İstanbul Vilâyetinin Çatalca İlçesinin dört bucağının biridir. (B.: Çatalca); tam teşkilli bucaktır. İstanbul - Büyükçekmece karayolu 40 kilometrodur, bu yol İstanbul - Edirne asfalt yolunun ilk parçasını teşkil eder. Köyün bağlı olduğu ilçe merkezi Çatalcaya uzaklığı da 17 kilometre olub Edirne yolundan ayrılan bir şose ile gidilir. Büyükçekmece bucağının ondokuz köyü vardır ki 1960 sayımındaki nüfusları ile birlikde isimleri şunlardır: Nüfus ———— 1716 Büyükçekmece Köyü, bucak merkezi 370 Ahmediye Köyü, eski adı: Papazburgaz 1109 Anarşa Köyü 281 Çakmaklı Köyü 521 Güzelce Köyü, eski adı: Çöplüce 131 Deliklikaya Köyü 969 Ekşinoz Köyü, eski adı: Eskiyos 656 Hoşdere Köyü, eski adı: Bejdar 653 Kâmiloba Köyü, eski adı: Palos 273 Karaağaç Köyü 460 Kavraklı Köyü, eski adı: Gardan 331 Kıraç Köyü 611 Kumburgaz Köyü 1570 Mimarsinan Köyü, eski adı: Kalitıratya 331 Ömerli Köyü 1066 Tepecik Köyü, eski adı: Playa 306 Türboba Köyü, eski adı: Arnavudköyü 885 Yakublu Köyü, eski adı: Trakatya 417 Yeşilbayır Köyü, eski adı: Muha ———— 12656 Bucak nüfus toplamı Büyükçekmece Köyü Marmara sâhilinde ve bu köyle aynı adı taşıyan gölün kenarı...

İstanbul Vilâyetinin Çatalca İlçesinin dört bucağının biridir. (B.: Çatalca); tam teşkilli bucaktır. İstanbul - Büyükçekmece karayolu 40 kilometrodur, bu yol İstanbul - Edirne asfalt yolunun ilk parçasını teşkil eder. Köyün bağlı olduğu ilçe merkezi Çatalcaya uzaklığı da 17 kilometre olub Edirne yolundan ayrılan bir şose ile gidilir. Büyükçekmece bucağının ondokuz köyü vardır ki 1960 sayımındaki nüfusları ile birlikde isimleri şunlardır: Nüfus ———— 1716 Büyükçekmece Köyü, bucak merkezi 370 Ahmediye Köyü, eski adı: Papazburgaz 1109 Anarşa Köyü 281 Çakmaklı Köyü 521 Güzelce Köyü, eski adı: Çöplüce 131 Deliklikaya Köyü 969 Ekşinoz Köyü, eski adı: Eskiyos 656 Hoşdere Köyü, eski adı: Bejdar 653 Kâmiloba Köyü, eski adı: Palos 273 Karaağaç Köyü 460 Kavraklı Köyü, eski adı: Gardan 331 Kıraç Köyü 611 Kumburgaz Köyü 1570 Mimarsinan Köyü, eski adı: Kalitıratya 331 Ömerli Köyü 1066 Tepecik Köyü, eski adı: Playa 306 Türboba Köyü, eski adı: Arnavudköyü 885 Yakublu Köyü, eski adı: Trakatya 417 Yeşilbayır Köyü, eski adı: Muha ———— 12656 Bucak nüfus toplamı Büyükçekmece Köyü Marmara sâhilinde ve bu köyle aynı adı taşıyan gölün kenarındadır; sâhil kordonunun çok kalın olduğu ve ziraate elverişli arâzinin batı kısmına nazaran daha çok yer kapladığı doğu tarafında, göl cihetinde kurulmuşdur. Bucak toprakları çıplak olub hububat ziraatine tahsis edilmişdir. Beylikdüzü ilerisinde, kuzey-batı istikametinde, arazinin hem yüksekliği artmakda, hem de ârızalanmaya başlamaktadır, Büyükçekmeceye doğudan hâkim tepeler 180 - 190 metre yükseklikde olub yumuşak ve çabuk parçalanan neojen araziden teşekkül etmişdir. Bucak halkı, köylerinin toprak verimine, içerde ve sâhilde oluşuna göre çiftcilik, bağcılık, bağçıvanlık ve balıkcılıkla geçinir. Nefsi Büyükçekmece Köyünde 30 kadar balıkcı kayığı olub bunlardan 6 tekne motorludur. Başlıca toprak mahsûlü domates, soğan, karpuz ve kavundur. (Bilhassa topatan), bunları bağlarının üzümü ile beraber İstanbul piyasasına gönderir. Ayrıca mısır ve ayçiçeği ekilir. Bucakta sütcülük, yoğurtculuk ve peynircilik de gelir kaynakları arasındadır. Bucak merkezi Büyükçekmece Köyü Fatih Mahallesi ve Dizdâriye Mahallesi adı ile iki mahalledir. Evleri umumiyetle ahşab, kısmen kerpiç duvarlı, bir veya iki katlı olup yeni yeni tuğla ve beton evler de yapılmaya başlanmışdır; görünüşü ve günlük hayatı ile tamamen bir köy olan Büyükçekmecede sâhil yolu üzerine altı tâne beton apartıman yapılmışdır; yakın bir istikbâlde hayli inkişâf edeceği aydın olarak görülmektedir. Hâlen 300 hâne olub Fatih ve Dizdâriye adı ile iki mahalleye ayrılmışdır; 35 dükkân (1 manifaturacı, 3 kasab, 5 berber, 10 kahvehâne, 10 bakkal, 4 terzi, 2 kunduracı), ikisi ibâdete açık, biri harab ve kapalı 3 cami (Fâtih Camii, İmâret Camii, Sokollu Mescidi), beş sınıflı bir ilk okul, İstanbul Belediyesine bağlı bir kimsesiz çocuklar yurdu, 1 dispanser, 1 sinema (Sevil Sineması), 3 lokanta - aşçı, hâlen yalnız biri çalışır 3 fırın, 2 tâmirhâne, 1 yoğurthâne, 1 plâj - gazinosu vardır. Tarihî kıymeti hâiz eserlerinden, köyün hemen yanı başında Mimar Sinan yapısı Sultan Süleyman köprüsü, türk yapı sanatı târihinde eşsiz sanat eseri kıymetini almışdır. Bu köprünün yakınında yine Sinanın eseri Büyükçekmece Hanı, eşi kalmamış bir sanat bedîasıdır, maalesef altıda bir mülkiyet hissesine sâhib olduğunu söyleyen bir adamın elinde saman deposu olarak kullanılmakda, her an yangın tehlikesi ile karşı karşıyadır, dört asırlık kâgir bir binâ için, cehennemî ateş âfetinin ne kadar tahribkâr olacağı söylemeğe lüzum yokdur; büyük hisseye sâhib Vakıflar Umum Müdürlüğünün kayıdsızlığı da esefe değer. Bu köyde Mimar Sinanın üçüncü eseri, Sokollu Mehmed Paşa Mescidi, 1940 dan beri îbâdete kapatılmış, pek harab bir haldedir, bu satırların yazıldığı sırada büyük vezirin ahfâdından Sayın İhsan Sokullu ceddinin mescidinin tâmirine başlatmak üzere idi. Yine o civarda Sultan Süleyman çeşmesi, Fâtih Camii önünde Süleyman Ağa çeşmesi, İkinci Abdülhamid adına yapılmış havuzlu meydan çeşmesi ve kitâbesiz bir meydan çeşmesi Büyükçekmeceyi süsleyen güzel eserlerdir. Büyükçekmecenin güzel bir çarşı hamamı maalesef yıkılmış, yeri arsa hâlindedir; Fâtih Sultan Mehmedin büyük bir kervansarayı da yok olmuşdur. Büyükçekmece elektrik ışığına 1959 yılında, o zaman belediye reisi olan Bay Kemal Şengöz’ün gayreti ile İsmail Mâhir Efendi santralinden alınarak kavuşmuşdur. Fâtih Mahallesinin suyu Bizans devrinde getirilmiş kadîm bir sudur; kırk beş yıl kadar evvel de Enver Paşa Sülüklü göl mevkiinde Devebağırtan sırtlarından ikinci bir su getirtmişdir, bu satırların yazıldığı sıralarda Enver Paşa Suyu yolunun ıslahına başlanmışdı. Kadimden beri Trakyanın ana ticâret ve askerî yolunun üzerinde meşhur bir konak yeri olan Büyükçekmeceyi on yedinci asır ortasında yaşamış büyük seyyah ve muharrir Evliya Çelebi meşhur Seyyahatnâmesinin üçüncü cildinde şöylece tasvir ediyor: “Çekmecei Kebir - Eyyub Kadılığına bağlı nâhiyelerdendir, deryâ ile göl kıyısında bin hâneli, bağlı bağçeli, âbıhayat çeşmeli, cüle kiremit örtülü fevkaanî tahtînî mâmur hâneleri olan bir kasabadır. Arâzisi vakıfdır. Sübaşısı, yasakcısı vardır, fakat İstanbula yakın olduğundan yeniçeri serdarı ve sipâhi kâhyası yokdur. Deniz kenarında harab bir kalesi vardır. “Camilerinden Sokollu Mehmed Paşa mescidi Mimar Sinan binâsıdır. Onbir aded (?) büyük küçük kurşunlu hanı vardır. İmâreti, medresesi, sibyan mektebi, çarşı ve pazarı vardır. Hanlar önündeki meydanda bir ulu çınar altındaki çeşmenin târihi budur: Yine akdı cihâna âbı kevser (Sultan Süleyman Çeşmesi). “Abdüsselâm Medresesi büyük medresedir. Gelene gidene nîmeti bol imâreti ve mâmur ve müzeyyen hamamı vardır. Mahkeme yanındaki kervansaray bin at alır azîm binâdır. Âbü havâsı gaayet lâtifdir. Küçükçekmece ile arası deryâdan on iki mildir. Büyükçekmece gölüne yedi aded dere dökülür ki başlıcaları şunlardır: Azadlı Deresi, Çatalca Deresi, Baba Nakkaş Deresi, Koduk Deresidir. Gölün suyunun lezzeti bozukdur. Gölün ayrıca emini vardır. Köprü başında yeniçeri kolluğu ve gümrük emini vardır ki geçenlerin kaçak eşyâsını, malını ve kaçak köleleri ve harâmileri yakalarlar, kaydü bend ederler, yüklerden bac alırlar. Gölünde pisi balığı ve yılan balığı olur ki medhedilir. Bu gölün ayağı üzerinde ibretle görülecek bir köprü vardır ki bânisi Sultan Süleyman Han, tamamlayan da İkinci Sultan Selim Handır, Koca Mimar Sinan merhumun binâsıdır, yirmi altı gözlü olub her gözü kehkeşan gibi semâya başçekmişdir, yağmur kuşağından nişan verir, köprünün uzunluğu bir mildir, 114 yük, 73,850 akçe sarfedilmişdir. Bu köprüden geçip mâmur köyler arasından geçip...”. Bu meşhur târihi köprü yapılmadan önce kervanlar ve ordular gölü denize bağlayan ve dibi ve etrafı batak olan kanalı gaayet güçlükle geçerlerdi, bir kervan bütün bir gün kaybeder, ordunun geçmesi de günlerce sürerdi. Batağa gaayet kalın kazıklar çakılmış ve aralarına kalın halatlar gerilmişdi; yolcular, asker, atlar, develer, toplar büyük bir sala, salın alabildiği kadar binip dolar, salcılar da o halatlara yapışıp çeke çeke salı kanalın bir yakasından öte yakasına yüzdürür, götürürlerdi; bundan ötürüdür ki İstanbul - Edirne arasındaki tek büyük yolun üzerinde bulunan ve denize birer kanal ile bağlanmış olan iki gölün geçidlerine “Küçük Çekmece“ ve “Büyük Çekmece“ isimleri verilmişdi, geçidlerin yanı başındaki köyler de aynı isimleri almışdı. E. General H. R. AYYILDIZ Büyükçekmece Bucağı (Harita : Behcet Cantok) Büyükçekmece kasabası (Plân - kroki: B. Cantok)