Hicrî 1066 ve milâdî 1656 yılında İstanbul halkının geçirmiş olduğu müdhiş bir panikdir. Girid harbinin en buhranlı devrinde idi, Venedikliler Çanakkale Boğazını abluka etmişlerdi. Aslı Rus olan Sarı Kenan Paşanın kumandasındaki Donanmâyi Hümâyun bu ablukayı yararak Marmara’dan Ege Denizine çıkmak isterken Kenan Paşanın aczi ve cebâneti, gemilere bindirilmiş cenkci yeniçeriler ile sipâhilerin de, muhakkak ki çok çetin olacak bir deniz harbinden yüz çevirmeleri dolayısı ile donanmamız Boğaz kıyılarına başdan kara ederek büyük bir bozguna uğramış idi, ki bu vak’a deniz tarihimizin korkunç ve yüz kızartıcı mağlûbiyetidir. Boğazdaki hezimet haberi İstanbul’da yayılınca, halk arasında: “Venedikli İstanbul’a geliyor!..” diye bir pânik başladı. Devrin pâdişâhı Dördüncü Sultan Mehmed çocukdu, sadâret mevkiinde de âciz ve câhil Boynueğri Mehmed Paşa bulunuyordu. Vak’anüvis Naimâ Efendi bu büyük korkuyu şöyle anlatıyor: “Veziri âzam tedârik ve tedbirden âciz, tamah ve hırsı gaalib bir pîr idi, bir faydalı işe eli değmeyüb küffârın Boğaz vak’asından sonra Bozcaada ve Limni’yi istilâsı haberi geldiği gibi, eğer Venedik Donanması Çanakkale Boğazından geçip İstanbul’a gelir korkusu ile şehrin etrâfındaki surların denize bakan yüzünü, bu kale duvarları düşmana sağlam ve heybetli görünsün diye ...

Hicrî 1066 ve milâdî 1656 yılında İstanbul halkının geçirmiş olduğu müdhiş bir panikdir. Girid harbinin en buhranlı devrinde idi, Venedikliler Çanakkale Boğazını abluka etmişlerdi. Aslı Rus olan Sarı Kenan Paşanın kumandasındaki Donanmâyi Hümâyun bu ablukayı yararak Marmara’dan Ege Denizine çıkmak isterken Kenan Paşanın aczi ve cebâneti, gemilere bindirilmiş cenkci yeniçeriler ile sipâhilerin de, muhakkak ki çok çetin olacak bir deniz harbinden yüz çevirmeleri dolayısı ile donanmamız Boğaz kıyılarına başdan kara ederek büyük bir bozguna uğramış idi, ki bu vak’a deniz tarihimizin korkunç ve yüz kızartıcı mağlûbiyetidir. Boğazdaki hezimet haberi İstanbul’da yayılınca, halk arasında: “Venedikli İstanbul’a geliyor!..” diye bir pânik başladı. Devrin pâdişâhı Dördüncü Sultan Mehmed çocukdu, sadâret mevkiinde de âciz ve câhil Boynueğri Mehmed Paşa bulunuyordu. Vak’anüvis Naimâ Efendi bu büyük korkuyu şöyle anlatıyor: “Veziri âzam tedârik ve tedbirden âciz, tamah ve hırsı gaalib bir pîr idi, bir faydalı işe eli değmeyüb küffârın Boğaz vak’asından sonra Bozcaada ve Limni’yi istilâsı haberi geldiği gibi, eğer Venedik Donanması Çanakkale Boğazından geçip İstanbul’a gelir korkusu ile şehrin etrâfındaki surların denize bakan yüzünü, bu kale duvarları düşmana sağlam ve heybetli görünsün diye boydan boya badana ettirdi. Ahırkapu’dan Yedikule’ye kadar sûr bedenleri üzerinde inşa edilmiş ne kadar ev varsa hepsini yıkdırttı. Gerçi hisar üstündeki evlerin yıkdırılması mâkul idi, ama zamanı değildi. Bu hâli gören İstanbul halkı: “Hay meded, küffârın gelmek ihtimâli olmasa veziriâzam bu işi yapmazdı...” diye cüle vehme düşüb kimi haccı şerif ve kimi gayri behâne ile Üsküdar’a can attılar, ekseri on kese değer hâne ve emlâkini bin kuruşa ve belki noksanına sattılar, ama nice netîcei hâle vâkıf ârifler ve böyle şeye kulak asmaz rindi zarifler bu esnâda ucuz ucuz müzeyyen saraylar ve mükellef evler satın alıb hirîsi dünyâ olan korkakların pek çok emlâk ve akaarı bu vehim sebebi ile yok bahâya gitti”. Dördüncü Sultan Mehmed donanmayı Boğaza doğru uğurladıktan sonra Enderun halkı ile o devrin büyük yazlık sarayı olan Üsküdar Sarayına göz etmişdi. Pâdişahın Üsküdarda bulunması da korkakların telâşını arttırmışdı. O günleri yaşamış olan müverrih Enderunlu Mehmed Halîfe de “Târihi Gilmâni” adındaki eserinde şunları yazıyor: “Saadetlû pâdişah dahi donanma gittikden sonra mâhi şevvâlin onunda, 1 ağustos, Üsküdar’a göç etti, bir mikdar yaz faslında iç halkı ile istirahat edeler diye. Kenan Paşa gibi tedbirsiz ve hebennakadan ahmak idraksizin fikri fâsidi ile Boğazdaki hezimet haberi şüyû bulunca cümle İstanbul hezimte haberi şüyu bulunca cümle İstanbul halkı ayağa kalkub elbette pâdişahımız İstanbul’a gelsün, seyir ve temâşâ ve bağ ve bağçe ve zevkü sefâ zamanı değildir. küffâr dahi yarın öbür gün İstanbul’a gelir. Boğaz dahi kapandı, böyle kalırsa İstanbul’da kahtü galâ olmak mukarrerdir, Üsküdar’da ne işi vardır diye. Bu haber dahi pâdişâhımızın mesmûu oldukda bilâ tevakkuf geri İstanbul’a göç etti”. Naimâ, Büyük Korkuda pâdişahın İstanbul’a dönüşünü biraz daha mufassalca anlatıyor: “Akdeniz Boğazı kapanınca der akab zahire bahâlılaşdı, kıtlık alâmetleri belirdi. Halkın kalbine dehşet düşüb yer yer toplandılar, bu nasıl vaz’u harekettir, vükelâyı devlet cümle mal kaydine düşüb adaları ve donanmayı küffâra verenlere ağız açmazlar, akçesini alub mensıbı verirler, vezâri âzam tedbir ve tedârikden âciz, pâdişâhımız ise Üsküdar’da zevkü sefâsında, ahvâli âlem ile tekayyüdleri yok diye şikâre söyleşdiler. Bu mazmun üzere, mufassal arzuhaller yazub ulemâ, meşâyih ve ocaklıdan ihtiyar adamlarla rikâbı hümâyuna sundular. Bî garaz müslimînden çok kimseler Üsküdar’a geçüb pâdişâha arzuhaller verdiler, alenen feryâd ve figan ettiler. İhmâlin âkibeti bir ihtilâl olacağı alâmetleri belirince, pâdişah, zilkaadenin onüçüncü günü, 3 eylül, İstanbul’a geldi.” Bibl. : Naimâ, VI; Mehmed Halife, Tarihi Gülmâni.