“Enin zıddı; vücûdun uzunluğu, yüksekliği; kadd, kaamet; tûl, imtîdâd” (Türk Lügatı). İstanbulun halk ağzı deyimleri ve külhânîler argosunda çok rastlanır bir isimdir. Darbı meseller — Münâsibi; uygunu, küffü, dengi anlamına: “Boyuna göre davulu, köyüne göre düğünü”; misâl: — X. Beyin evini gördün mü? pek övüyorlardı ama... — Boyuna göre davulu, köyüne göre düğünü... dünkü yalın ayak yarım pabuçlu arabacı saray yapdıracak değil ya... Muhîtinde yadırganma, iş arkadaşları ile veya âile hayatında fikren anlaşamamak anlamında: “Boyuma göre boy buldum, huyuma göre huy bulamadım”. Boyunun ölçüsünü almak — Halk ağzı deyim, “bir işde, bir münâsebetde muvaffak olamadıkdan sonra ikinci denemeye gitmemek”, “acı tecrübe”, “paylanma”; misaller; İki bıçkın ortaklaşa bostan sergisi açmak için konuşurlar; biri: — Benden paso, geçen yıl ortaklıkdan boyumun ölçüsünü aldım.. İki kopukdan biri kendi tabakalarından görünür bir dilberi gösterir: — Şuna balta olalım mı bu gece?.. — Ben boyumun ölçüsünü aldım ondan, istersen bir de sen dene çakalı, senin pestilini çıkarmazsa adam değilim... Bir boyda — Boyları denk, mecâzen güzellikleri denk: Çift gezmeyiniz sonra nazar eyler isâbet Bir boyda iki toysunuz Allaha emânet Baş boy, orta boy, aşağı boy — Bir malın âlâsı, ortası, kötüsü, bilhassa m...

“Enin zıddı; vücûdun uzunluğu, yüksekliği; kadd, kaamet; tûl, imtîdâd” (Türk Lügatı). İstanbulun halk ağzı deyimleri ve külhânîler argosunda çok rastlanır bir isimdir. Darbı meseller — Münâsibi; uygunu, küffü, dengi anlamına: “Boyuna göre davulu, köyüne göre düğünü”; misâl: — X. Beyin evini gördün mü? pek övüyorlardı ama... — Boyuna göre davulu, köyüne göre düğünü... dünkü yalın ayak yarım pabuçlu arabacı saray yapdıracak değil ya... Muhîtinde yadırganma, iş arkadaşları ile veya âile hayatında fikren anlaşamamak anlamında: “Boyuma göre boy buldum, huyuma göre huy bulamadım”. Boyunun ölçüsünü almak — Halk ağzı deyim, “bir işde, bir münâsebetde muvaffak olamadıkdan sonra ikinci denemeye gitmemek”, “acı tecrübe”, “paylanma”; misaller; İki bıçkın ortaklaşa bostan sergisi açmak için konuşurlar; biri: — Benden paso, geçen yıl ortaklıkdan boyumun ölçüsünü aldım.. İki kopukdan biri kendi tabakalarından görünür bir dilberi gösterir: — Şuna balta olalım mı bu gece?.. — Ben boyumun ölçüsünü aldım ondan, istersen bir de sen dene çakalı, senin pestilini çıkarmazsa adam değilim... Bir boyda — Boyları denk, mecâzen güzellikleri denk: Çift gezmeyiniz sonra nazar eyler isâbet Bir boyda iki toysunuz Allaha emânet Baş boy, orta boy, aşağı boy — Bir malın âlâsı, ortası, kötüsü, bilhassa meyvacılıkda nârenciye ile bostanda (kavun karpuz) kullanılır. Boy boy — Cins cins, çeşid çeşid; misal: “Yaş yaş, renk renk, boy boy güzellerle çevrilince kendimi Cennet bağçesinde zannettim”. Boy boy deyiminde, cemiyetin her tabakasına mensub insanlar anlamı da vardır: “Kimi yalın ayak, bez şalvarlı, kimi yarım pabuçlu keçe külâhlı, kimi palaz sofra, kimi kapu kaçkını paşalı, kimi dahi altın kafesde nîmeti günâgûn ile perverde olmuş mahdumlar, boy boy şüblânı İstanbul usta muallim ve peder zabtından çıkmış idi..” (Alacahamamlı Reşid Efendi hâtırat). Boy bos — Uzun boy, gayet mütenasib uzun boy; misal olarak Şinasi’nin şu güzel beyitini Hüseyin Kâzım Beyin lügatından alıyoruz: Yâsemenden bile nâzikdir o boy bos ande Sarmaşık vâri sarılsam eğilir ol ande Boy göstermek — 1) Bir iş görmeden, başarmadan ortalıkda iş yapıyormuş gibi dolaşmak; 2) Vücûdu bir yerde lüzumlu olduğu halde şöyle bir görünüp gitmek, kaybolmak; 3) Hüner ve liyâkat göstermek; misaller: Bir okula müfettiş gelir, teneffüs zamanıdır, talebenin bağçeye çıkması gerekir iken koridorlar çocukla dolu, gulgule içindedir, nöbetci öğretmen de orada olduğu halde hiç ses çıkarmaz, müfettiş müdüre sorar: — Boy mu gösteriyor arkadaş?!.. “Mahallelerde hırsız uygunsuz cümle eclâfi nâs geceleri cirid oynardı; bekciler şöyle bir yol boy gösterip tâ bessabah kahvelerden çıkmaz idi, sanarsın ki kahveyi bekler” (Alacahamamlı Reşid Efendi hâtırâtı). Şeyh Galib’in şu güzel beytini H. Kâzım Beyin lügatından alıyoruz: Boy gösterecek tab’ıma dîvânı hünerde Beyhude durur mu bu kadar mısraı mevzun Boy atmak, boy çekmek — Büyümek, boylanmak: Başlayalım sevab günâh bâbından Samur saç üstünde külâh bâbından Âşıklar ağzında ah vah bâbından Boy atardı günden güne güzelim Galatalı HÜSEYİN Boy çekdi gitti ol tâze fidânım Ayağın çekmesin üftâdesinden Ali ÇAMİÇ Boylamak — Gitmek; ekseriyâ def olmak anlamında kullanılır; pırpırı külhâniler argosunda emir sigası “defol” demekdir; misaller: 1730 ihtilâlinde Patrona Halil ile ayakdaşlarının sarayda tenkillerinden bahsedilirken: “ol zümrei eşkiyâ bir gün içinde râhi dûzahi boyladı..”. Üç hâneberduş baş başa vermiş gizli bir şey konuşur iken yanlarına bir dördüncüleri gelir, sevilmeyen, kendisinden şübhe edilen biridir, hemen kovarlar: — Haydi aslanım, boyla!.. Boylamak, uzak bir yere gitmek, bir yerin boyunca gitmek, batmak anlamına da kullanılır; misaller: “Mektebden çıkar çıkmaz Erzurumu boyladım...”. “Koca şilebin dağ gibi burnunu gördüm, o kadar, zifiri karanlıkda denizin dibini boyladım, ayağımı yere bir vurdum, çıkmaya başladım. Gök yüzünü gördüm, enseme bir el yapışdı... kurtuluşum mûcize..”. Bir yerden küskün çekilip gitme yerinde de kullanılır: “İstanbuldan başımı alıp taşrayı boylasam diyorum”. Boyuna — Devamlı, sık sık; misâl: Oğlunu Avrupaya tahsile göndermiş bir baba derd yanar: — Ne biçim tahsildir anlamadım, boyuna para ister, tam beş yıl oldu, yâhu ne olur bir de hal hatır sor, ne okudun, ne yapdın bir de onu yaz... Boya — “Batı türkcesinde renk levin” (Türk Lügatı). Bütün çeşidleri ile (sulu, yağlı, kalem şeklinde resim boyaları; yüz, makiyaj, tuvalet boyaları, iç ve dış ev boyaları, gemi, kayık boyaları vesâire) bu ansiklopedinin konusu dışında kalır. Kırmızı renkli toprak boyası asırlar boyunca İstanbulun ahşab evlerinin karakteristik dış boyası olmuşdur, “aşı boyası” denilirdi; aşı boyalı ahşab İstanbul evleri, bizden ve yabancı pek çok ressamın İstanbul peyizajlarında yer almış, pek kıymetli tabloların konusu olmuşdur. Boyamak kökünden halk ağzı iki deyim, “Göz boyamak” ve “kana boyamak”, İstanbul ağzının günlük sohbetinde çok kullanılır. Göz boyamak: Azı çok göstermek, noksanı tam olarak kabul ettirmek, her hangi bir işde özden ziyâde câzib görünecek aldatıcı şeyleri yapmak; misal: Bir gazetenin yazı işleri bürosunda bir arkadaş çekişdirilir: — Sen istediğin kadar çalış, geceni gündüze kat, nâfile, kıymetini anlatamazsın, onun gibi iki kâğıd karalayıp, birinci sayfanın plânı, yarınki gazetenin maketi diye patronun gözünü boyayabiliyor musun?!.. Kana boyamak: Bir yerde bir kaç kişiyi birden vurmak; misal: Kendisi yok iken evinin camları taşlanmış bir kabadayı mahalle kahvesinde ortaya bağırır: — Ulan kimse bu hergele çıksın ortaya, ayağıma kapansın af edeyim, yoksa namus meselesi bu mahalleyi kana boyarım vallâhi...