İkinci Sultan Mahmudun zevcelerinden ve Sultan Abdülmecidin anası; nefisini dünyâ nümâyişlerine kaptırmayarak devletin tahsis ettiği geliri mütemâdiyen hayır işleri yolunda harcamış bir kadın; Türkiyenin en büyük ilim, sihhat ve şefkat müesseselerinden İstanbulda Yenibağçedeki Gurebâ Hastahânesinin büyük kurucusu; asıl gürcü olup osmanlı sarayına pek küçük yaşda ve esirciler eli ile bir câriye olarak getirildiği kuvvetle söylenebilir; son derecede dilber olduğu da muhakkakdır. Sultan Mahmudun ikinci kadını olmuşdu, 1839 da oğlu Abdülmecid pâdişah olunca vâlidesultan oldu; genç pâdişah çok sevdiği anasına “Mehdîulyâ” unvanını verdi. Abdülmeciddin husûsi doktoru Şpitser bir defa pâdişâhın zevclerinden çok genc ve melek gibi güzel Gülcemâl kadını, bir defa da vâlidesi Bezmiâlem Sultanı muayene etmek için iki defa haremi hümâyûna girmişdi; büyük kadının sîmâsı hakkında en tafsilâtlı satırlar onun kaleminden çıkmışdır, hâtıraları arasında Bezmiâlem Sultan için şunları yazıyor: “... Çırâğan Sarayına geldiğim zaman uzakda bir koltukda ferâceli bir hanım oturuyordu bu hanım vâlidesultandı. Önümde kılavuzum harem ağası olduğu halde kemâli ihtiramla yaklaşdım; harem ağası pâdişahın sözlerini söyledikten sonra vâlidesultan beni gaayet samîmâne kabul etti. “Nîm şeffaf yaşmağın altında, şâti...

İkinci Sultan Mahmudun zevcelerinden ve Sultan Abdülmecidin anası; nefisini dünyâ nümâyişlerine kaptırmayarak devletin tahsis ettiği geliri mütemâdiyen hayır işleri yolunda harcamış bir kadın; Türkiyenin en büyük ilim, sihhat ve şefkat müesseselerinden İstanbulda Yenibağçedeki Gurebâ Hastahânesinin büyük kurucusu; asıl gürcü olup osmanlı sarayına pek küçük yaşda ve esirciler eli ile bir câriye olarak getirildiği kuvvetle söylenebilir; son derecede dilber olduğu da muhakkakdır. Sultan Mahmudun ikinci kadını olmuşdu, 1839 da oğlu Abdülmecid pâdişah olunca vâlidesultan oldu; genç pâdişah çok sevdiği anasına “Mehdîulyâ” unvanını verdi. Abdülmeciddin husûsi doktoru Şpitser bir defa pâdişâhın zevclerinden çok genc ve melek gibi güzel Gülcemâl kadını, bir defa da vâlidesi Bezmiâlem Sultanı muayene etmek için iki defa haremi hümâyûna girmişdi; büyük kadının sîmâsı hakkında en tafsilâtlı satırlar onun kaleminden çıkmışdır, hâtıraları arasında Bezmiâlem Sultan için şunları yazıyor: “... Çırâğan Sarayına geldiğim zaman uzakda bir koltukda ferâceli bir hanım oturuyordu bu hanım vâlidesultandı. Önümde kılavuzum harem ağası olduğu halde kemâli ihtiramla yaklaşdım; harem ağası pâdişahın sözlerini söyledikten sonra vâlidesultan beni gaayet samîmâne kabul etti. “Nîm şeffaf yaşmağın altında, şâtirâne bir allığın yanaklarında cûşan olduğu görülüyordu; kendisine muhterem oğlunun sıhhatleri hakkında ibrâz buyurdukları nâzikâne ihtimamlardan bahsetti. Tıbbî suallerime kemâli sükûnet ve suhûletle cevab verdi. Takrîben 36 yaşında vücûdunu gaayet iyi muhâfaza etmiş bu gürcü kızının göz kamaşdıracak derecede beyaz ve nâzik ellerinin hârikulâde güzelliği, hutûti vechiyesinin intizam ve metâneti nazarı dikkatimi çelbetti. Çıkarken bana son derece lutufkâr davrandı, kendisine icâb eden ilâcları bizzat yapmaklığımı emretti, ferâcesinin cebinden bir kese altın çıkardı, yukarda zikri geçen harem ağası ile bana gönderdi”. (Ahmed Refik tercemesi; Osmanlı Târih Encümeni Mecmuası). Bezmiâlem Kadının vâlidesultanlığı ölümü tarihi olan 1852 yılına kadar 13 yıl sürmüşdür; Dr. Şpitser’in yaş tahmîni doğru ise, yukarda nakledilen hâtırayı 16 eylûl 1845 de yazdığına göre, büyük hayırperver kadın 1809 yılında doğmuş olacakdır; bu takdirde ölümünde henüz 43 yaşında bulunuyordu. Kocası İkinci Sultan Mahmudun türbesine defnedilmişdir; ki geniş ve pek mükellef cebhe duvarı ile yanında bir de haziresi bulunan ve İstanbulun âbîdevi, eserlerinden biri olan bu azametli türbenin hemen arkasında, hâlen İstanbul Kız Lisesi’nin bulunduğu mekteb binâsı da Bezmiâlem Vâlidesultanın hayır eserlerinden biridir. Bu okulu ölümünden iki sene evvel, 1850 yılında yapdırtmışdı, içinde büyük bir kütüphâne ile bir de güzel litografya matbaası bulunan bu okula evvelâ Bezmiâlem Vâlide Mektebi adı verilmiş, sonra bu isim “Dârülmearif”e çevrilmiş idi. İstanbulda Aksarayda bir erkek lisesi ilk kurucusunun adına nisbetle Pertevniyâl Kız Lisesinin ismini taşıdığına göre, İstanbul Kız Lisesinin adına bir Bezmiâlem isminin ilâvesi sâdece asîl bir kadirşinaslık olur. Bezmiâlem ölümünden az evvel İstanbula bir de büyük cami hediye etmek istemiş, Dolmabağçe Camiine başlamış, temeller üstünde ilk duvarlar yükselirken vefât etmişdir, cami oğlu Sultan Abdülmecid tarafından tamamlanmışdır. (B.: Dolmabağçe camii). Mektebi zamanının en mükemmel bir irfan müessesi olduğu ve kurduğu “Gurebâyi Müslimîn” hashânesi de devrinin, 100 yataklı, en değerli hekimlerin toplandığı en modern hastahânesi idi. İstanbulun muhtelif semtlerinde mescidler, camiler, tekkeler, çeşmeler tâmir ettirmiş, büyüklü küçüklü bir çok çeşmeler yapdırmış olan bu kadın, osmanlı sarayı hareminin bir alafrangalık düşkünlüğü ile alabildiğine israf ve sefâhate daldığı bir devirde yaşamışdı, oğlu pâdişahın kız kardeşleri ve kendisinin üvey kızları lüks ibtilâsı ile borc içinde idiler.