On altıncı asırda, Kanunî Sultan Süleymanın en makbul hasekisi Hurrem Sultan adına yaptırdığı, hayır eserleri arasında (bir cami, bir imâret, bir bîmarhâne, bi medrese ve bir sibyan mektebi) eski Avrat Pazarında (B.: Avrat Pazarı) büyük bir çifte hamamdır; İstanbulu tezyin eden bu külliye, dolayısı ile bu hamam Koca Mimar Sinan Ağanın eseridir; Haseki Bostan Hamamı, İstanbulun çifte çarşı hammaları arasında, kadınlar hamamının erkekler hamamından daha büyük olması ile bir istisnâ teşkil eder. Bu satırların yazıldığı 1962 yılında, Cenabı Hak yıkıcı kem gözden saklasın, pek mümtaz bir İstanbul hemşehrisi olan sâhibi Kadri Tezcan ile kardeşi Ahmed Tezcan tarafından işletilmekte idi. (B.: Tezcan, Kadri; Tezcan, Ahmed). 1934 Belediye Şehir Rehberinin 10 numaralı paftasına göre Şehremini Nahiyesinin Nevbahar Mahallesi sınırı içinde Hekimoğlu Ali Paşa Caddesi üzerindedir, 6 kapu numarasını taşır. Haseki Bostan Hamamının öğrenebildiğimiz son sâhiblerinden biri İğneadalı Haydar Beydir, bu zât her ne sebebden ise uzun zaman bu güzel çifte hamamı işletmemiş, kapalı tutmuşdur; semt halkının teşvîki üzerine semtin sevilmiş sîmâlarından ve asıl mesleği saraçlık ve bilhassa çantacılık olan Kadri Tezcan 1929 - 1930 arasında bu hamamı Haydar Beyden kirâ ile tutmuş ve hayli emek sarfederek tert...

On altıncı asırda, Kanunî Sultan Süleymanın en makbul hasekisi Hurrem Sultan adına yaptırdığı, hayır eserleri arasında (bir cami, bir imâret, bir bîmarhâne, bi medrese ve bir sibyan mektebi) eski Avrat Pazarında (B.: Avrat Pazarı) büyük bir çifte hamamdır; İstanbulu tezyin eden bu külliye, dolayısı ile bu hamam Koca Mimar Sinan Ağanın eseridir; Haseki Bostan Hamamı, İstanbulun çifte çarşı hammaları arasında, kadınlar hamamının erkekler hamamından daha büyük olması ile bir istisnâ teşkil eder. Bu satırların yazıldığı 1962 yılında, Cenabı Hak yıkıcı kem gözden saklasın, pek mümtaz bir İstanbul hemşehrisi olan sâhibi Kadri Tezcan ile kardeşi Ahmed Tezcan tarafından işletilmekte idi. (B.: Tezcan, Kadri; Tezcan, Ahmed). 1934 Belediye Şehir Rehberinin 10 numaralı paftasına göre Şehremini Nahiyesinin Nevbahar Mahallesi sınırı içinde Hekimoğlu Ali Paşa Caddesi üzerindedir, 6 kapu numarasını taşır. Haseki Bostan Hamamının öğrenebildiğimiz son sâhiblerinden biri İğneadalı Haydar Beydir, bu zât her ne sebebden ise uzun zaman bu güzel çifte hamamı işletmemiş, kapalı tutmuşdur; semt halkının teşvîki üzerine semtin sevilmiş sîmâlarından ve asıl mesleği saraçlık ve bilhassa çantacılık olan Kadri Tezcan 1929 - 1930 arasında bu hamamı Haydar Beyden kirâ ile tutmuş ve hayli emek sarfederek tertemiz bir çarşı hamamı olarak işletmeye başlamış, on sene kadar müstecir kaldıkdan sonra 1940 yılında satın almış ve mülkün sâhibi olmuşdur. Bir yan kapudan ve dar uzun bir koridordan geçilerek girilen kadınlar hamamının câmekân kısmı dört köşe plânlı ve gaayet büyük olup, camlı ahşab soyunma bölmeleri yapılmamış, Türk hamamı câmekânının hakikî ve asîl sîmasını muhâfaza etmektedir. Dışarıya ve hârâreye açılan iki kapu önü hâriç, fırdolayı peykedir; dışardan gelindiğine göre sol duvardaki üç pencere ile aydınlatılmışdır. 16 ahşab sütun ve bunların arasına atılmış küçük ahşab kemerlerden mürekkeb 8 köşeli bir kasnak üstünde bulunan ahşab fener camsızdır, bu büyük fenerin damı kiremit örtülüdür. Zemini mermer döşeli bu alan gibi câmekândan soğukluğa geçilir. Soğukluk, plân - krokide aydın görülür, klâsik Türk hamam yapısının bir kare içindeki dört halvet ve dört sofalık harâre sâhasından âdetâ çalınarak konmuşdur; şöyle ki, harâreye dahil giriş sofası tamamen, ve sol halvetin de büyük bir kısmı soğukluğa alınmışdır; orta boşluk bir küçük kubbe ile örtülmüş, solda bir sed üstüne de bir kurna konmuşdur ki bu sed bir beşik tonos ile kapanmışdır; bu tarafda bir geçidle ayak yoluna gidilir. Soğukluğun sağ tarafında dar ve tek kurnalı bir de soğuk halvet vardır, kadimden beri bu halvete “Evliyâ kurnası” adı verile gelmişdir. İstanbul kadınları arasında asırlardanberi dolaşan bir inana göre, kısmeti çıkmıyan kızlar, bu kurnada yıkanır, abdest alır ve bir adak mumu bırakırsa, tezine kısmeti çıkar, kocaya varırmış. Harâre, bir büyük kubbe altındaki sekiz köşeli gaayet bir göbek taşının etrâfında üç sofa ve dört halvetden mürekkebdir; yalnız yukarda da kaydettiğimiz gibi, içeri girilince hemen soldaki halvetin büyük bir kısmı soğukluğa alınmış olup, harâre de, bir halvet yerine daracık bir boşluk kalmış, buraya da küçük bir kubbe altında bir kurna konmuşdur; ki bu tek kurnalı halvet kalıntısı da kadimdenberi “Şeftâli Kurnası” adını taşır. Burada, çıplak vücudunu yabancılara göstermekten utanan fevkalâde mahcup kızlar yıkanırmış. Bir halk rivâyetine göre, Sultan Süleyman ile Hurrem Hasekinin kızları Mihrimah Sultan bir doğuş özrü olarak tek memeli imiş; dâima yalnız yıkanırmış, anasının yapdırtdığı bu büyük hamamda Şeftâli Kurnası denilen bu küçücük bir halvet onun için yapılmış. Diğer üç halvet ikişer kurnalıdır; fakat bu halvetler o kadar genişdir ki rahat rahat ikişer kurna daha ilâve edilebilir; sofalar da üçer kurnalı olup Haseki Bostan Hamamının kadınlar kısmı, soğukluk da dahil cem’an 18 kurnadır. Erkekler hamamına, Hekimoğlu Ali Paşa Caddesi üzerindeki kapusundan uzunca bir koridordan girilir, bu koridorun iki tarafında, asıl hamam binâsına en eski 50 - 60 yıl kadar önce ilâve edilmiş iki ahşab soyunma odası vardır. Koridordan camlı bir kapu ile câmekâna girilir. Câmekân kareye yakın müstatil plânlıdır; aslında ortası fenerli bir kubbe ile kapatılmış olması gerekir; zamanımızda, orta kısmı beyzî kubbeli bir ahşab tavanla örtülmüş bulunuyordu, ki dışardan da kiremit döşeli bir ahşab çatı çekilmişdi. Sağda, camlı ahşab bölmelerle soyunma locaları yapılmışdır; solda hamamcı tezgâhı ve onun yanında tek başlayıp sonra sağa sola iki taraflı çift merdiven olan ahşab bir merdivenle üst kat soyunma yerlerine çıkılır ki bu merdiven ile o üst kat ahşab soyunma yerlerinin de hamama sonradan ilâve edildiği âşikârdır. Solda dibde kafes bulunmaktadır; sağ dibde de bir çeşme vardır, çeşme yanından bir taş merdivenle dar külhân avlusuna çıkılır, bu avludan da hamamın üstüne, kubbelere çıkmak için bir yol vardır. Müstatil plânlı soğukluk biri orta, biri küçük iki kubbe ile örtülmüşdür; iki kemere ve iki duvara oturtulmuş orta büyüklükdeki kubbenin altı mermer döşel bir taşlıkdır, sol dibde yine mermer bir sed vardır, dellâklerin, bâzan müşterilerin tatlı serinlikde uzanıb dinlenme yeridir diyebiliriz; sağda küçük kubbe altında tek kurnalı bir soğuk halvet, onun yanında yine tek kurnalı bir temizlenme höcresi vardır, bu höcrenin yanından kıvrık bir koridorun sonuna da bir duş yeri yapılmışdır. Yine sağda uzun ve dar bir koridor ile iki göz ayakyoluna gidilir. Asıl hamam kısmı tamamen klâsik Türk hamamı plânlıdır; tam bir kare içine dört köşeye dört halvet ve halvetler arasına da birer sofa yerleşdirilmişdir; yalnız, kapudan girildiğine göre karşı sağ köşedeki halvetin, kapusu örülerek ibtal edilmiş olduğu görülür. Aslında ise, bir halvet varmış gibi görülen duvarların arasında hiç bir şey yokdur; hamamın üstüne çıkıldığı zaman açık görülür. Tamâmen halk muhayyilesi mahsûlü bir rivâyete göre gûya bir pâdişah tebdili kıyafetle gelip bu halvetde yıkanır iken kendisini yıkayan dellâke her hangi bir sebeble gazab etmiş ve hemen orada başını vurdurmuş, sonra da halveti battal ettirmiş. Biz, aslında burada bir halvetin mevcud olduğu kanaatindeyiz; zirâ, Mimar Sinan gibi bir sanatkârın böyle bir güzel yapının plânını üç halvet ile asla güdük bırakmazdı; arâzi engeli de aslâ vârid değildir, büyük bir masrafla yapılan Hürrem Sultan hayrâtında, hamamın bir halvetlik yerinin hem tesviyesi, hem de tesviye masrafı, iş ve para olarak düşünülecek şeyler değildir. Bu halvet, tesbit edemediğimiz bir tarihde her hangi bir sebeble evvelâ ibtal edilmiş, sonra da iki arka duvarı, ve üstünü örten küçük kubbe büsbütün kaldırılmışdır. Hâlen Haseki Bostan Hamamının erkekler kısmı üç halvet ve üç sofalıdır. Kapudan girildiğine göre karşı sol köşedeki sıcak halvet, kapunun iki kenarındakiler de mütedil halvetlerdir; sıcak halvetde 2, sağdaki mûtedil halvetde 3, soldaki halvetde 2, üç sofada da 2 şer kurna vardır; kapunun yanında da tek kurnalı bir sofacık yapılmışdır, böylece bütün hamam 14 kurnadır. Kapunun tam karşısındaki sofanın ortasındaki kurnaya kadimden beri “Hünkâr Kurnası” denile gelir, 1940 yılına kadar bu kurnanın etrâfı zarif bir demir parmaklık ile çevrilmiş bulunuyordu; rivâyete göre İkinci Sultan Selim bir gün tebdil gezerken anasının adına yapılmış bu hamama girerek bu kurnada yıkanmış, o günden sonra kurnanın etrâfı bir demir parmaklık ile çevrilerek artık bu kurnaya müşteri alınmamışdır. Bütün hamamlarımız gibi Haseki Bostan Hamamının da sekiz köşeli göbek taşı üstü bir büyük kubbe ve üç halveti de birer küçük kubbe ile örtülmüşdür. Hamamın erkekler kısmında 1962 şubatında 1 külhancı, 3 natır, 2 dellâk (yeni tâbiri ile yıkayıcı), 1 yanaşma ve 1 kafesci ki cem’an 8 uşak çalışıyordu. Semtin bu hamam üzerine hâtıralarından biri, 1910 yılına kadar, İkinci Abdülhamidin son devri ile Meşrûtiyetin ilk yıllarında bir şerbetçi Rüstem Ağadır. İstanbulda en leziz demirhindi şerbetini bu adam yaparmış ve şerbetini de bu Bostan Hamamının kapusunda satarmış, İstanbulun her tarafından demirhindi içmeğe bu hamama gelinirmiş. Zengin fakir, hamama girenlerin yıkanıp çıkdıktan sonra Rüstem Ağadan bir bardak şerbet içmesi bir âdet imiş. Haseki Bostan Hamamı erkekler kısmı câmekânı (Resim : Sabiha Bozcalı) Haseki Bostan Hamamı (Kroki - Plân: Hüsnü)