Boğaziçinde Beylerbeyi arkasında Bürhâniye Köyündedir; 1876 da Muhâcir Köyü adı ile kurulmuş olan bu köyün adı 1902 yılında bu camiin inşâsından sonradır ki camie nisbetle Bürhâniye’ye çevrilmişdir. Son cemaat yeri ile berâber müstatil plânlı bir cami olup dört taş duvar üzerinde kiremit örtülü ahşab bir çatıdan ibârettir; dört köşeli minâre kâide ki duvarın boyunca yükselmiş olup bu kâidenin üzerine bodur bir taş minâre oturtulmuşdur. Bürhâniye Abdullahağa Caddesinin üzerinde, Altûnîzâdeden gelindiğine göre yolun sol tarafında sert meyilli bir arsa üzerine inşâ edilmişdir, öyle ki, caddeye bakan sol yanına nisbetle sağ taraf duvarı hemen bir misli daha derinliğe iner, ve camiin giriş kapusu, balkonumsu ve etrâfı demir korkuluklu bir taşlığa açılır. Son cemaat yerinin üstüne imam meşrûtası yapılmışdır, meşrûtanın kapusu ise cadde tarafında, camiin avlusuna açılır. Sahn kısmı tam bir kare teşkil eder, sağ duvarda iki, mihrab duvarında iki, ve sol duvarda üç, ve son cemaat tarafı duvarında da iki, ki cem’an dokuz pencere ile aydınlatılmışdır. Kadınlar mahfiline sağdaki müezzin maksûresinden ahşab bir merdivenle çıkılır, minare kapusu bu ahşab merdivenin üst başındadır. Son cemaat yerinin dış taşlığa açılan kapusu üstünde ve kapunun dış yüzünde bulunan kitâbe taşının metni şudur...

Boğaziçinde Beylerbeyi arkasında Bürhâniye Köyündedir; 1876 da Muhâcir Köyü adı ile kurulmuş olan bu köyün adı 1902 yılında bu camiin inşâsından sonradır ki camie nisbetle Bürhâniye’ye çevrilmişdir. Son cemaat yeri ile berâber müstatil plânlı bir cami olup dört taş duvar üzerinde kiremit örtülü ahşab bir çatıdan ibârettir; dört köşeli minâre kâide ki duvarın boyunca yükselmiş olup bu kâidenin üzerine bodur bir taş minâre oturtulmuşdur. Bürhâniye Abdullahağa Caddesinin üzerinde, Altûnîzâdeden gelindiğine göre yolun sol tarafında sert meyilli bir arsa üzerine inşâ edilmişdir, öyle ki, caddeye bakan sol yanına nisbetle sağ taraf duvarı hemen bir misli daha derinliğe iner, ve camiin giriş kapusu, balkonumsu ve etrâfı demir korkuluklu bir taşlığa açılır. Son cemaat yerinin üstüne imam meşrûtası yapılmışdır, meşrûtanın kapusu ise cadde tarafında, camiin avlusuna açılır. Sahn kısmı tam bir kare teşkil eder, sağ duvarda iki, mihrab duvarında iki, ve sol duvarda üç, ve son cemaat tarafı duvarında da iki, ki cem’an dokuz pencere ile aydınlatılmışdır. Kadınlar mahfiline sağdaki müezzin maksûresinden ahşab bir merdivenle çıkılır, minare kapusu bu ahşab merdivenin üst başındadır. Son cemaat yerinin dış taşlığa açılan kapusu üstünde ve kapunun dış yüzünde bulunan kitâbe taşının metni şudur: “Zînet efzâyi makaamı muallâyı hilâfeti islâmiye ve erîke pîrâyi saltanat seniyyei Osmâniye Essultan ibnüssultan Elgaazi Abdülhamid Hâni Sâni hazretleri tarafı eşreflerinden işbu camii şerif bin üçyüz yirmi senei hicrîyesi cemaziyelevvelinde inşâ edilmişdir.” Köyün yaşlılarının anlattığına göre camii yapdıran şehzâde Bürhâneddin Efendi olduğu halde bu kitabeyi babasının adına koydurmuşdur. Sahnın ahşab tavanı, uzun zaman tamir görmediği için çökme tehlikesi göstermiş, cami bir ara ibâdete kapatılmış, 1962 ramazanında, içerden direklerle desteklenerek emniyet tertibâtı alındıkdan sonra tekrar açılmış, ziyâret ettiğimiz bu yılın Haziran ayında aynı vaziyetde durmakda idi; çatı ile tavanın âcil tâmiri zarûrî olduğu halde bu hususda Bürhâniyelilerde en küçük bir hareket görülmüyordu. Camiin cadde tarafında bulunan küçük avlusu dört dut ve bir ıhlamur ağacı vardır. Bağçenin ortasında mermer bileyzikli bir kuyu bulunmaktadır, üzerinde: “Sâhibül hayrât velhasenât, sene 1326 (M. 1908)” yazılıdır, fakat hayır sâhibinin adı kaydedilmemişdir. Yine bu bağçede abdest almak için dört musluklu bir taş tekne ile küçük beton bir terkos çeşmesi, ve beton bir musalla taşı vardır. Camiin cümle kapusu önündeki sed taşlığın altı tabutlukdur; minare tarafının gerisine de ayakyolları yapılmışdır. Soncemaat yerinin üstünde bulunan imam meşrûtası bir sofa ve iki küçük odadan mürekkebdir; yine orada dar uzun bir de müezzin odası vardır; müezzin odasının kapusu cami içinde, kadınlar mahfilindedir. Hakkı GÖKTÜRK Bürhâniye Camii (Plân kroki : Hüsnü) Bürhâniye Camii (Resim : Behcet Cantok)