Elli yıl kadar evvel İstanbul’da yayınlanmış olan alman dilinde bir dergi. İstanbul’da geçen yüzyılın sonlarına doğru bir Alman Gezi Cemiyeti bulunuyor ve Gottfried Albert (1854-1905) tarafından idare edilen bu cemiyet 1888 denberi Mitteilungen des Deutschen Excursions-Clubs in Constantinopel (= İstanbul’da Alman Gezi Cemiyeti Haberleri) adı ile bir ilmî dergi yayınlıyordu (bk. MITTEILUNGEN DES DEUTSCHEN EXCURSIONSCLUBS). 1888 de ilk, 1889 da ikinci, 1891 de üçüncü sayısı çıkan bu dergi, aynı formada ve biçimde yalnız kapağının tertibi değişmiş olarak 1893 den itibaren yeni seri halinde çıkmağa başlamış ve 1903’e kadar altı sayısı basılmıştır. Her iki serinin dokuz fasikülünde, İstanbul’un tarihi, eski eserleri veya tabii zenginlikleri ile ilgili tamamen ilmî mahiyette hayli yazı bulunmaktadır. Yazarlar arasında, I. Kunoz, Dr. Mordtmann, G. Albert in adları dikkati çeker. Ancak bu derginin 1903 den sonra bir daha durduğunu tesbit ediyoruz. 23 Ocak 1905 de ölen G. Albert’den sonra Gezi Cemiyeti Dergisi, adı ve şekli değişmiş olarak bir daha yayınlanmağa başlamıştır ki, burada tanıtacağımız işte bu üçüncü seridir. Tam adı: BOSPORUS, ORGAN DES DEUTSCHEN AUSFUGS - VEREINS G. ALBERT (= Boğaziçi, G. Albert Alman Gezi Cemiyeti Organı) olan yeni seri 1906 da intişara başlıyarak, tesbit ...

Elli yıl kadar evvel İstanbul’da yayınlanmış olan alman dilinde bir dergi. İstanbul’da geçen yüzyılın sonlarına doğru bir Alman Gezi Cemiyeti bulunuyor ve Gottfried Albert (1854-1905) tarafından idare edilen bu cemiyet 1888 denberi Mitteilungen des Deutschen Excursions-Clubs in Constantinopel (= İstanbul’da Alman Gezi Cemiyeti Haberleri) adı ile bir ilmî dergi yayınlıyordu (bk. MITTEILUNGEN DES DEUTSCHEN EXCURSIONSCLUBS). 1888 de ilk, 1889 da ikinci, 1891 de üçüncü sayısı çıkan bu dergi, aynı formada ve biçimde yalnız kapağının tertibi değişmiş olarak 1893 den itibaren yeni seri halinde çıkmağa başlamış ve 1903’e kadar altı sayısı basılmıştır. Her iki serinin dokuz fasikülünde, İstanbul’un tarihi, eski eserleri veya tabii zenginlikleri ile ilgili tamamen ilmî mahiyette hayli yazı bulunmaktadır. Yazarlar arasında, I. Kunoz, Dr. Mordtmann, G. Albert in adları dikkati çeker. Ancak bu derginin 1903 den sonra bir daha durduğunu tesbit ediyoruz. 23 Ocak 1905 de ölen G. Albert’den sonra Gezi Cemiyeti Dergisi, adı ve şekli değişmiş olarak bir daha yayınlanmağa başlamıştır ki, burada tanıtacağımız işte bu üçüncü seridir. Tam adı: BOSPORUS, ORGAN DES DEUTSCHEN AUSFUGS - VEREINS G. ALBERT (= Boğaziçi, G. Albert Alman Gezi Cemiyeti Organı) olan yeni seri 1906 da intişara başlıyarak, tesbit edebildiğimize göre 1911 e kadar devam etmiştir. Oldukça ufak boyda (14X20 sm, ölçüsünde) olarak çıkan bu Dergi Leipzig’de Baer-Hermann basımevinde basılarak, İstanbulun o devirde tanınmış kitapçılarından Otto Keil (bk. KEIL) tarafından dağıtılıyordu. Üzerinde bu hususda bir açıklama olmamakla beraber bu yeni serinin Fritz Braun tarafından idare edildiğine ihtimal verilir. Her sayıda kısa yazılardan ziyade, gayet ciddi ve tamamen ilmî uzun makalelere yer verilmiş olması, Derginin basılmasına hâkim gayenin ne olduğunu açıkca gösterir. 1906 dan 1911’e kadar altı fasikülü çıkan Bosporus’un içindeki yazılar, ufak bir kitap teşkil eden araştırmalar olup, aşağıdaki listeden de anlaşılacağı gibi hepsi de İstanbul ile ilgili değerli yazılardır. Başlangıçda yılda iki fasikül yayınlanmış Bosporus’un yayını iki yıl sonra aksamış ve sonra tamamen durmuştur. Tek yapraklı bir sirkülerden öğrenildiğine göre, Cemiyet Bosporus’un satışından elde edilecek gelir ile kütüphanesini zenginleştirmek gayesini güdüyordu. Sayı I, 1906, VII+ 44 sahife, F. Braun, Gottfried Albert’in hatırasına, s. III-VII. Anonim (muhtemelen Mordtmann), Melchior Lorich’in bir resmine göre Sultan Süleyman devrinde İstanbul, s. 1-44. Sayı II, 1906, 70 sahife, F. Braun, Doğu Manzaraları, I. Boğaziçinden manzaralar, s. 1-70. Sayı III, 1907, 84 sahife, Dr. A. D. Mordtmann, Boğaziçinde tarihî tablolar: 1. İlk devirler, 2, Boğaziçinde Fenikeliler, s. 1-59. Th. Wiegand, Anibal’ın mezarı, s. 60-84. Sayı IV, 1907, 112 sahife ve 1 harita, J. Gottwald, Galata’nın şehir surları, s. 1-72, ve harita. A. D. Mordtmann, Boğaziçinden tarihi tablolar: 3. Boğaziçinden Alman hatıraları, s. 73-108. Kitap tahlilleri, s. 110-111. Sayı V, 1909, 34 sahife. F. Braun, Istanbulun kuşlar âleminin tanınmasına dâir, s. 1-34. Sayı VI, 1911, 94 sahife. Anonim (muhtemelen Mordtmann), Bosporus Christianus II, Izmit körfezi ve Anadolu sahili, s. 1-94. Herbiri İstanbul tarihi, eski eserleri ile tabiî zenginlikleri hakkında çok değerli bilgiler ihtiva eden bu yazılardan, bilhassa sayı IV, de yayınlanan Galata surları hakkındaki makale, bugün hemen hemen pek az istisna ile ortadan kalkmış olan Galata surları ile kapı ve kitabeleri hakkında etraflı bilgi veren çok değerli bir araştırmadır. Bu önemli derginin her üç serisinin de eksiksiz tam bir koleksiyonu ne yazık ki, İstanbul’un başlıca kütüphanelerinin hiçbirinde yoktur. Kitapçı O. Keil’ın deposunda kalan nüshalar, 1944 e kadar İstanbulda faaliyette bulunan Alman E. Kalis kitabevine intikal etmiş ve bu müessese tasfiye edildiğinde satılarak Sahaflar çarşısına geçmiştir. Bugün hâlâ perakende sayılara burada rastlamak mümkündür. Semavi Eyice