Ondokuzuncu asır Ermeni Edebiyatının en büyük lirik şairlerinden ve ilk Ermeni piyes müelliflerinden biridir. 1828 de Ortaköyde vefat etmiştir. Şişli Ermeni Katolik mezarlığında medfundur. Mıkırdiç Beşiktaşliyan katolik mezhebine mensup fakir bir ailenin evlâdıdır. Pederi Rafayel adlı bir terzidir. Annesi Fulik, genç yaşta amansız bir hastalığın kurbanı olmuştur. Pederi de bir müddet sonra vefat etmiştir. İlk tahsilini Sakızağacındaki Mıhtitarist rahiplerinin mektebinde yapan Beşiktaşlıyan’ın zekâsını gören hocaları onu 1939 da Paduada’ki Muradyan mektebine göndermişlerdir. Burada Alişan ve Pakraduni gibi dünyaca meşhur şâir ve ediplerin talebesi olmuş ve onların tesiri altında kalmıştır. 1845 de, mezkûr mektepten parlak surette mezun olduktan sonra aynı yıl İstanbula avdet etmiştir. Kendini tedrisata hasreden Beşiktaşlıyan, önce Ortaköydeki Ermeni zengin ailelerinin çocuklarına hususî dersler vermeğe başlamış ve müteakiben de aynı semtteki Tarmançatz, Lusavorçyan ve Hıripsimyantz tesmiye olunan mekteplerde ermenice ve fransızca lisanlarını okutmuştur. Bu esnada, zamanını en ileri gelen Ermeni şahsiyetlerinden olan Dr. Ovsep Şişmanyan (1822 - 1888) ve bilhassa Kirkor Odyan (1834 - 1887) gibi kimselerle dostluk tesis etmiştir. Beşiktaşlıyan bir müddet sonra Ortaköydeki Lusavorçyan...

Ondokuzuncu asır Ermeni Edebiyatının en büyük lirik şairlerinden ve ilk Ermeni piyes müelliflerinden biridir. 1828 de Ortaköyde vefat etmiştir. Şişli Ermeni Katolik mezarlığında medfundur. Mıkırdiç Beşiktaşliyan katolik mezhebine mensup fakir bir ailenin evlâdıdır. Pederi Rafayel adlı bir terzidir. Annesi Fulik, genç yaşta amansız bir hastalığın kurbanı olmuştur. Pederi de bir müddet sonra vefat etmiştir. İlk tahsilini Sakızağacındaki Mıhtitarist rahiplerinin mektebinde yapan Beşiktaşlıyan’ın zekâsını gören hocaları onu 1939 da Paduada’ki Muradyan mektebine göndermişlerdir. Burada Alişan ve Pakraduni gibi dünyaca meşhur şâir ve ediplerin talebesi olmuş ve onların tesiri altında kalmıştır. 1845 de, mezkûr mektepten parlak surette mezun olduktan sonra aynı yıl İstanbula avdet etmiştir. Kendini tedrisata hasreden Beşiktaşlıyan, önce Ortaköydeki Ermeni zengin ailelerinin çocuklarına hususî dersler vermeğe başlamış ve müteakiben de aynı semtteki Tarmançatz, Lusavorçyan ve Hıripsimyantz tesmiye olunan mekteplerde ermenice ve fransızca lisanlarını okutmuştur. Bu esnada, zamanını en ileri gelen Ermeni şahsiyetlerinden olan Dr. Ovsep Şişmanyan (1822 - 1888) ve bilhassa Kirkor Odyan (1834 - 1887) gibi kimselerle dostluk tesis etmiştir. Beşiktaşlıyan bir müddet sonra Ortaköydeki Lusavorçyan Mektebinde temsiller vermeğe başlamıştır. 1856 da, onun gayretleriyle mezkûr semtte bir tiyatro heyeti teşekkül etmiştir. 1867 de, aynı mahalle Hayırsever Cemiyeti tarafından tesis edilen tiyatroda önceleri umumiyetle Beşiktaşlıyan’ın eserleri temsil edilmiştir. İçli şair 1867 yılı sonbaharında müptelâ olduğu amansız hastalığın nesiriyle yatağa düşmüştür. A. Noradunkyan onu hava tebdili için Büyük Adaya götürmüşse de, rütubet dolayısiyle doktorların tavsiyesi üzerine Beyoğluna naklolunmuştur. Dr. Şişmanyan ise, tekrar onu Ortaköydeki eski evine naklettirmiştir. Beşiktaşlıyan burada, Taşmerdiven yokuşundaki köhne evinde hayata gözlerini yummuştur. Büyük şâirin genç sayılacak bir yaşta üfulüne âmil olan bir sebep de, vaktında talebeleri arasında bulunan ve S.V. rumuzu ile zikrolunan çok güzel, çok câzib ve çok zeki bir kıza karşı ömrünün sonuna kadar beslediği ve karşılık görmediği bedbaht aşkıdır. “Beni hatırla bâkire”, “Müsaade et”, “Beni affet bâkire”, “Kemançe ve makber”, “Ölüm arifesinde yazılmış”, “Son âhüzâr” gibi içli şiirlerini hep onun için yazmıştır. Beşiktaşliyan cemiyet hayatında da mühim hizmetlerde bulunmuştur. Ermeni cemaatine ait birçok cemiyetlerin kuruluşunda mühim rol oynamıştır. Ezcümle, 1846 da, S. Hekimyan ve G. Karakaş’la birlikte “Hamazkyatz” adlı cemiyetin müesselerinden biri olmuştur; en hararetli nutuklarından birkaçını bu cemiyetin toplantı salonunda irad etmiştir. İşbu cemiyet Hasunyan adlı kardinalin mazur faaliyetine karşı mücadeleye girişmiştir. 1860 da ise, “Parekordzaken” (Hayırsever) adlı cemiyetin müteşebbislerinden ve başlıca kurucuları arasında bulunmuştur. Aynı yılda tesis olunan Mura-Rapayelyan Mektebinden yetişenler derneğinin de en faal âzalarından biri idi. Beşiktaşlıyan aynı zamanda musikî alanında faaliyette bulunmuştur. 1862 de kurulan bir musikî cemiyetinin âzaları arasında onun da ismine tesadüf etmekteyiz. Bu cemiyet tarafından, 1836 - 1863 yıllarında “Kınar Haykakan” (Ermeni kemançesi) ( adlı yarım alık bir gazete çıkartılmışdır ki, neşriyatını Dikran Çuhacıyan (1827 - 1862) ve Nikoğos Taşçıyan (1836 - 1885) gibi zamanının en ünlü musikişinasları tedvir etmişlerdir. Beşiktaşlıyan’ın şiirlerine gelince, bunları üç kısma ayırabiliriz. Birinci kısmında, lirik şiirleri, ikincisinde mersiyeleri, üçüncüsünde ise destanları bulunmaktadır. Birinciler meyanında ezcümle, “İlkbahar”, “Sonbahar”, “Alemdağ”, “Avdet”, “Yûşa - Dede tepesinde bir gezinti” zikrolunabilir. İkincilerden ise, bilhassa Muradyan Mektebinde sınıf arkadaşları olan ve genç yaşta ölen Bedros Voskyan’ın ve Agop Çamiçyan’ın, keza Evpime adlı bir kızın hatıralarına mâtuf mersyiler kaydedilmeğe değer. Bunlardan birincisi ve üçüncüsü yüksek uslûbla ve esik ermenice ile kaleme alınmıştır. Bazı şiirlerin “Hırant” mahlasiyle imzalayan Beşiktaşlıyan Türkiyede Tiyatronun kuruluşu ve inkişafında gerek telif ettiği tarihi piyeslerle, gerekse bir rejisör ve hatta bir aktör sıfatiyle ehemmiyetli rol oynamıştır. İki vodvil de bırakmış olan namlı şâir rahatsızlığı dolayısiyle 1862 den sonra sahneyi terketmek mecburiyetinde kalmıştır. Beşiktaşlıyan hakkında bizce malûm üç mühim eser neşredilmiştir. Bunlardan birincisi, “Beşiktaşlıyan”ın Edebiyat” 1870 de Dr. Şişmanyan’ın (Dzerentz) teşebbüsü ve Murad Rapayelyan Mektebinden yetişenler derneğinin himmetiyle intişar etmişdir. İkincisi, 1904 de Arşak Çobanyan (1872-1954) tarafından Paris’de neşredilen “Mıkırdiç Beşiktaşlıyan’ın şiirleri ve nutukları” adlı eserdir. Üçüncüsü ise, Arakel Biberyan (1854-1923) tarafından hazırlanıp 1914 de İstanbulda tabedilen “M. Beşiktaşlıyan’a âbide” adlı kitaptır ki, burada mümtaz şâir bütün cepheleriyle metodik bir şekilde tetkik ve tahlil edilmekte e şiirlerinin mühim bir kısmını da ihtiva etmektedir. İşbu eser, bu makalede başlıca kaynağımız olmuştur. 1932 de Fransa’nın Sevres şehrinde bulunan Mura-Rapolyelyan mektebinin yeni yapılan tiyatro salonu büyük şâirin hatırasına izafeten “Mıkırdiç Beşiktaşlıyan” tesmiye olunmuştur. Kevork Pamukciyan M. Beşiktaşliyan (Resim : B. Şeren)