Hukuk bilgini, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Devletler Hukuk Kürsüsü Ord. Profesörü; aynı üniversitenin iyi hâtıra bırakmış rektörlerinden; hicrî 1297 ve milâdî 1879 da Şamda doğdu; vâliliklerde bulunmuş Ahmed Kadri Beyin oğludur. 1903 de İstanbul Hukuk Mektebinden mezun olarak hariciye mesleğine intisâb etmiş. Hâriciye Nezâreti terceme odasına girmişdir. 1908 de meşrûtiyetin ilânı üzerine İstanbul Hukuk Mektebinin de Devletler hukuk muallimliğine tâyin edilmiş, 1909 da Evkaf mezâretine geçerek memurin ve emlâk müdürüklerinde ve nezâret mektubculuğunda bulunmuşdur. 1914-1917 arasında evvelâ Şam, sonra Kudüs evkaf müdürlüklerine tâyin edilmiş ve Kudüsde “Selâhaddin Eyyubi Külliyesi” adı ile açılması kararlaşdırılan dinî bir yüksek okulun kurulması işine memur edilmişdir. 1917 de Kudüs musatarrıfı, 1918 de Rusya ile imzalanan Brest Litovsk Sulh Andlaşmasından sonra, kendisinin de Osmanlı Devletini temsilen üye olarak katıldığı bir heyetin nezâretinde yapılan plebisit ile Türk anavatanına katılan Batum sancağına mutasarrıf tâyin edilmişdir. Birinci Cihan Harbine son veren Mondros Mütârekesine kadar bu vazifede kalmışdır. İstanbuldan ayrıldığı 1914 senesine kadar Hukuk mektebindeki muallimliğini muhafaza etmişdi; bu mekteb İstanbul Darülfünunun Hukuk Fakültesine inkilâb edinc...

Hukuk bilgini, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Devletler Hukuk Kürsüsü Ord. Profesörü; aynı üniversitenin iyi hâtıra bırakmış rektörlerinden; hicrî 1297 ve milâdî 1879 da Şamda doğdu; vâliliklerde bulunmuş Ahmed Kadri Beyin oğludur. 1903 de İstanbul Hukuk Mektebinden mezun olarak hariciye mesleğine intisâb etmiş. Hâriciye Nezâreti terceme odasına girmişdir. 1908 de meşrûtiyetin ilânı üzerine İstanbul Hukuk Mektebinin de Devletler hukuk muallimliğine tâyin edilmiş, 1909 da Evkaf mezâretine geçerek memurin ve emlâk müdürüklerinde ve nezâret mektubculuğunda bulunmuşdur. 1914-1917 arasında evvelâ Şam, sonra Kudüs evkaf müdürlüklerine tâyin edilmiş ve Kudüsde “Selâhaddin Eyyubi Külliyesi” adı ile açılması kararlaşdırılan dinî bir yüksek okulun kurulması işine memur edilmişdir. 1917 de Kudüs musatarrıfı, 1918 de Rusya ile imzalanan Brest Litovsk Sulh Andlaşmasından sonra, kendisinin de Osmanlı Devletini temsilen üye olarak katıldığı bir heyetin nezâretinde yapılan plebisit ile Türk anavatanına katılan Batum sancağına mutasarrıf tâyin edilmişdir. Birinci Cihan Harbine son veren Mondros Mütârekesine kadar bu vazifede kalmışdır. İstanbuldan ayrıldığı 1914 senesine kadar Hukuk mektebindeki muallimliğini muhafaza etmişdi; bu mekteb İstanbul Darülfünunun Hukuk Fakültesine inkilâb edince de fakültenin devletler hukuku muallimliği olmuşdu. 1921 de harb yıllarının icâbı ayrıldığı tâlim vâzifesine döndü. Darülfunun Hukuk Fakültesi devletler hukuk kürsüsüne müderris (profesör) oldu; ilâve olarak da Mülkiye (Siyasal Bilgiler) Mektebi ile Erkânı Harbiye Mektebinin (Harb Akademisi) devletler hukuk muallimliklerine tâyin edildi. 1925 de Ankara Hukuk Fakültesinin kurulmasına memur edildi, bu işi muvaffakiyetle başararak 1934 târihine kadar dokuz sene Ankara Hukuk Fakültesi öğretim heyeti reisliğini yapdı ve aynı zamanda devletler hukukunu okuttu. Bu sıradadır ki Lahey’de Milletler Arası Dâimî Adâlet Divânına intikaal eden Fransız Lotus gemisinin Türk Bozkurt gemisini batırmasından çıkmış dâvânın görülmesinde Türk adlî heyetine müşâvir âzâ olarak katıldı. 1934 de İstanbul Üniversitesine rektör tâyin edildi. ve Ordinaryus Profesör olarak eski kürsüsüne döndü. İstanbul Üniversitesi 1933 de lağvedilen Dârülfununun yerine kurulmuş bulunuyordu; aşağıdaki kıymet hükmünü Türk Ansiklopedisinden alıyoruz; “kuruuş hâlindeki üniversitenin her türlü meselelerini büyük bir gayretle halletmeğe ve ona modern bir üniversitenin maddeî mânevi bütün hüviyetini kazandırmağa çalışdı. 1938 de öğretim hayatının otuzuncu yılını kutlamak üzere Hukuk Fakültesindeki profesör arkadaşları “Cemil Bilsel Armağanı” adı ile bir hâtıra kitabı yayınlamışdır”. 1943 de kanuni yaş haddini doldurarak emekliye ayrıldı ve o yıl yapılan bir ara seçiminde Samsun milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine girdi. 1946 seçiminde de mebus oldu. 1945 de San Fransisko konferansına giden Türk heyetine müşâvir âzâ olarak katıldı; Birleşmiş Milletler Anayasasının hazırlanmasında fiilen çalışdı. Vaşingtonda toplanan Milletler Arası Adâlet Divânının istatüsünü hazırlayan hukuk bilginleri arasında Türkiyeyi temsil etti. Türkiye adına milletlerarası daha onbeş kongreye iştirâk etti; 1946 da Ankarada kurulan Birleşmiş Miletler Türk Derneğinin ilk başkanı oldu. Daha evvel, 1943 de de Türk Devletler Hukuk Enstitüsünün kurucu olmuşdu. Amerika Devletler Hukuku Cemiyetine, Amerika Diplomatik Akademisine âzâ seçildi. 1947 de Fransa Tuluz Üniversitesi tarafından şerefine tertib edilen bir törene dâvet edilerek kendisine fahri doktorluk, “Doctor Honoris Causa” pâyesi verildi. Bu pek değerli ilimi adamı 2 eylûl 1949 da vefât etti. Yayımı devam ede gelmekde olan Türk Ansiklopedisinin yazı ailesinden idi; milli kütübhânemizde, yeri büyük olan bu eserin hukuk ilimleri uzmanı olarak bir çok maddelerini yazmış veya hazırlatmışdır. Eserleri şunlardır: (Türk Ansiklopedisinde aynen alınmışdır); Hukuku Umumiyei Düveli, 2,3 ve 5 inci kitapları Bonfild - Fauchille’den tercüme (1909-1912); Kapitülâsiyonlar (1912); Sulhde ve Harbde Hukuk Düveli (1923); Cemiyeti Akvâm (1923); Hukuk Duveli Dersleri; 4 cild (1926-1927); Cemiyeti Akvâm Muâzaharet Cemiyetleri beynelmilel ittihâdı sekizinci Liyan Kongerisene âid rapor (1924); Avrupa ve Amerika Hukuk Duveli (193=); Lozan, 2 cild (1933); Dünya barışı buhrânında Boğazlar (1939); Devletler Hukukunda evrensel, özel telâkkiler de ulusal mektebler (1939); Devletler Hukuku, giriş (1940; Devletler (1041); Devletler arasında münâsibât (1934); Devletler arasında anlaşmalar (1936); İstanbul Üniversitesi Tarihi (1943); Birleşmiş Milletler, San Fransisko çalışmaları (1946); Türk Boğazları (1948); Milletler arası Hava Hukuk (1948). Türk ve yabancı hukuk dergilerinde yayımlanmış çeşidli makaale ve konferansları vardır. “La vie Juridique des Peuples” serisinin La Turquie = Türkiyenin milletler arası hayatı” bahsi ile Tanzimatın yüzüncü yıl dönümü hârası olarak çıkarılan büyük kitabdaki “Tanzimâtın hâricî siyâseti” bahsini de Cemil Bilsel yazmışdır. Bibl.: Türk Ansiklopedisini; H. Basri Erk, Meşhur Türk Hukukcuları. Cemil Bilsel (Resim: anonim)