Boğaziçinde Kireçburnu ile Büyükdere arasında Büyükdere Çayırında bulunup dünya ağaç literatürüne “Büyükdere Çınarı” adı ile geçmiş olan bu ağaç, bu şark çınarı yalnız İstanbulun ve yalnız Türkiyenin değil, yeryüzünün en büyük ve en uzun ömrü idrâk etmiş bir çınarı idi. Bir rivâyete göre 4000 yaşını aşmış olan bu meşhur ağaç Birinci Dünya harbinden sonra heder edilmişdir; çınarın bulunduğu sâha şimdi “Bağçe Kültürleri İstasyonu” nun bulunduğu yerdir. Büyükdere çınarının bir resmi, Prof. Hikmet Birand’ın “Keltepe Ormanlarında Bir Gün” adlı kitabında vardır. Bu resmin aslı geçen yüz yıllarda, Avrupalı bir ressam tarafından yapılmıştır. Yine bu çınarın bir resmi, Ord Prof. Esat Muhlis Oksal’ın “Silvikültür” adlı eserinin ikinci cildinin 117. sahifesindedir. 1914 de çıkan “Fenni Hayatı Nebat” adlı kitabında Ali Rıza Bey bu ağaç hakkında aşağı yukarı şöyle der: “Boğaziçinde, Büyükdere Çayırındaki, önce içinde büyük bir kahve bulunan çinar şimdi harp dolayısiyle, Osmanlı askerlerine barınak olmuştur. Avrupalılar bu ağaca, “Platane de Godefroy de Bouillon” adını verirler. Çünki 1096 yılında Haçlı ordusu kumandanı G. de Bouillon bu çınarın altında karargâh kurmuştu. “Bu yaşlı ağaç görünüşce üçe ayrılmış dokuz gövdenin tabiî şekilde kaynaşması ile meydana gelmiştir. İki gövdenin birle...

Boğaziçinde Kireçburnu ile Büyükdere arasında Büyükdere Çayırında bulunup dünya ağaç literatürüne “Büyükdere Çınarı” adı ile geçmiş olan bu ağaç, bu şark çınarı yalnız İstanbulun ve yalnız Türkiyenin değil, yeryüzünün en büyük ve en uzun ömrü idrâk etmiş bir çınarı idi. Bir rivâyete göre 4000 yaşını aşmış olan bu meşhur ağaç Birinci Dünya harbinden sonra heder edilmişdir; çınarın bulunduğu sâha şimdi “Bağçe Kültürleri İstasyonu” nun bulunduğu yerdir. Büyükdere çınarının bir resmi, Prof. Hikmet Birand’ın “Keltepe Ormanlarında Bir Gün” adlı kitabında vardır. Bu resmin aslı geçen yüz yıllarda, Avrupalı bir ressam tarafından yapılmıştır. Yine bu çınarın bir resmi, Ord Prof. Esat Muhlis Oksal’ın “Silvikültür” adlı eserinin ikinci cildinin 117. sahifesindedir. 1914 de çıkan “Fenni Hayatı Nebat” adlı kitabında Ali Rıza Bey bu ağaç hakkında aşağı yukarı şöyle der: “Boğaziçinde, Büyükdere Çayırındaki, önce içinde büyük bir kahve bulunan çinar şimdi harp dolayısiyle, Osmanlı askerlerine barınak olmuştur. Avrupalılar bu ağaca, “Platane de Godefroy de Bouillon” adını verirler. Çünki 1096 yılında Haçlı ordusu kumandanı G. de Bouillon bu çınarın altında karargâh kurmuştu. “Bu yaşlı ağaç görünüşce üçe ayrılmış dokuz gövdenin tabiî şekilde kaynaşması ile meydana gelmiştir. İki gövdenin birleşmesi ile hâsıl olan birinci gurubun çevresi 1865 de yapılan incelemede 10,80 metre, yalnız bir gövde olan ikinci gurubun çevresi 5,40 metre, ve öteki altı gövdenin birleşmesinden hâsıl olan üçüncü gurubun gövdesi ise 23 metredir. Bu çınarın boyu 60 metre, hepsinin kapladığı alan da 112 metre karedir. “1914 de ise, ağaçta bir kaç dalcıktan başka bir şey görülmemektedir. Çevresine yapılan barakalar bu ulu ağacın gözden kaybolmasına sebeb olmaktadır.” İkinci Sultan Mahmud, Boğaziçinde, Büyükdere Çayırındaki ulu bir çınarın altında yeniçerilerin ilgasından önce ara sıra “Tokmak oyunu” oynatırmış. Yine burada güzel sesli kimselere ezan okuturmuş. O ağacın mahiv sebebi şöyledir: Çınar gövdesinin 32 metre bir çevresi olduğu ve içinde kahvehâne yapılarak ateş yakılması yüzünden yandığı Ziraat Mektebinin eski muallimlerinden Hüdaverdi Efendi tarafından söylenmişdir. Dünyaca tanınmış bir ağacın bu şekilde heder olması bağışlanması imkânsız ihmâllerimizdendir. William H. Ablett tarafından 1880 de Londrada basılan “Englich Treres and Plantig” adlı kitabda Büyükdere çınarından şöyle bahsolunur: “Boğaziçi sırtlarında bazı ulu çınarlar görülmüştür. Hususiyle Büyükdere Çayırında bir danesi gezginlerce 7 - 8 ağaç görünüşünde bir gövdeye mâlik olarak vasıflandırılır. Toprak seviyesindeki çevresi 141 ayak (43 metre), dallarının çevresi 130 ayak idi. Eğer o bir tek ağaç farz edilmiş olsa Asya ve Avrupanın en büyük çınarı olacaktı. De Candolle onu iki bin yaşında tahmin ediyor.” 1912 de “Nebatatı Saydalâniye” adlı bir kitap çıkaran Prof. Esat Şerafeddin Bey de bu eserin 611. sahifesinde “İstanbulda Büyükderedeki çınarın toprağa yakın hizasındaki çevresi 45 metre kadardır. Kökleri ve gövdenin içi o kadar geniştir ki içinde bir çok kimselerin oturduğu rivâyet olunur” denmektedir. Büyükdere çınarı hakkında Alman yazarlar da ilgi göstermişlerdir: Aşağı, yukarı yüz yıl kadar önce yani 1869 da Leipzig’de Dr. Karl Muller tarafından yazılan “Das Buch der Pflanzenwelt” adlı kitabın 235. sahifesinde Büyükdere çınarının bir resmi vardır. Kitabın 232. sahifesinde de ağaç hakkında şöyle deniyor: “Büyükdere çınarının 90 fus (bir fus 0,305 metre) yüksekliğinde ve 150 fus çevresinde, ortası 80 fus genişliğinde oyuk ve ağacın işgal ettiği yer 500 fus karedir. Yaşı ise 4000 yıl tahmin edilmektedir.” Kıymetli ilim adamlarımızdan rahmetli M. Cevdet te 1928 de çıkardığı “Askerî Din Dersleri” adlı kitabında, 35. sahifede Büyükdere Çınarının bin yaşından fazla olduğunu söyler. Orman Fakültesine giden yol üzerinde bulunan bu ağacı, eski hocalar, öğrencilerine vakit geldikçe kıymetli bir hâtıra olarak anlatırlardı. O hâtıraları dinleyerek yetişenlerden biri de benim. Bugün bu değerli çınarın ufak bir paçasının olsun Orman Fakültesinde veya bir müzemizde bulunmayışına içim yanmaktadır. Kerim YUNT Büyükdere Çınarı (Bir XIX. asır gravüründen Behcet Cantok eli ile)