Bir ortaçağ ve an’anesi, yurdumuzun her tarafında ve hattâ İstanbulda hâlâ rastlanır; bilhassa garıb, kimsesiz çocuklar ve gençlerin, işsiz, aç ve açıkda kalmalarından istifâde edilerek, bir yatup barınacak yer ve bir de, ekseriyâ sofra artığı ile karnını doyuracak bir lokma bir şey karşılığı, aylıksız gündeliksiz çalıştırılması; ki istinâsız, beden kuvvetleri âzâmî istismâr edilir; erkek çocuklar, büyüdüğü zaman eline dükkân açacak bir sermâye vermek, kız çocuklar da çeyizi düzülüp kocaya verilmek vâdisi ile yıllarca avutulur, oğlan serpilip kız da gelinlik çağına geldiğinde, vaidler tutulmaz. Oğlan, türlü yollardan aranıp bulunan bir töhmet ile kovulur; bu suçlar arasında ekseriyâ evin, konağın besleme veya halayıklarından bir kıza karşı aşk ve alâka vardır. Kız ise, hemen dâimâ, âileinn istemediği, hayta ve hayırsız dediği semt, mahalle delikanlılarından biri, bir genç kayıkcı arabacı, başka bir kapunun uşağı tarafından kandırılır; ve kızın bu kadar yıllık hakkını ödememek, yahud bu hakkı azıcık bir para ile kapatmak için kâfi bir sebeb görülür. Eski toplum hayatında boğaz tokluğuna çalışanlar arasında, bir mahbûbun zülüf kemendine tutulan kalenderler de pek çok görülmüştür, ki bu gibi vak’alar meddah hikâyelerinde ek sahneler arasında kullanılmışdır; aşağıdaki satırları “Yelk...

Bir ortaçağ ve an’anesi, yurdumuzun her tarafında ve hattâ İstanbulda hâlâ rastlanır; bilhassa garıb, kimsesiz çocuklar ve gençlerin, işsiz, aç ve açıkda kalmalarından istifâde edilerek, bir yatup barınacak yer ve bir de, ekseriyâ sofra artığı ile karnını doyuracak bir lokma bir şey karşılığı, aylıksız gündeliksiz çalıştırılması; ki istinâsız, beden kuvvetleri âzâmî istismâr edilir; erkek çocuklar, büyüdüğü zaman eline dükkân açacak bir sermâye vermek, kız çocuklar da çeyizi düzülüp kocaya verilmek vâdisi ile yıllarca avutulur, oğlan serpilip kız da gelinlik çağına geldiğinde, vaidler tutulmaz. Oğlan, türlü yollardan aranıp bulunan bir töhmet ile kovulur; bu suçlar arasında ekseriyâ evin, konağın besleme veya halayıklarından bir kıza karşı aşk ve alâka vardır. Kız ise, hemen dâimâ, âileinn istemediği, hayta ve hayırsız dediği semt, mahalle delikanlılarından biri, bir genç kayıkcı arabacı, başka bir kapunun uşağı tarafından kandırılır; ve kızın bu kadar yıllık hakkını ödememek, yahud bu hakkı azıcık bir para ile kapatmak için kâfi bir sebeb görülür. Eski toplum hayatında boğaz tokluğuna çalışanlar arasında, bir mahbûbun zülüf kemendine tutulan kalenderler de pek çok görülmüştür, ki bu gibi vak’alar meddah hikâyelerinde ek sahneler arasında kullanılmışdır; aşağıdaki satırları “Yelkenci Yusuf” hikâyesinden alıyoruz: “Kılçık Reis ki iki aded karamürsel (gemisi, bir çeşit taka) sâhibi olup kumkapusunda lebideryâ üzere kahvehânesi ittisâlinde cümle müşterileri kayıkcı ve balıkcı şehbâzânı aşhâne dahi anındır. Baş suyuna çorbası meşhûri âfâk olup amma kendisine soruldukda: Akçem esircibaşı pîştahtasının tamam sayılmış Kılçık Reis kuluyum der Köle Sinan nâm ile şâkirdi vardır ki sîmin bâzûsu esircibaşı damgalı, kendisi aynalı dalgalı; Yenikapu Mevlevîhânesi dedeğânın şuerânın nâmdârı cümle aşıkların alemdârı Derviş Mustafa bu Köle Sinana alaka eylemek ile ol levend aşhânesinde kâmil beş sene boğaztokluğu deyup hizmetdir ki...”. Hüseyin Kâzım Bey Büyük Türk Lûgatına: “Boğazı tokluğuna hizmet, parasız pulsuz himmet, nerede bu bolluk!..” deyimini kaydediyor: Sânizâde tarihinden de şu cümleyi alıyor: “Zuefâyi ameleyi hemenboğazı tokluğuna gibi çalışdırmağı bayağı bî muhâbâ âdet etmiş olduklarına binâen....”