Sebze yetişdiren bağçeler; yahud sâdece kavun karpuz ekilen tarlalar, bağçeler; İstanbul asırlar boyunca en nefîs en lezîz, en güzel sebzeleri yetişdiren bostanlara sâhib olmuşdur; ve bu bostanlar büyük şehrin yalnız etrafında, Boğaziçi köyleri ile Anadolu ve Rumeli yakası Marmara sâhil köyleri ile iç köylerde değil, nefsi İstanbulun târihî kale duvarları ile çevrilmiş sahâsı içinde dahi geniş ölçü de yer almışlardır; ancak son zamanlardadır ki şehir içi bostanların mühim kısmı bozulmuş, iskân bölgesine katılmıştır. İstanbulun eski haritalarında eşhir içinde bostanların kapladığı sahânın genişliği bugün pek çok istanbulluyu hayrete düşürebilir; 1918 de Necib Beyin İstanbul Rehberindeki büyük şehir haritasına göre bu yolda kaba taslak bir kroki çizdik, bu krokiye sıhhatli bir vesika nazarı ile bakılmamalıdır. Çizdiğimiz bu krokide büyük küçüklü 39 parça bostan görülmektedir; bunlardan bir kısmı; yan yana bir kaç bostandır. meselâ, Bucakbağı Bostanları, 7 parça botsandır. Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından 1958 de yayınlanmış 1883 tarihli mufassal bir İstanbul haritasının indeksinde ise, şehrin muhtelif semtlerine serpilmiş 102 bostan gösterilmişdir; haritanın üzerinde ise çoğuna sâdece “Bostan” yazılmış, bir kısmının isimleri de, ya o târihdeki sâhiblerine nisbetle, yahud kadimdenbe...

Sebze yetişdiren bağçeler; yahud sâdece kavun karpuz ekilen tarlalar, bağçeler; İstanbul asırlar boyunca en nefîs en lezîz, en güzel sebzeleri yetişdiren bostanlara sâhib olmuşdur; ve bu bostanlar büyük şehrin yalnız etrafında, Boğaziçi köyleri ile Anadolu ve Rumeli yakası Marmara sâhil köyleri ile iç köylerde değil, nefsi İstanbulun târihî kale duvarları ile çevrilmiş sahâsı içinde dahi geniş ölçü de yer almışlardır; ancak son zamanlardadır ki şehir içi bostanların mühim kısmı bozulmuş, iskân bölgesine katılmıştır. İstanbulun eski haritalarında eşhir içinde bostanların kapladığı sahânın genişliği bugün pek çok istanbulluyu hayrete düşürebilir; 1918 de Necib Beyin İstanbul Rehberindeki büyük şehir haritasına göre bu yolda kaba taslak bir kroki çizdik, bu krokiye sıhhatli bir vesika nazarı ile bakılmamalıdır. Çizdiğimiz bu krokide büyük küçüklü 39 parça bostan görülmektedir; bunlardan bir kısmı; yan yana bir kaç bostandır. meselâ, Bucakbağı Bostanları, 7 parça botsandır. Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından 1958 de yayınlanmış 1883 tarihli mufassal bir İstanbul haritasının indeksinde ise, şehrin muhtelif semtlerine serpilmiş 102 bostan gösterilmişdir; haritanın üzerinde ise çoğuna sâdece “Bostan” yazılmış, bir kısmının isimleri de, ya o târihdeki sâhiblerine nisbetle, yahud kadimdenberi taşıdığı ad ile kaydedilmişdir; 1883 târihli İstanbul haritasındaki 102 parça bostandan isimli olanlar şunlardır: Mermerkule Bostanı, Tipo Bostanı, Hacı Halil ve Hacı Hüseyin Ağalar Bostanı, Manolâkinin Bostanı, Hacı Vasil oğlu Yuvanın Bostanı, Hacı Halil oğlu Râmiz Ağanın Bostanı, Tavukcu Yuvan oğlu Andonun Bostanı (Bu 7 Bostan Yedikulede Bucakbağındadır); Çukur Bostan, Yolgeçen Bostanı (Hastahâne Çayırında), Çukur Bostan (Edirne kapusunda), Büyük Langa Bostanı, Küçük Langa Bostanı, Tokmaklı Bostan (Küçük Langada), Çukur Bostan (Sultan Selimde), Kadırga Bostanı, Hazreti Câbir Bostanı (Ayvansarayda). 102 parça bostan tesbit edilmiş bir şehir haritasında ancak 16 bostan ismi muhakkak ki çok azdır. İstanbulu iyi tanımış merhum Vâsıf Hoca İstanbul bostanları hakkında bize şu notu vermişdir: “Bostanlar muhtelif milletler elinde olup ekserisi müslim ve gayri müslim arnavudlardadır; İstanbul içinde her türlü meyva ve sebze yetişdirirler. Bostanı işleyen bağçıvanın kaabiliyetine toprağın verimi de eklenirse, nîmetlerine ve lütuflarına son olmayan Rezzâkı Âlem bostancının yüzünü güldürdükce güldürür; şartı da hamd ile şükrü dilden ve gönülden bırakmaya, tevâzuu da elinde ve kalbinde tuta; yoksa fikir ve hayâline gelmeyen bir anda en yüksek ağacın tepesinden burnu yere vurur, yahud ki kuyunun dibini boylar; bir çok vak’a görülmüş ve işidilmişdir. “Bağçıvanlar bostanın münâsib bir yerinde evlâd ve iyâlini barındıracak bir binâ kurar; evvelleri, yâni devri Hamîdide şoseler yok gibi olduğundan ekserî fakir âile velîleri saf bir hava aldırmak maksadı ile komşu bostanlara giderler, ikindi güneşinin hızı geçdikden sonra, kuyunun etrâfında, getirdikleri bir ihram üzerine oturarak, hayvanın dolabı döndürmesini, kovalardan suların şarıl şarıl düşmesini seyir ederler, kendi aralarında ve komşuları ile hanım kadıncık olarak sohbetlerle hiyar turşusu, marul, can eriği yerler, gurubdan beş on dakika evvel yine o sultânî âhenklerle, icâb ederse evleri için bir mikdar da sebze ve meyva satın alarak ve hesaplarını tertemiz görerek evlerine dönerlerdi. Aman ya Rabbî, ne mâsum âhenkli günlerdi” (Vâsıf Hiç). Gerek nefsi İstanbul şehri içinde, gerekse büyük şehrin etrafında bulunan meşhur bostanlar bu ansiklopediye kendi isimleri ile geçecekdir; nefsi İstanbul dışında Üsküdar, Erenköy, Cadde Bostanı, İçerenköy, Bostancı, Küçükyalı, Maltepe, Kartal, Yakacık, o havalînin diğer köyleri, Boğaziçinde Beylerbeyi, Çengelköyü, Çubuklu, Paşabağçesi, Beykoz, buraların gerilerindeki köylü, Rumeli yakasında Büyükdere, Sarıyar, Kefeli köyü, Bağçeköyü, Haliç etrâfında Kasımpaşa arkaları, Eyyup etrâfı, Râmi, Topkapu Maltepesi, Topkapu dışı, Bakırköyü ve Yeşilköy havâlîsi, Küçükcekmece, İstanbul Vilâyeti sınırı içinde daha oteleri, yaz ve kış, mevsimlerine göre İstanbulu meyve ve sebzeye gark iden büyük büyük bostanlara sâhibdi. Asıl üzerinde durulacak nokta bostancı ve bağçıvan ahlak ve nâmusudur, bu sayısız koca bostanlardan İstanbul piyasasına ham meyva, çürük sebzecisi sevk edildiği görülmemişdir, müslim ve gayri müslim, hîle düşünülmemiş, bir domates küfesi, bir patlıcan küfesi, bir fasulya küfesi açıldığı zaman üstü ne ise, küfenin dibinden de o çıkmışdır. Şehir içi bostanlar (Bir fikir vermek için çizilmiş bu krokinin vesika kıymeti yoktur).