Pâdişahların kendi el yazıları ile verdikleri yazılı emirlerine hattı hümâyûn denilir. Bu emirler iki türlü çıkardı: 1 — Ya bir Divanı Hümâyûn kararı, yahud sadırâzamın re’sen verdiği ve pâdişaha muhakkak arzı gereken bir karar, sadırâzamın “telhis” denilen tezkiresi ile pâdişaha arzedilir, pâdişah, telhis’in üst tarafına kendi el yazısı ile fikrini bildirirdi; kararı ya bozar, ya kabul ve icrâsını emreder, yâhud tâdil ederdi; işte bu yazıya sâdece Hattı Hümâyûn denilirdi. 2 — Pâdişahlar bâzan da kendi karihâsından bir yazılı emir verirdi, bu takdirde emrini üzerinde başka yazı bulunmayan bir kâğıda yazacağından, bunlara da “Beyaz üzerine hattı hümâyûn” adı verilirdi. Hiç itiraz edilemez, emir ne ise derhal icrâ, infaz olunurdu. Beyaz Üzerine Hattı Hümâyûnlar bâzan sadırâzamlara, vezirlere, bir ihtarnâme olurdu. Devlet işi, hükümdarlık vazifesi, umûri saltanat dışında, pâdişahların, yine beyaz üzerine yazılmış yazıları mektup ve muhabbetnamelerine sâdece “Nâmei Hümâyûn” denilirdi. Hattı Hümâyûn ve Beyaz Üzerine Hattı Hümâyûn, istisnâsız, resmî yazıdır. Örnek olarak bu ansiklopediye İkinci Sultan Bayazıdın bir elyazısını alıyoruz. Beyaz üzerine bu hattıhümâyun Topkapusu Sarayı Müzesi arşvinde “E. 11983” numarada kayıdlıdır; 0,12 X0,10 eb’adında bir kâğıd üzerine yazılmışdır. Pâdiş...

Pâdişahların kendi el yazıları ile verdikleri yazılı emirlerine hattı hümâyûn denilir. Bu emirler iki türlü çıkardı: 1 — Ya bir Divanı Hümâyûn kararı, yahud sadırâzamın re’sen verdiği ve pâdişaha muhakkak arzı gereken bir karar, sadırâzamın “telhis” denilen tezkiresi ile pâdişaha arzedilir, pâdişah, telhis’in üst tarafına kendi el yazısı ile fikrini bildirirdi; kararı ya bozar, ya kabul ve icrâsını emreder, yâhud tâdil ederdi; işte bu yazıya sâdece Hattı Hümâyûn denilirdi. 2 — Pâdişahlar bâzan da kendi karihâsından bir yazılı emir verirdi, bu takdirde emrini üzerinde başka yazı bulunmayan bir kâğıda yazacağından, bunlara da “Beyaz üzerine hattı hümâyûn” adı verilirdi. Hiç itiraz edilemez, emir ne ise derhal icrâ, infaz olunurdu. Beyaz Üzerine Hattı Hümâyûnlar bâzan sadırâzamlara, vezirlere, bir ihtarnâme olurdu. Devlet işi, hükümdarlık vazifesi, umûri saltanat dışında, pâdişahların, yine beyaz üzerine yazılmış yazıları mektup ve muhabbetnamelerine sâdece “Nâmei Hümâyûn” denilirdi. Hattı Hümâyûn ve Beyaz Üzerine Hattı Hümâyûn, istisnâsız, resmî yazıdır. Örnek olarak bu ansiklopediye İkinci Sultan Bayazıdın bir elyazısını alıyoruz. Beyaz üzerine bu hattıhümâyun Topkapusu Sarayı Müzesi arşvinde “E. 11983” numarada kayıdlıdır; 0,12 X0,10 eb’adında bir kâğıd üzerine yazılmışdır. Pâdişah tarafından İskender Paşaya hitâben hicrî 887 şevvalinin sonlarında (M. 1472 aralığı) Edirneden yazılmış olup Gedik Ahmed Paşanın idam ettirildiği haber verilmekde; İskender Paşanın da Şehzâde Cem’in oğlunu gizlice öldürtmesi emredilmektedir. Beyaz Üzerine Hattı Hümâyûnun hükmü bir şehzâdenin hayatına taalluk ettiğinden fermanın üzerine tam güven getirilmesi için pâdişahın turası da çekilmişdir; kuvvetle muhtemeldir ki bu tura da İkinci Sultan Bayazıdan eli ile yazılmışdır. Bu üç satırlık beyaz üzerine hattıhûmâyûnun metni şudur (nokta ve virgülleri biz ilâve ediyoruz): “Kulum İskender; beti vâsıl olduğu gibi bilesin ki Gedik’i tepeledim, Sen de Cem’in oğlunu mecai vermeyüb boğdurasın ki gayet mühimdir. Amambir ahad vâkıf olmaya. Şöyle bilesin, alâmeti şerife üzere itimad kılasın. Tahriren fî evhâhiri şehri şevval sene seb’a ve semânin ve semâne mie (887) Bimekaamı Edirne”. İkinci Sultan Bayazıdın beyaz üzerine bir hattı hümâyunu (Topkapusu Sarayı Müzesi arşiv kılavuzundan)