Çok şiddetli kışlarda Karadeniz’in şimal sularına dökülen büyük ırmaklar, bunların arasında da bilhassa Tuna Irmağı donduğu zaman, eğer bu don, oralardan geçen bir sıcak dalgası ile vakitsiz çözülür, kopuşur ve erimeden ırmaklar tarafından gaayet büyük kitleler hâlinde Karadeniz’e atılırsa, kuvvetli şimal rüzgârları ve akıntı ile, deniz yüzünde muazzam bir buz ırmağı hâlinde evvelâ , İstanbul Boğazının ağzını millerce genişliğinde istilâ eder, ve sonra Boğazdan içeri girmeye başlar, büyük Boğaz ve koy ve körfezlerini doldurur ve sâhillere yığılır, Limana kadar iner, limanı da tamamen kaplar, ve sonra sonra gelenler de bembeyaz bir geniş şerid hâlinde Marmara’ya akmaya başlar, ve artık Marmarada erir. Bu buzlar Boğazda ve limanda seyrü seferi günlerce aksatırlar, büyük gemiler Karadenize çıkamaz, Karadenizden Boğaza giremez, hele küçük motorlu tekneler için ciddî büyük tehlike teşkil ederler, yolda yakalanmış olan gemiler sığındıkları boğaz ağzı ve boğaz içi koy ve körfezlerinde buzlarla sarılıp kalırlar; günlük şehir hayatında da liman vapurları seferleri geniş ölçüde aksar, ve bilhassa gece seferleri kaldırılır. Bu ansiklopedinin müellifi, bu tabiat ihtişâmını yarım asrı aşmış ömrü boyunca iki defa görmüşdür, birincisinde (1928) henüz bir üniversite talebesi idi, ikincisi de 1...

Çok şiddetli kışlarda Karadeniz’in şimal sularına dökülen büyük ırmaklar, bunların arasında da bilhassa Tuna Irmağı donduğu zaman, eğer bu don, oralardan geçen bir sıcak dalgası ile vakitsiz çözülür, kopuşur ve erimeden ırmaklar tarafından gaayet büyük kitleler hâlinde Karadeniz’e atılırsa, kuvvetli şimal rüzgârları ve akıntı ile, deniz yüzünde muazzam bir buz ırmağı hâlinde evvelâ , İstanbul Boğazının ağzını millerce genişliğinde istilâ eder, ve sonra Boğazdan içeri girmeye başlar, büyük Boğaz ve koy ve körfezlerini doldurur ve sâhillere yığılır, Limana kadar iner, limanı da tamamen kaplar, ve sonra sonra gelenler de bembeyaz bir geniş şerid hâlinde Marmara’ya akmaya başlar, ve artık Marmarada erir. Bu buzlar Boğazda ve limanda seyrü seferi günlerce aksatırlar, büyük gemiler Karadenize çıkamaz, Karadenizden Boğaza giremez, hele küçük motorlu tekneler için ciddî büyük tehlike teşkil ederler, yolda yakalanmış olan gemiler sığındıkları boğaz ağzı ve boğaz içi koy ve körfezlerinde buzlarla sarılıp kalırlar; günlük şehir hayatında da liman vapurları seferleri geniş ölçüde aksar, ve bilhassa gece seferleri kaldırılır. Bu ansiklopedinin müellifi, bu tabiat ihtişâmını yarım asrı aşmış ömrü boyunca iki defa görmüşdür, birincisinde (1928) henüz bir üniversite talebesi idi, ikincisi de 1954 yılı şubat ayındadır. Öyle zannediyoruz ki, tarih kaynaklarımıza geçmiş olan Boğaziçinin donması vak’ası da böyle bir buz istilâsından başka bir şey değildi; o yılın şiddetli kışının tesiri altında gaflete düşen vak’anüvisin kalemi ile bir buz akını, Boğazın donması şekline çevrilmişdir. 24/25 şubat çarşamba/perşembe gecesi, gece yarısından sonra başlayan 1954 buz istilâsı üzerine aşağıdaki notları Cumhuriyet Gazetesinden alıyoruz; öyle ki, İstanbul’un bu büyük ve en ciddî gazetesi birinci sayfasının üst kısmını tamamen bu hâdiseye hasretmi şve boydan boya sekiz sütün üzerine büyük puntalarla: “Karadenizden gelen buzlar, limanı kaplıyor” başlığını koymuşdur; 25-27 şubat arasında bu gazetenin bu hâdise üzerine okuyucularına verdiği haber şunlardır: “25 şubat perşembe — Dün gece yarısı Boğazda ve limanda vapur seferleri tâtil edildi. Buz kütleleri saat 22 de İstinye koyuna doldu. Bunların bugün limanı tamâmen istilâ etmeleri ve seyrü seferi durdurmaları bekleniyor. “Karakış dün de bütün şiddeti ile de devam etmiş, ısı derecesi bir aralık — 6 ya kadar düşmüşdür; azâmî sıcaklık ise + 3 olarak kaydedilmişdir. “Denizde ise durum, Karadenizden akın eden buz kütlelerinin Boğaza girmeleri üzerine tehlikeli bir hal almıştır. Karadenizde buz tabakaları arasında kalan ve imdad isteyen 3 Türk motörünü kurtarmak üzere evvvelki gece geç vakit hareket eden Alemdar ve İmroz tahlisiye gemileriyle telsizle irtibat temini mümkün olmuştur. Alınan malûmata göre, bu motörlere İğneada açıklarında rastlanmıştır. Fakat bunların hüviyetleri tesbit edilememiş, yalnız birinin ahşap, diğerinin saç olduğu anlaşılmıştır. Üzerinde ve etrafında hiçbir hayat izine tesadüf edilmiyen bu üç teknenin evvelki gün kaybolduklarını bildirdiğimiz Çavuşoğlu, Şen Şile ve İhsanıhüda motörleri olmaları kuvvetle tahmin edilmektedir. Bu üç motörün cem’an 10 mürettebatı bulunmakta idi. “Buzlar dolayısiyle bu teknelere yaklaşmak mümkün olmamıştır. İçinde muhabirimiz Cenab Ozankanın bulunduğu İmroz tahlisiye gemisi dolaşmakta ve kazazede teknelere ulaşmak için mümkün olan gayreti sarfetmektedir. Alemdar tahlisiye gemisi de faydalı olamıyacağı mülâhazasiyle, dün saat 12 de geri dönmeğe karar vermiştir. Alemdar Boğaz içinde Büyükliman açıklarında bir aralık Tuna’dan gelen ve dün sabah Boğazdan içeri giren buz parçalarının arasında kalmış ve uzun mücadelelerden sonra selâmete kavuşmuştur. Alemdar ancak dün saat 21 sularında limana vâsıl olabilmiş ve Büyükdere önlerinde demirlemiştir. “Salâhiyetli liman makamlarına göre cesametleri etrafında kat’î malumat verilemiyen buz kütlelerinden müteşekkil muazzam bir kafile Boğazdan içeri girmiş, akıntının tesiriyle saatte 5 deniz mili süratle limanımıza doğru ilerlemektedir. Yetkililer buz kitlelerinin sabahın erken saatlerinde limanımızda olacağını, her tarafı istilâ ederek deniz seyrüseferini akamete uğratacağı mütalâasında bulunmaktadırlar. Bu münasebetle şu nokta hatırlatılmaktadır: Limanımızın bu şekilde, Tuna’dan gelen buzlarla istilâ edilmesi, bundan önce 1928 senesinde de vukua gelmişti. “Dün gece geç vakit aldığımız malûmata göre, birinci buz kafilesi saat tam 21.25 te Tarabya hizasına gelmiş ve koyu kısa bir zamanda kaplamıştır. Fakat bu buzlar, seyir halinde bulunan teknelere zarar vermiyecek kadar küçüktür ve 400 metreli bir saha üzerinde yayılmışlardır. “Saat 19.30 sıralarında ikinci ve çok daha muazzam bir kafilenin Boğaza girdiği ve saat 20.45 te çelik ağların üzerinden geçmeğe başladığı İstanbul Boğazı Müstahkem Mevki Kumandanlığından bildirilmiştir. Bu kafile muhtelif boyda buz kütlelerinden müteşekkildir. Büyük kütlelerin çelik ağlarda hasar yapmış olduklarından endişe edilmektedir. “Buz kafilelerinin yarattığı tehlike üzerine Şehir Hatları vapurları saat 22 de Boğaz ve saat 24 te diğer bütün seferlerini tatil etmişlerdir. “26 Şubat cuma — Tuna nehrinden kopup gelen Karadeniz boğazından içeriye girdiğini bildirdiğimiz büyük buz parçaları, saatte bir ilâ iki deniz milli süratle seyrederek bütün Boğazı istilâ etmiştir. Bu yüzden deniz seyrüseferlerinde ilk aksama Boğaziçi seferlerini yapan vapurlarda olmuş, evvelki gece Anadolu ve Rumeli Kavağı iskelelerine yanaşamıyan Şehir Hatları vapurları, dün sabah ancak Yenimahalleden Yeniköye kadar olan iskelelerden kalkabilmişlerdir. Beykoz ve Paşabahçeden de iki vapur kalktıktan sonra Boğaz seferlerine son verilmiştir. “İstanbul liman Başmüdürlüğünün limanımızda bulunan yerli ve yabancı bütün deniz personeline yaptığı tamim ve ihtara rağmen, evvelki gece yoluna devam eden Polonya bandıralı “Karpati”, Macar bandıralı “Tissa” ve Rus bandıralı “Kara” vapurları ancak Rumelikavağına kadar normal olarak seyredebilmişlerdir. Garibce burnunun bir mil açıklarında buzların istilâsına uğrayarak büyük buz parçaları arasında mahsur kalmışlardır. “Dün limanımıza gelmesi beklenen ve Karadeniz seferini yapan “Trabzon” vapuru Boğaza kadar gelmiş, buz parçalarını görünce geriye dönerek Ereğli limanına demirlemiştir. “Tarı” vapuru ise buzlar arasında seyrederek güç halle evvelki akşam limanımıza gelmiştir. Trabzon postasını yapacak olan “Tırhan” vapuru da bu yüzden kaldırılamamıştır. “Boğazın iki sahilini istilâ ederek gelen büyük buz parçaları, liman seyrüseferini altüst ettiği gibi, yerli ve yabancı gemilerin, Büyükdere, Paşabahçe, İstinye ve Bebek koylarında demirlemelerini intac ettirmiştir. Bilhassa Büyükdere koyu, irili ufaklı yüze yakın gemi ile dolmuştur. “Boğaziçinin iki yakasında oturan halk, senelerden beri görmedikleri bu anormal tabiat hâdisesi karşısında hayretten kendilerini alamamışlardır. Boğaziçi sakinleri büyük bir merak ve heyecan içerisinde saatlerce buzların geçişini seyretmişlerdir. “Boğaz vapur seferlerinin aksaması üzerine Sarıyer - Taksim otobüs seferleri üç misline çıkarılmışdır. Ayrıca Üsküdar’dan Beykoz ve Anadolukavağına otobüs seferleri ihdas olunmuştur. “Sürmene limanına kayıdlı kaptan Mehmed Yirmibeş idaresindeki “Çavuşoğlu” motörü Karadenizde seyrederken havanın muhalefeti yüzünden buz parçaları arasında mahsur kalmıştır. Motör mürettebatı Mehmed Sarı, Halid Özer, Nizameddin Seçkin ve Hüseyin Kocadeli kaptana, motörü terketmesini söylemişlerse de, Mehmed kaptan, tayfaların ısrarlarına rağmen motörünü terketmemiştir. Mürettebat buz parçaları üzerinde yürüyerek Darboğaz mevkiinde sahile çıkarak ahlisiye kulübesine iltica etmişlerdir. Tahlisiye devriyeleri motöre gitmeğe ve kaptanı sahile çıkarmağa muvaffak olmuşlarsa de, Mehmed Yirmibeş kaptan soğuktan donduğundan tahlisiye kulübesinde ölmüştür. “İbrahim kaptan idaresindeki “Şen Şile” motörü üç kişilik mürettebatı ile civarda dolaşan başka bir motörün iki kişilik mürettebatını da yanlarına alarak sahile çıkmak istemişlerse de İğneada açıklarında demiri koparak buzlar arasında mahsur kalmışlardır. Motör, buzların seyrine kapılmış bir halde büyük bir tehlike ile karşı karşıya bulunmaktadır. “Karayel fırtınasının tesiri ile “Şenşile” motörünün Anadolu yakasında “İrva” açıklarında dalgalarla ve buz parçaları ile pençeleştiği haber verilmektedir. “Motörün âkıbeti, kıyı emniyeti ve cankurtaran ekipleri tarafından alâka ile takib edilmektedir. Son dakikada aldığımız bir habere göre motör mürettebatı İrva sahillerine çıkarak hayatlarını kurtarmışlardır. “M. S. V. İstanbul temsil bürosundan verilen bir habere göre, 15 tonluk Göle limanına bağlı “İhsanı Hüda” motörü mürettebatından İbrahim ve Salih isimlerinde iki gemici buzların üzerinde yürüyerek İğneada civarında karaya çıkmışlardır. “30 tonluk gene Göle limanına bağlı “Şevsula” motörü mürettebatından Orhan, Bayram ve Abdullah da buzların üzerinde yürüyerek Yom burnuna çıkmışlardır. “Semih Korman, Halid İnce ve Ahmed Sami isimlerinde üç çocuk, dün akşam saat 16 sularında Kandilli sahillerinde buzları seyrederlerken, bir buz parçasının üzerine çıkmışlardır. Kendilerini buz parçası ile akıntıya kaptıran çocuklar etraftan görenler tarafından güçlükle kurtarılabilmişlerdir. “Dün gece saat 22.30 sularında buzlar Üsküdar önlerini tamamiyle istilâ etmiş bulunuyordu. Gece yarısına doğru Tophane ve Kadıköy önlerini istilâ eden buzlar Sarayburnu istikametinde ilerlemişlerdir. “Alâkalılar, şiddetli bir lodos ve poyraz fırtınası esmediği takdirde durumun büyük bir tehlike arzedeceğini, fakat buna karşı elden gelen bütün tedbirlerin alındığını ifade etmektedirler. “Kadıköy ve Üsküdar vapurları seferlerini dün gece yarısına kadar normal bir şekilde yapmışlardır. “Dün gece yarısı yaptığımız tahkikata nazaran, buz parçalarının sonuna henüz tesadüf edilmemiştir. Bütün deniz personeli dün geceyi uykusuz bir halde gemilerinin ve vazifelerinin başında geçirmiştir. “Buzlar, İstanbul limanını tamamiyle istilâ ettiği takdirde Anadolu yakası ile bugün deniz irtibatının kesileceği ve deniz seyrüseferinin felce uğrayacağı bildirilmektedir. “27 Şubat cumartesi — Havanın açmasına rağmen İstanbul limanı dünkü günü de buz kütlelerinin tehdidi altında geçirmiştir. Şehir Hatları vapurları, Kadıköy - Köprü, Haydarpaşa - Köprü arasında seferlerine normal bir şekilde devam etmişlerdir. Üsküdar - Köprü arasındaki seferler bir müddet normal olarak yapılmış ise de bilâhare büyük buz parçaları Üsküdar sahillerini istilâ ettiğinden vapurlar, Üsküdar iskelesine güçlükle yanaşabilmiş ve gene güçlükle kalkabilmişlerdir. “Üsküdar -Beşiktaş seferlerinde bir aksama olmamıştır. Kabataş iskelesine vapurlar akşam 17 ile 18 arası yanaşabilmişler, bilâhare sefer tatil edilmiştir. Anadolu yakasında dün akşam saat 17 - 19 arası Çubukluya kadar, keza aynı saatlerde Rumeli yakasında da Yeniköye kadar vapur işletilebilmiş, saat 19 dan sonra bu seferler kaldırılmıştır. “Dün havanın birdenbire düzelmesi üzerine durumu yakından tetkik için Üsküdar - Beykoz sahilini takip ederek Anadoluhavağında Yuros tepeye çıktık. Karadeniz Boğazının en hâkim tepelerinden biri olan bu mevkide gördüğümüz manzara şu idi: “Rumelikavağı, Telli Tabya Kılavuz İstasyonu ile Anadolukavağı arasını birleştiren mayın mania dubalarının bulunduğu hizadan Karadeniz istikametine doğru takriben 20 millik geniş bir saha muazzam bir buz bölgesi haline gelmiştir. “Garibce burnu açıklarınraki yabancı bandıralı “Tissa”, “Karpati” ve “Kara” vapurları hariç, Fil burnu ile Garibce burunlarının 4 - 5 mil şimali garbî istikametinde 4 gemi ve 2 motör buzlar arasında mahsur vaziyettedir. “Mayın mania dubalarının büyük buz parçalarını Boğazdan içeri bırakmaması, bu geniş buz sahasını meydana getirmiştir. İşte bu yüzden İstanbul limanı her an büyük bir tehlike ile karşı karşıya bulunmaktadır. Ancak dubalar arasından geçen buz parçaları, Beykoz koyunu tamamiyle kaplamış ve Anadolu sahillerindeki körfezleri doldurmuştur. Vaniköyle Üsküdar arası, Anadolu yakasına doğru kayan buz parçalarının istilâsı altındadır. “Boğaz dışında mahsur bulunan gemilere, Poyraz köyden dün sabah ikişer üçer kişilik kafileler buzların üzerinde yürüyerek gitmişler, tekrar geri dönmüşlerdir. Köylülerden bir haber almak henüz mümkün olamamıştır. “Evvelki geceyarısı Beykozlu balıkçılar, kömür iskelesi civarında yarı donmuş bir halde ve 120 kilo ağırlığında tahmin edilen bir ayı balığı yavrusu bulmuşlardır. Buz parçaları arasında sıkışan balık sahile çekilmiş, yarım saat kadar seyredildikten sonra denize bırakılmıştır. “Yeniköy feneri şamandırası buz parçalarının tesiriyle koparak Kireçburnuna kadar sürüklenmiştir.” (Cumhuriyet Gazetesi). Boğaz ağzında buz istilâsı (Cumhuriyet Gazetesinden) “Haydi!. dolmuşa bir.. vapurdan evvel gidiyor!.” (Cumhuriyet Gazetesinde Ali Ulvi’nin karikatürü)