Cerrahpaşada, semte adını veren camii şerif ile berâber hicrî 1002, milâdî 1593 yılında yapılmış bir çifte hamamdı, on altıncı asır sonu büyük çarşı hamamlarının güzellerinden biri idi; camiin hemen yanında, doğu tarafında idi, cami avlusu ile hamam arasında Külhan Sokağı denilen bir aralık sokak vardı. Çocukluğumda ve gençliğimde, semtimiz olmak dolayısı ile pek çok girip yıkandığım bu hamamın erkekler kısmını, Turing Kulüb Belleteninde kimin tarafından çizildiği kaydedilmemiş bir plânını gördükten sonra, hâfızamdan ziyâde o plâna göre târif edeceğim: Fenerli büyük bir kubbe altındaki câmekân fırdolayı peykeliydi; içeri girilince solda bir temizlenme halveti, sağda iki ayak yolu vardı, oradan müstakil bir soğukluğa geçilirdi. Harâre (asıl yıkanma yeri) plânda, diğer bütün büyük çarşı hamamlarımızın aynıdır, fakat bu hamam da mühim tâdilâta uğramışdır. Şöyle ki; kilâsik hamam plânlarında, iç büyük kubbe altındaki göbek taşı etrâfında dört köşede dört halvet ve üç sofa toplanır ve dördüncü sofanın yeri soğuklukdan harâreye giriş geçidine ayrılır iken; bu hamamda aynı plân çizilmiş, fakat soğuklukdan harâreye olan geçid yeri sofa yerine sağdaki halvete verilmiş ve bu halvet böylece yıkanma yeri olmakdan çıkarılmışdır, buna mukaabil harârede yıkanma yeri olarak, üç yerine dört sofa ...

Cerrahpaşada, semte adını veren camii şerif ile berâber hicrî 1002, milâdî 1593 yılında yapılmış bir çifte hamamdı, on altıncı asır sonu büyük çarşı hamamlarının güzellerinden biri idi; camiin hemen yanında, doğu tarafında idi, cami avlusu ile hamam arasında Külhan Sokağı denilen bir aralık sokak vardı. Çocukluğumda ve gençliğimde, semtimiz olmak dolayısı ile pek çok girip yıkandığım bu hamamın erkekler kısmını, Turing Kulüb Belleteninde kimin tarafından çizildiği kaydedilmemiş bir plânını gördükten sonra, hâfızamdan ziyâde o plâna göre târif edeceğim: Fenerli büyük bir kubbe altındaki câmekân fırdolayı peykeliydi; içeri girilince solda bir temizlenme halveti, sağda iki ayak yolu vardı, oradan müstakil bir soğukluğa geçilirdi. Harâre (asıl yıkanma yeri) plânda, diğer bütün büyük çarşı hamamlarımızın aynıdır, fakat bu hamam da mühim tâdilâta uğramışdır. Şöyle ki; kilâsik hamam plânlarında, iç büyük kubbe altındaki göbek taşı etrâfında dört köşede dört halvet ve üç sofa toplanır ve dördüncü sofanın yeri soğuklukdan harâreye giriş geçidine ayrılır iken; bu hamamda aynı plân çizilmiş, fakat soğuklukdan harâreye olan geçid yeri sofa yerine sağdaki halvete verilmiş ve bu halvet böylece yıkanma yeri olmakdan çıkarılmışdır, buna mukaabil harârede yıkanma yeri olarak, üç yerine dört sofa ihdas edilmişdir; geçid yeri olan halvetin karşısında, soldaki halvet de erkekler kısmına kapatılmış, kadınlar kısmına eklenmişdir. Geçid yeri olan halvetden açılan bir kapu ile, münferid bir soğuk halvet ilâve edilmiş, sağdaki sofada açılan bir kapu ile de yine bir halvet eklenmişdir. Bu tâdillerle, göbek taşı etrafında iki aded kalmış olan halvetler ikişer kurnalı, sofalardan üçü üçer kurnalı, bir kapu ile gerisine bir halvet eklenmiş olan sağdaki sofa da iki kurnalıdır. Geride külhan avlusunda bir büyük bostan kuyusu, ve külhan odası bulunuyordu ki, şehrin suyundan hamamlara su verilmekle berâber büyük hamamların hemen hepsinde bir bostan kuyusu bulunur ve bostanlarda olduğu gibi at koşulu bir dolabla kuyudan hamam haznesine su çekilirdi. Cerrahpaşa Hamamı 1908-1910 arasında kapanmış ve yıkılmışdır; 1944 de arsasında bir yığın moloz, bunların arasında da bir halvet köşeciği duruyordu. Reşad MİMAROĞLU Cerrah Paşa Hamamı (Plân : Prof. Süheyl Ünver’den) Cerrah Paşa Hamamı enkaazı 1941 de. (Resim : Nezih)