Büyükçamlıca tepesine çıkan yokuşun orta kısmına tesâdüf eden ve tepenin kuzey ve batıya bakan tarafında, Osmanlı Hânedanından, velîahd iken intihar etmiş olan Yusuf İzzeddin Efendinin köşkünün kapısı karşısındadır. Bu mevki deniz yüzünden 207 metre yüksektedir. Tepenin eteğindeki yüksek ağaçlar altında bulunan çeşmesi ilk defa Üçüncü Sultan Mehmed tarafından yaptırılmışdır. Suyun menbaı, çeşmenin arkasındadır; bir hazinede toplanır; haznenin üstü toprak örtülüdür ve harap bir demir parmaklıkla çevrilmiş olup bir namazgâh vazifesi görmektedir; namazgâh taşı Dördüncü Sultan Mehmed tarafından konmuşdur. Hazneye giriş kapısı üzerinde dokuz beyitlik bir kitâbe taşı vardır, hicrî 1071 (M. 1660-1661) de çeşmenin Dördüncü Sultan Mehmed tarafından tâmirinde konmuşdur, metni şudur: Hazreti sultânı gaazi cem şükûh Han Muhammed Fâtihi kişver küşâ Pâdişâhı kal’a girü saf şiken Husrevi Rüstem nekr-i şir-i vegaa Goncei tab’ın görünce gül gibi Açdı devletle bu câyi dilküşâ Oldu câri emri âli kıldılar Bir müferrih havzu bir çeşme binâ Havzi kevser çeşmesi âbi hayât Gayreti cûyi İrem ayni şifâ Şehriyâre nûşi can olsun müdâm Hıfz ide zatin cenâbı Kibriyâ Ola câri tâ kıyâmet âb veş Sû besû emri bi hakkı enbiyâ Dâimâ zıllı hümâyi devleti Eylesün dehri serâser pür ziyâ Nâlî’den târihini so...

Büyükçamlıca tepesine çıkan yokuşun orta kısmına tesâdüf eden ve tepenin kuzey ve batıya bakan tarafında, Osmanlı Hânedanından, velîahd iken intihar etmiş olan Yusuf İzzeddin Efendinin köşkünün kapısı karşısındadır. Bu mevki deniz yüzünden 207 metre yüksektedir. Tepenin eteğindeki yüksek ağaçlar altında bulunan çeşmesi ilk defa Üçüncü Sultan Mehmed tarafından yaptırılmışdır. Suyun menbaı, çeşmenin arkasındadır; bir hazinede toplanır; haznenin üstü toprak örtülüdür ve harap bir demir parmaklıkla çevrilmiş olup bir namazgâh vazifesi görmektedir; namazgâh taşı Dördüncü Sultan Mehmed tarafından konmuşdur. Hazneye giriş kapısı üzerinde dokuz beyitlik bir kitâbe taşı vardır, hicrî 1071 (M. 1660-1661) de çeşmenin Dördüncü Sultan Mehmed tarafından tâmirinde konmuşdur, metni şudur: Hazreti sultânı gaazi cem şükûh Han Muhammed Fâtihi kişver küşâ Pâdişâhı kal’a girü saf şiken Husrevi Rüstem nekr-i şir-i vegaa Goncei tab’ın görünce gül gibi Açdı devletle bu câyi dilküşâ Oldu câri emri âli kıldılar Bir müferrih havzu bir çeşme binâ Havzi kevser çeşmesi âbi hayât Gayreti cûyi İrem ayni şifâ Şehriyâre nûşi can olsun müdâm Hıfz ide zatin cenâbı Kibriyâ Ola câri tâ kıyâmet âb veş Sû besû emri bi hakkı enbiyâ Dâimâ zıllı hümâyi devleti Eylesün dehri serâser pür ziyâ Nâlî’den târihini sordum didi “Çeşmei aynülhayâti can fezâ” (H. 1071) Şâir Nâlî’nin bu manzumesi kitâbe taşına satırında iki beyit olmak üzere beş satır üzerine hak edilmiş, beşinci satırda dokuzuncu târih beyti ortaya alınmış, iki yanda birer mısrâlık yer boş bırakılmışdır; kitâbe tâlik hat ile yazılmışdır ve gaayetle okunaklıdır. Hazneye üç dört ayak merdivenle inilir. Zemini mermer döşeli dört metre karelik hazne odasının tepe cihetinde, orta duvarında bir tünel galeri ağzı açık bulunmakda, ve 2-3 metrelik bu tünel zemininde mermer ince bir olukdan su akmaktadır. Bu oluğun nihâyetindeki ufacık bir galeriden de, sağlı sollu ince su yollarının kısa bir mesâfeden geldiği görülmektedir. Çeşme lülesinin üzerinde de İkinci Sultan Mahmud’un saltanat yıllarını taşıyan bir kitâbe vardır. Bu mermer taşın üst kısmı Barok devrinin zarif yaprak motifleri ile tezyin edilmiştir. Bu kitâbe de, zaman ile harâb olan Büyükçamlıca Suyu, Çeşmenin İkinci Sultan Mahmud zamanında tâmir ve ihyâ edildiğini göstermektedir. Manzum kitâbe şâir Râsih’indir, ve tâlik hat ile, ve her beyit bir satır teşkil etmek üzere hak edilmişdir, metni şudur: Kulzümi rüşdü fetânet dâveri deryâ nevâl Menbai cûyi inâyet hazreti Mahmûd Han Âbi rûyi tâci dârânı selâtini izâm Nûri çeşmü rûhi âlem zılli Rabbül müstean Gayreti şâhânesiyle kıldı tanzimi umûr Devlete verdi nizâmiyle hayâti câvidan Her harâbezârı cûdi şefkati mâmur ider Her dili mahzûnu eyler iltifâtı kâmuran Teşnegânı kandırır abi zülâli lûtfuna Âkıdub sûlar gibi ihsânın ol şâhı cihan İşte ezcümle harab olmuş görüb bu çeşmeyi Eyledi tecdidine ferman inâyetle Han İttirüb mecrâsını tathir suyun buldurub Yapdı bu nev çeşmesârı ol şehinşâhi zeman Hükmü fermanı ola câri cihâna sûbesû Eyledikce hükmün icrâ mihrü mâhi âsüman Beş vakit nâs eyler icrâ bu duâyi elzemi Tâ be mahşer ide Hak füruk âsârı sâyeban Bendesi Râsih didi tecdidine târihi tam “Eyledi icrâ bu ayni zemzemi Mahmûd Han“ H. 1251 (M. 1835 - 1836) Büyükçamlıca Suyunun hicrî 1071 (milâdî 1660-1661) de Dördüncü Sultan Mehmed adına ihyâsı, bize, İstanbulda çok büyük bir olayla ilgili görünür 1070 de (M. 1660) İstanbulun en müdhiş ateş âfetlerinden Ayazmakapusu yangını olmuş ve muazzam beldenin kadim Bizans surları içindeki kısmının dörtde üçü yanmış, mahvolmuş, enkaaz altında kalanlar hariç, 2700 can yanarak ölmüşdü (B.: Ayazmakapusu Yangını). Bu ateş âfetini görmüş müverrihlerden Hasodalı Mehmed Halîfe ile Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, târihlerinde (Târihi Gilmânî ve Silâhdar tarihleri) üç gün üç gece aç ve susuz kalan halkın yangından sonra perişan bir halde büyük şehrin civârındaki sayfiyelere hicret ettiğini yazarlar. Biz tahmin ediyoruz ki, Büyükçamlıcaya gidenler susuzluk çekmiş, devrin sâdırazamı Köprülü Mehmed Paşa, o zamanlar 14 - 15 yaşlarında bir çocuk olan Dördüncü Sultan Mehmed adına bu suyu ve çeşmesini hemen ihyâ ettirmişdir. Su yollarının ve çeşmenin hicrî 1251 deki tathir ve tamirine gelince o da İkinci Sultan Mahmud’un kendi sıhhati ile ilgilidir; bu pâdişah hastalığının başlangıcına, ve hekimler tarafından Büyükçamlıcada oturmasının tavsiye edildiği devre rastlar, ki Sultan Mahmud hicrî 1255, milâdî 1839 yılında orada ölmüşdür. Büyükçamlıca suyu İstanbulun menbâ suları arasında şöhretli bir sudur İstanbul suları hakkında mûteber bir eser bırakmış olan Âşir efendizâde Mehmed Hafid Efendi (B.: Hafid Efendi, Âşirefendizâde) Büyükçamlıca Suyu için: “Suların pâdişehi meşhûrî enâm ve nüzgâhı hâs-ü âm olan Büyükçamlıcada bin yetmiş bir târihinde Sultan Mehmed Hanı Râbi merhumun icrâ buyurdukları mâi leziz derecei hâmirede bî misil ve aziz, ve idrar ve hazımda fâikül akrandır. Lâkin kemâli letâfetinden on dakika mehalle nakil ve tahrik olsa tagayyürü meşhur ve meşhuddur” diyor. Hafid Efendinin, tecrübesine dayanarak, kab içine alındıkdan on dakika sonra kendine has lezzetini kaybettiğini söylediği Büyükçamlıca Suyu İstanbulun güzel menbâ sularından biri ise de kaynak verimi azdır. Saadi Nâzım NİRVEN Büyükçamlıca Suyunda Fatih Sultan Mehmed Çeşmesi İkinci Mahmud’un kitâbesini taşıyan cebhe (Resim : Behced Cantok) Büyükçamlıca Suyu Çeşmesinde Dördüncü Mehmed’in kitâbesini taşıyan kapu (Resim : Behcet Cantok)