık idi; 1870-1871 arasında adını tesbit edemediğimiz bir paşanın hizmetinde iken, efendisinin 17-18 yaşlarında Nedim Bey adındaki oğlunu Yedikulede Tipo’nun bostanında bir kazâ eseri bel kayışı ile boğarak öldürmüş, ve sonra gencin cesedini, onu sözde bostan seyrine götürdüğü konağın kupa arabası içine koyarak getirip konakda arabalığa bırakdıktan sonra kaçmış, bir sene kadar İstranca ormanlarında dolaşdıktan sonra yakalanarak idama bedel müebbed kalenendliğe mahkûm olarak Sinob Zındanına gönderilmiş idi. Muhakemesinde Rum bağçıvanlar: “Nedim Beyi tanırız, çok cömerd ve hovarda bir genc idi, fakat daimâ kayıkcı, arabacı, beygir sürücü gibi ayak takımından akrânı olmayan adamlarla gelir, onlara çingenelerden köçek ve çengi getirterek işret edip geç vakitlere kadar eğlenirdi. O gün kendi arabacısı ile geldi, iki üç şopar oynatıp işret ettiler, sonra onları savdılar, bir müddet daha işret ettiler. Kara Cezmiyi küçük beyi kucağına almış kupaya götürürken gördük, ne olduğunu sorduk, fazla işret etti, fenâ oldu, konağa götürüyorum, hemen başıma bir belâ getirmese dedi...
⇓ Read more...
Namlı bir tulumbacı, vurucu kabadayı ve kaatil; 1840 yılına doğru İstanbulda doğmuş, 1890 da Sinob Zındanında ölmüşdür. Gencliğinde kaşı gözü yerinde gaayet yakışıklı ve pençeli olup asıl mesleği kibar kapularında arabacılık idi; 1870-1871 arasında adını tesbit edemediğimiz bir paşanın hizmetinde iken, efendisinin 17-18 yaşlarında Nedim Bey adındaki oğlunu Yedikulede Tipo’nun bostanında bir kazâ eseri bel kayışı ile boğarak öldürmüş, ve sonra gencin cesedini, onu sözde bostan seyrine götürdüğü konağın kupa arabası içine koyarak getirip konakda arabalığa bırakdıktan sonra kaçmış, bir sene kadar İstranca ormanlarında dolaşdıktan sonra yakalanarak idama bedel müebbed kalenendliğe mahkûm olarak Sinob Zındanına gönderilmiş idi. Muhakemesinde Rum bağçıvanlar: “Nedim Beyi tanırız, çok cömerd ve hovarda bir genc idi, fakat daimâ kayıkcı, arabacı, beygir sürücü gibi ayak takımından akrânı olmayan adamlarla gelir, onlara çingenelerden köçek ve çengi getirterek işret edip geç vakitlere kadar eğlenirdi. O gün kendi arabacısı ile geldi, iki üç şopar oynatıp işret ettiler, sonra onları savdılar, bir müddet daha işret ettiler. Kara Cezmiyi küçük beyi kucağına almış kupaya götürürken gördük, ne olduğunu sorduk, fazla işret etti, fenâ oldu, konağa götürüyorum, hemen başıma bir belâ getirmese dedi, kayışla boğub öldürdüğünü görmedik, hattâ Nedim Beyin ölü olduğunun farkına bile varmadık” diye anlatmışlardı.
Cezmi Sinob Zındanında sakal salarak Temennâ Baba adını almış, yirmi yıl kadar kimse ile ülfet etmeyerek derin bir nedâmet içinde yaşamış, yine aynı zamanda yatan kaatil Kahveci Nusretten okuma yazma öğrenerek, o devrin tulumbacılarının hâfızlarında pek çok divan, koşma, semâi bulunduğundan ve bu yollarda bir şeyler söylemek de ayak takımı arasında pek yaygın bir heves olduğundan, bâzı duygularını manzum olarak kalem diline vermişdir. Bu bakımdan Kadırgalı Kara Cezmiye zındana girdikten sonra bir halk şâiri olmuşdur denilebilir. Temennâ Babamın, asıl adı ile Kara Cezminin aşağıdaki koşması ile iki semâîsini Kahveci Nusrettin “Zından Şiirleri” adını verdiği mecmuasından alıyoruz:
KOŞMA
Güzel severiz hasbetenlillâh
Bizde maksûdun yok beyim yok yok
Dilber seçeriz kudretenlillâh
Hüsünde hududun yok beyim yok yok
Nakşitme bilmem böyle maammâ
Sultansız cihan içre sen ammâ
Sözüm harbidir istemez îmâ
Kes bizden umudun yok beyim yok yok
Temennâ Baba uzletde yaklaşma gayri
Sen de tefrik et hayr ile şerri
Âlem ider iken hayretle seyri
Depretme haydudun yok beyim yok yok
SEMÂÎ
Bugün kalbim ferahlandı muhîtimde güzeller var
Güzeller aldı etrâfım güzellerde ne sözler var
O sözler öyle dilberlerden çıkar ki şu femler var
O femler kâşifi esrar tanındı kaare gözler var
Gözüm gözde karar kıldı ne gözler var ne gözler var
Biri hep kap kaare giymiş kararttı kalbi yâ Allah
Ve lem billah kararttı çok bağırdım Allahım Allah
Didim Allah didim yâ hû ve lâkin pek de mâşallah
O mâşallah denildikce kızardı kudreten lillâh
Gözüm gözde karar kıldı ne gözler ne gözler var
Gözüm gözler rehi aşkında bilmez ki nedâmet var
Nedâmet var sanur âşık peşinde bir felâket var
Felâket olsa da evlâ akebinde şeâmet var
Şeâmet var şeâmet var âdil Allah adâlet var
Gözüm gözde karar kıldı ne gözler var ne gözler var
SEMÂÎ
Meded eyle aman yâ Rab ne gaddar cânâne çattık
Ne kaabil müstemend olmak haşin bir arslane çattık
Nice Rüstemlerin Zâli ne müdhiş kaplane çattık
Ezer yırtar kopartır parçalar bir insâne çattık
Hiç Allah korkusun bilmez ne kara vicdâne çattık
Bugün bahtından revnaklık görülmüş parıl parıl parlar
Gören şemsi nüzûl etmiş deyu hicran ile ağlar
Yine bak des bedes seyr ider devran ider anlar
Ezâ eyler cefâ eyler gülerler hâle o külhanlar
Hiç Allah korkusun bilmez ne kara vicdâne çattık
Nüfuz eyler o cellâd gözlerin nûru her imâna
Sanırsın Temennâyı dâvettir bir idi kurbâna
Gönül koşsa şikâyet eylese Melik Süleymâna
Merâmı söylemek müşkil o arslana o kaplaana
Hiç Allah korkusun bilmez ne kara vicdâne çattık
Vâsıf HİÇ
Theme
Person
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Creator
Vâsıf Hiç
Identifier
IAM070111
Theme
Person
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 7, pages 3539-3540
Theme
Person
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.