İstanbulda ilk buharlı gemilere verilmiş olan isimdir; bu tâbîrin ne kadar kullanıldığını bilmiyoruz; çok devam etmemiş olsa gerektir; fransızca buharlı gemi mânasına «Bateau a vapeur» terkibinden yalnız vapeur (vapör) = buhar kelimesi alınmış, türk ağzında «Vapur» a çevrilerek buharlı gemi yerine kullanılmışdır; İstanbul Limanına ilk buharlı geminin gelişini vak’anüviş Lütfi Efendi; kendi adına nisbetle anılan târihinin birinci cildinde hicrî 1243 milâdî 1828 yılı vekaayii arasında şöyle kaydediyor: «İbtidâi ahzi vapur berâyi tersâne - kırk üç senesine gelince kadar Devleti Aliyye tersânelerinde vapur gemisi yok idi, o esnâda Buğ Gemisi nâmı ile bir kıt’ası mübayaa ve böyle gemileri idâreye muktedir kaptan ve neferât yetiştirilmesi irâde olundu». Lütfi Efendinin vapur kelimesini kullanması için, kendisinin o devrin adamı olmadığını hatırlatırız. Vak’anüvis’in tersâne hesabına satın alındığını söylediği İstanbula gelen ilk buharlı gemi «Swift» adında bir İngiliz vapurudur; «Kelly» adında bir kaptanın idâresinde idi. Dünyanın ölmez edebî eserleri arasına girmiş «Gülliver’in Seyahatları» nı ibdâ etmiş bir edibin adını taşıması da şirin hâtıradır. Tersâne hesâbına satın alınan bu vapur pâdişahın şahsına tahsis edildi; kamarası, salonu ona göre yeniden döşendi; İkinci Sultan Mahm...

İstanbulda ilk buharlı gemilere verilmiş olan isimdir; bu tâbîrin ne kadar kullanıldığını bilmiyoruz; çok devam etmemiş olsa gerektir; fransızca buharlı gemi mânasına «Bateau a vapeur» terkibinden yalnız vapeur (vapör) = buhar kelimesi alınmış, türk ağzında «Vapur» a çevrilerek buharlı gemi yerine kullanılmışdır; İstanbul Limanına ilk buharlı geminin gelişini vak’anüviş Lütfi Efendi; kendi adına nisbetle anılan târihinin birinci cildinde hicrî 1243 milâdî 1828 yılı vekaayii arasında şöyle kaydediyor: «İbtidâi ahzi vapur berâyi tersâne - kırk üç senesine gelince kadar Devleti Aliyye tersânelerinde vapur gemisi yok idi, o esnâda Buğ Gemisi nâmı ile bir kıt’ası mübayaa ve böyle gemileri idâreye muktedir kaptan ve neferât yetiştirilmesi irâde olundu». Lütfi Efendinin vapur kelimesini kullanması için, kendisinin o devrin adamı olmadığını hatırlatırız. Vak’anüvis’in tersâne hesabına satın alındığını söylediği İstanbula gelen ilk buharlı gemi «Swift» adında bir İngiliz vapurudur; «Kelly» adında bir kaptanın idâresinde idi. Dünyanın ölmez edebî eserleri arasına girmiş «Gülliver’in Seyahatları» nı ibdâ etmiş bir edibin adını taşıması da şirin hâtıradır. Tersâne hesâbına satın alınan bu vapur pâdişahın şahsına tahsis edildi; kamarası, salonu ona göre yeniden döşendi; İkinci Sultan Mahmud bu vapurla Adalara, Büyükçekmeceye kısa deniz seyahatları yapdı. 1828 Rus harbi içinde pâdişah Tarabyada bulunduğu müddetçe Buğ Gemisi de Boğazda yattı. O zamanlar Osmanlı Donanmasının harb gemileri yelkenli gemilerdi. Donanma Karadenize çıkarken, akıntıya karşı çekme hizmetinde kullanıldı, romorkörlük yapdı. Buğ Gemisi Swift yandan çarklı, «padl» bir gemiydi, kaptanı Kelly’de Osmanlı hizmetine girmişdi. Pâdişah, Kelly’den son derece memnundu, kaptana, üzerinde bir gemi resmi bulunan pırlantalı bir altun madalyon - plâk hediye etti. Sultan Mahmud 1830 yılı Ocak ayında bu vapurla bir Tekirdağı seyyahatına çıkdı. Lütfi Efendi bu seyyahatı şöylece anlatıyor: «1245 şabanının üçüncü günü zâti hazreti pâdişâhî Çekmecelerle ol havâliyi temâşa zımnında vapur ile teşrif etmişlerdir. Doğru Tekirdağına varılub bir gece ikaamet ve ehâliye iltifat ve Şumnu’ya gitmek üzere İstanbuldan gönderilip Tekirdağı iskelesinde kalmış olan mühimmât manzûri pâdişâhî oldukda memuru Silâhşor Ağanın dirliği ref ile müzâcât icrâsından sonra avdet olundu. «Tekirdağında vapura, vapur kömürü olmadığından odun alınarak yola çıkıldıkda, şiddeti havâdan Marmara tarafına yol verilemedi. Vapur dalgalar arasında çalkanur iken vapura bağlı olan pâdişâhın tebdil kayığı ile bostancıbaşı kayığı, ikisi de battı, pâdişahın kayıklarda bulunan murassâ şemsiyesi, silâhları da onlarla berâber batup telef oldular. Bu hal ile gece yarısı Silivri sularına gelinerek 17 kolaç derinlikde bir yere demir atılarak sabahladıkdan sonra demir alınıp cuma günü İstanbula muvâsalet olunmuşdur». Bu kayıd gösteriyor ki Tekirdağı ile Silivri arası açıklarında, deniz dibinde İkinci Sultan Mahmud’un murassâ bir şemsiyesi ile murassa silâhlarından mürekkeb bir servet yatmaktadır. Buğ Gemisi Swift’in hangi tarihde kadro dışı edildiğini ve âkibetinin ne olduğunu bilemiyoruz. Halûk Y. ŞEHSUVAROĞLU Buğ gemisi Swift (Resim : Behcet Cantok)