Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
BURUN
Garp türkçesinde; “1 — insanda ve hayvanda koku almaya mahsus uzuv; 2 — Öne ve ileriye çıkan şey (Makas burnu, bıçak burnu, gemi burnu, iskele burnu); 3 — Karaların denize doğru uzanan yerleri” Türk Lügatı.
İnsan yüzünde, burunun altınla bitişdiği yerden ucuna kadar olan çatı hattına “burun didreği” denilir, delikleri örten kıkırdak kısma da “Buun kanadları” denilir; direğin, kanadların ve burun ucunun şekillerine, yapılarına göre de burunlar muhtelif isimler alır: kemerli burun, kartal burun, sivri burun, pat burun, çekme burun, tahta burun. Yüz şekillerinden karakter, şahsiyet okuyan mütehassıslar için burun en mühim uzuvlardan biridir.
Burun halk ağzı deyimlerde, darbı mesellerde de mecâzî mânalar alır.
Burunlu — Mecâzen: kibirli, azametli; misal:
— Haklısın, o burunlu heirften ben de haz etmem ama, ne yapayım, köprüden geçinceye kadar keçiye Abdurrahman Çelebi demeye mecburum...
Burnu havada — Halk ağzı deyim, kibirli, azametli; misal:
— Herif ekin iti gibi burnu havada yürüyor (bu deyimde bir hakaaret mânası gizlidir).
Burnu büyük, burnu büyümek — Kibirli, mağrur; mevki ve servet sâhibi olunca eski akran ve emsâlini hor ve hakir görmek; esnaf hakkında: kazancı çoğalınca müşteriye eski îtibârı göstermemek; misaller:
— Bu oğlan adam olmaz..
— Neden?
— Burnu büyük.. Baba ...
⇓ Read more...
Garp türkçesinde; “1 — insanda ve hayvanda koku almaya mahsus uzuv; 2 — Öne ve ileriye çıkan şey (Makas burnu, bıçak burnu, gemi burnu, iskele burnu); 3 — Karaların denize doğru uzanan yerleri” Türk Lügatı.
İnsan yüzünde, burunun altınla bitişdiği yerden ucuna kadar olan çatı hattına “burun didreği” denilir, delikleri örten kıkırdak kısma da “Buun kanadları” denilir; direğin, kanadların ve burun ucunun şekillerine, yapılarına göre de burunlar muhtelif isimler alır: kemerli burun, kartal burun, sivri burun, pat burun, çekme burun, tahta burun. Yüz şekillerinden karakter, şahsiyet okuyan mütehassıslar için burun en mühim uzuvlardan biridir.
Burun halk ağzı deyimlerde, darbı mesellerde de mecâzî mânalar alır.
Burunlu — Mecâzen: kibirli, azametli; misal:
— Haklısın, o burunlu heirften ben de haz etmem ama, ne yapayım, köprüden geçinceye kadar keçiye Abdurrahman Çelebi demeye mecburum...
Burnu havada — Halk ağzı deyim, kibirli, azametli; misal:
— Herif ekin iti gibi burnu havada yürüyor (bu deyimde bir hakaaret mânası gizlidir).
Burnu büyük, burnu büyümek — Kibirli, mağrur; mevki ve servet sâhibi olunca eski akran ve emsâlini hor ve hakir görmek; esnaf hakkında: kazancı çoğalınca müşteriye eski îtibârı göstermemek; misaller:
— Bu oğlan adam olmaz..
— Neden?
— Burnu büyük.. Baba oğul geçende Ankara’ya gittik. ben ikincide, küçük bey birinci mevkîde..
* İki hâneberduş bir yerde iş bulmuş genç ayakdaşlarından bahsederler:
— Senin Susurluklu’ya gittim dün, ulan beni tanımadı be, yüzüme bile bakmadı be, bir burnu büyümüş oğlanın ki görme..
— Mayası iyidir onun, urnu büyümeden değil..
— Ya neden?
— Konuşduğunuzu görülürse işinden çıkarırlar diye korkmuşdur çocuk...
* “... meyhânecilerin burunları büyüdü, müşteriyi beyim paşam diye kapudan karşılayan herifler şimdi yüzümüze bile bakmıyor..” Şehrî Ahmed Efendi hâtırâtı.
“Burnu Kaf Dağında” — Halk ağzı deyim: aşırı derece mağrur, kibirli; misaller:
Düşmüş bir iktidârın mensublarından bahsedilir: “Neydi o günler yâhu.. Hepsinin burnu Kaf Dağında idi...”
* Terzinin oğlu için yemenicinin güzel kızını sağlık verirler; konu komşu atılır:
— Kızın burnu Kaf Dağında ayol.. Ben esnafdan koca istemem diyormuş haspa...
Burnundan kıl aldırmaz — Halk ağzı deyim: gaayet tutumlu, hasis, cimri; misal:
Böyle birinden bir düşkün için para isteyecek olan adama:
— Vaz geçğ, yorulduğun yanında kalır, burnundan kıl aldırmaz o herif...
Burnundan düşmüş — Halk ağzı deyim: ana baba ile evlâd arasında, bilhassa ana ile kız ve baba ile oğul arasında son derecede yüz benzerliği; misal:
Bir nine torununu târif eder: “Ahmedciğim koca delikanlı oldu maşallah.. Babaya benzemek de bu kadar olur, hapşırmış, oğlan burnundan düşmüş...”
Burnunu sıksan canı çıkar — Halk ağzı deyim: gaayetle zayif, cılız, çelimsiz, hasta mizac; misal:
Pehlivan yapılı delikanlı anlatır: “Ulan.. burnunu sıksam canı çıkacak, bana meydan okumaya kalkmaz mı..”
Canı burnunda — Halk ağzı deyim: bîtâb, bitik; misal:
Bir yaz günü, bin bir ayak bir ayak üstünde bir vapurla adalara gezmeye giden biri anlatır:
— İskeleye canımız burnumuzda çıkdık..
Burun buruna — Halk ağzı deyim: biriyle bir işde, bir yerde gayet yakın bulunmak; misal:
— Babanı tanımaz olur muyum evlâdım, rahmetli ile aynı dâirede tam onbeş yıl burun buruna çalışdık...
Burnunun dibinde — Halk ağzı deyim: yanı başında, gözü önünde, pek yakınında; misal:
— Ne arıyorsun deminden beri?
— Kalemimi...
— İşte, burnunun dibinde duruyor...
Çiçeği burnunda — Halk ağzı deyim: terü tâze; bir mesleğe, işe yeni girmiş; misaller:
Manav salatalık satar:
— Çiçeği burnunda bunlar!..
* R. E. Koçu Kuleli Askeri Lisesinde tarih okuttuğu zaman çiçeği burnunda muallimdi.
Burnunu her deliğe sokar — Halk ağzı deyim: bilsin bilmesin, ehli olsun olmasın her işe karışan, giren; misal:
— Taş ocakları ile kamyonculuk mahvetti beni, tam yüzbin liram gitti...
— Yâhu.. Sen kırk yıllık manifaturacısın, burnunu ne diye her deliğe sokarsın...
Burun direği sızlamak — Halk ağzı deyim: büyük acı; misal:
— Babam öldü, büyük acı; anam öldü, daha büyük acı; fakat ablamı kaybedince burnumun direği sızladı, meğer hepsinden çok o cefâkeş kardeşimi severmişim...
Theme
Other
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM060314
Theme
Other
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 6, pages 3148-3149
Theme
Other
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.