İstanbul sularının en büyük çit dalyanıdır, Büyükçekmece gölünün güney kıyısında, Mimar Sinan yapısı meşhur ve büyük köprünün önündedir. kadim bir dalyan olup asrımız başlarına kadar “Papazın Dalyanı“ adı ile meşhur idi, sonra Hacı Mardiros adında birinin mülkiyetine geçmiş, ondan Hüseyin Bey adında bir zâte intikal etmiş olup, hâlen sâhibi Hüseyin Beyin oğlu ve İstanbulun namlı zengin iş adamlarından Ali Tanseverdir. Karakin Bey Deveciyan “Balık ve Balıkcılık” adındaki ölmez eserinde çit dalyanlara örnek olarak gösterdiği Büyükçekmece Dalyanı için şunları yazıyor: “Kefal, levrek ve bunlara mümâsil bâzı balıklar martdan îtibâren yumurtalarını atmak için sâkin ve sıcak sular ararlar; denize bağlantısı olan göllere rastladıklarında kaafilelerle oraya hücum eder, ve yumurtalarını dökerek göle girerler. Havanın tebeddülü ile serinlik his olunur olunmaz yine aynı kanaldan denize dönerler; işte “kotura” denilen çit dalyanı, gölden denize dönen balıkların avlanması için kurulmuş bir dalyandır. “Büyükçekmece gölünde (balıkcılar tarafından ayrıca tutulan) yılan balığından gayrı, bütün balıklar çit dalyanında avlanır. “Gölden denize doğru akan su ile berâber bir takım otlar, yosunlar vesâir şeyler geldiğinden, bunlar suyun ilk çarpdığı çit germelerinin üzerine takılıp kalır. Sular kısm...

İstanbul sularının en büyük çit dalyanıdır, Büyükçekmece gölünün güney kıyısında, Mimar Sinan yapısı meşhur ve büyük köprünün önündedir. kadim bir dalyan olup asrımız başlarına kadar “Papazın Dalyanı“ adı ile meşhur idi, sonra Hacı Mardiros adında birinin mülkiyetine geçmiş, ondan Hüseyin Bey adında bir zâte intikal etmiş olup, hâlen sâhibi Hüseyin Beyin oğlu ve İstanbulun namlı zengin iş adamlarından Ali Tanseverdir. Karakin Bey Deveciyan “Balık ve Balıkcılık” adındaki ölmez eserinde çit dalyanlara örnek olarak gösterdiği Büyükçekmece Dalyanı için şunları yazıyor: “Kefal, levrek ve bunlara mümâsil bâzı balıklar martdan îtibâren yumurtalarını atmak için sâkin ve sıcak sular ararlar; denize bağlantısı olan göllere rastladıklarında kaafilelerle oraya hücum eder, ve yumurtalarını dökerek göle girerler. Havanın tebeddülü ile serinlik his olunur olunmaz yine aynı kanaldan denize dönerler; işte “kotura” denilen çit dalyanı, gölden denize dönen balıkların avlanması için kurulmuş bir dalyandır. “Büyükçekmece gölünde (balıkcılar tarafından ayrıca tutulan) yılan balığından gayrı, bütün balıklar çit dalyanında avlanır. “Gölden denize doğru akan su ile berâber bir takım otlar, yosunlar vesâir şeyler geldiğinden, bunlar suyun ilk çarpdığı çit germelerinin üzerine takılıp kalır. Sular kısmen çitler arasından, kısmen de balıklarla beraber dalyan kapağından (krokide No. 1) havuza (krokide No. 5), oradan hazneye (krokide No. 6), hazneden kotralara (krokide No. 7), kotradan da kuzuluk’lara (krokide No. 8) girerler. Hazneden kotralara, kotralardan kuzuluklara olan ağızlar, kapan gibi, girilip çıkılmaz yapılmış olduğundan, hazinede kalan balıklar da ürkütülüp kotra ve kuzuluklara sevk olundukdan sonra oradan kepçelerle toplanır. Bu dalyanda balık avı bundan ibârettir. Yılan balıkları çit aralarından kolaylıkla geçdikleri için çit dalyanında katiyyen avlanamazlar. “Bu dalyanın kazıkları meşe ve yaban kestânesinden, çubukları ise kâmilen yaban kestânesi dallarından yapılır. “Bu dalyanın germeleri çitden yapıldığı halde, denizden bakıldığına göre sağ tarafda, gölü denize bağlayan kanala karşı, sâhile bitişik elli metre kadar bir yer taşlarla kapanıp adına “Selâmet duvarı” denilir; sular kabarıp taşdığı zaman bu duvar kaldırılır, su hızla buradan geçer, dalyan tazyikden, tahribden korunur. “Büyükçekmece Dalyanının denize karşı dört kapusu olup mart başından mayıs sonuna kadar açık bırakılır; kefal, pisi, levrek ve emsâli deniz balıkları yumurtalarını atması üzere bu kapulardan girerler, mayısdan sonra kapular kapanıp dalyanda av başlar”. Ali Tansever dalyanın yanına bir beton plâtform - adacık yapdırmış bunun üzerine de küçük beton bir dalyan evi inşa ettirmişdir, ki bu evin önünde güzel bir sundurma, ve etrâfı çit çevrili bir kayıkhâne bulunmakdadır; 1961-1962 arasında da, târihî köprünün, Büyükçekmeceden gelindiğine göre birinci ve ikinci parçalarının birleşdiği noktadan dalyan evine, kazıklar üstünde, bir kişinin ancak geçebileceği kadar dar ve 300 metre uzunluğunda ahşap bir iskele - köprü inşâ edilmişdir. 1962 de, bu dalyan, sâhibi olan Ali Tansever ile Büyükçekmece köylüleri arasında adliyeye intikaal etmiş bir dâvâ mevzûu idi; köyde mühim bir çoğunluk teşkil eden Büyükçekmece balıkcıları gölde balık avlama hakkının kendilerine âid olduğunu iddia etmekde idiler. Mart ayından îtibâren denizden göle girmeye başlayan balıkların gölden denize döndükleri kasım ve aralık aylarında yalnız bir kişi tarafından avlanması meselesi, kadim teâmüllerle zamanın telâkkîsi, her halde nâzik bir konudur. Bizi dalyana götüren Büyükçekmece balıkcılarından Ahmed Özkan ile, bizi nezâketle karşılayan dalyanın muhâfızı Yaşar Geçim Reise burada teşekkürü vecîbe biliriz (ağustos 1962). Bibl. : R. E. K. ve H. Ş. Önol, Gezi notu. Büyükçekmece Dalyanı (Plân - kroki : B. Cantok) Büyükçekmece dalyanında Dalyan evi adacığı (Resim : S. Bozcalı) Büyükçekmece Dalyanı 1 — Havuz medhali, balıklar dalyana buradan girer; 2 — Meşe ve yaban kestânesi çubuklarından çit; 3 — Balıkların denizden göle girmeleri için açılan kapular; 4 — Selâmet duvarı, su tugyanında kaldırılır; 5 — Havuz; 6 — Hazne; 7 — Kotra; 8 — Kuzuluk. (Kroki : Karakin Bey Deveciyandan) Büyükçekmece Dalyanında tayfa çocuk (Resim : Sabiha Bozcalı)