İkinci Abdülhamid devrinde, Beşiktaşda Vişnezâdede oturan kenarın yosması Benli Hürmüz adında çok güzel bir kız yüzünden, bu kıza gönül vermiş fakat kızdan yüz bulamamış esnaf ve ayak takımından on delikanlının birleşerek kızın kendisine yavuklu seçdiği ve Beşiktaşda “Bağçıvan Güzeli” diye anılan bir gence dayak atmak için bir gece bu güzel oğlanın çalışdığı bostana hücumu ve bunun halk ve bilhassa pâdişah üzerinde uyandırdığı büyük heyecandır. Ali Suavi vakasının kahramanı olan Beşiktaş muhâfızı Hasan Paşa, Beşiktaşın huzur ve âsâyişine son derecede dikkat ederken on gencin uyandırdığı gulguleden öylesine gazaba gelmişdir derler ki bostanı basmak üzere yürüyüşe çıkdıklarında bir kahve çırağının ihbârı ile yoldan çevirttiği delikanlıları sabaha kadar uyumayarak bizzat istintak etmiş ve hepsini falakaya yatırarak hakettikleri dayağı da bizzat atmışdır. Delikanlılarda silâh olarak bir toplu iğne dahi bulunamamış, bu da Hasan Paşanın elinden dayakla kurtulmalarını sağlamışdı; dayakdan sonra içlerinden biri: “Paşa vallah billâh biz o bağçıvan oğlana senin bize attığın dayığın onda birini atmayacak idik” demişdi. Gençlerin basmak istedikleri bostan, zamanımızda Ihlamur Caddesi üzerinde, Ihlamura doğru giderken sol kola rastlayan ve Beşiktaş Bağçesi diye anılan yerdir; içinde yirmiye y...

İkinci Abdülhamid devrinde, Beşiktaşda Vişnezâdede oturan kenarın yosması Benli Hürmüz adında çok güzel bir kız yüzünden, bu kıza gönül vermiş fakat kızdan yüz bulamamış esnaf ve ayak takımından on delikanlının birleşerek kızın kendisine yavuklu seçdiği ve Beşiktaşda “Bağçıvan Güzeli” diye anılan bir gence dayak atmak için bir gece bu güzel oğlanın çalışdığı bostana hücumu ve bunun halk ve bilhassa pâdişah üzerinde uyandırdığı büyük heyecandır. Ali Suavi vakasının kahramanı olan Beşiktaş muhâfızı Hasan Paşa, Beşiktaşın huzur ve âsâyişine son derecede dikkat ederken on gencin uyandırdığı gulguleden öylesine gazaba gelmişdir derler ki bostanı basmak üzere yürüyüşe çıkdıklarında bir kahve çırağının ihbârı ile yoldan çevirttiği delikanlıları sabaha kadar uyumayarak bizzat istintak etmiş ve hepsini falakaya yatırarak hakettikleri dayağı da bizzat atmışdır. Delikanlılarda silâh olarak bir toplu iğne dahi bulunamamış, bu da Hasan Paşanın elinden dayakla kurtulmalarını sağlamışdı; dayakdan sonra içlerinden biri: “Paşa vallah billâh biz o bağçıvan oğlana senin bize attığın dayığın onda birini atmayacak idik” demişdi. Gençlerin basmak istedikleri bostan, zamanımızda Ihlamur Caddesi üzerinde, Ihlamura doğru giderken sol kola rastlayan ve Beşiktaş Bağçesi diye anılan yerdir; içinde yirmiye yakın bağçıvan ve yanaşma işler gaayet mâmur bostandı, Benli Hürmüzün yavuklusu oğlan da bunlar arasında bir garib bekâr uşağı yanaşma idi. Hasan Paşa, ileride vukuu ihtimâli olan ikinci bir vak’ayı önlemek için aslı Doyranlı bir arnavud olan bu yanaşmayı İstanbuldan çıkarmak istemiş ve oğlana bir hafta mühlet vermişdi. Fakat vak’adan iki gün sonra sevgilisini Âdile Sultanın sahilsarayına kaçırmış, kız ile oğlan bu çeşid gönül cilvelerine karşı son derece hassas ve pâdişah üzerinde de nüfuzu olan meşhur sultanın şefkat kanadı altına sığınmışlardı. Sultan, kızın çeyizini ve düğün masrafını üzerine alarak her ikisini Çamlıcadaki köşküne yollamış, hâdise de böylece kapanmışdı. Tophâne kâtiblerinden halk şâiri Üsküdarlı Âşık Râzi bu vak’anın ilk ve son safhaları üzerin bir manzûme kaleme almışdır, yalnız bostan baskını teşebbüsü ile karakoldaki dayak sahnesini, süyû bulup Hasan Paşanın kulağına gider ve başına bir iş açar endişesi ile anlatmamışdır. Manzûmediki isimlerin hepsi vak’a kahramanlarının hakiki isimleridir, Kilise Dayı dediği de Hasan Paşanın kavasıdır, bağçıvan güzeli arnavud gencine bir teveccühü olub kızı sultan yalısına kaçırmasını bu kavas tâlim etmiş. Âşık Râzinin manzumesi şudur: Benli Hürmüz Beşiktaşın yosması Ne de açmış allı güllü basması Vişnezâde Çıkmazındadır evi Babası yok anasının peyrevi Eli bayraklı Zehrânın kızıdır Konu komşu ağzının sakızıdır Yeni girmiş örtüye ol dilrübâ Gören gencler ona yakıyor aba Yevru ceylân misâl yaş onbeşinden Semtin fetâları cümle peşinde Manav Ahmed çıkırıkcı Süleyman Koşarlı uçarlı fenerci Numan Mektebin kalfası mürâhik civan Saka Mustafa da bir servi revan Çakır Ali Tersânede neferdir Mâcır Mehmed arabacı ejderdir Yalın ayak yalın yüzlü hamurkâr Güzellikde melek gibi Zülfikar Hünkâr hamlacısı Yusuf misâli Unutma tığ gibi Hallac Cemali Şu on tâze civan oğlandan biri Olacak derlerdi kızın şevheri Meğer çokdan seçmiş Hürmüz oynaşı Ateşde kaynarmış mercimek aşı Anasıyla her sabah bir fırtına Kopup yeldirmeyi atar sırtına Yavuklusu bir bağçıvan güzeli Samarkaş arnavud Doyranlı Veli Kız bir içim sudur oğlan bir âfet Kim arar efendim kılık kıyâfet Oğlan yalın ayak kız takunyalı Ne lâzım onalar konakla yalı Kız oğlana oğlan kıza hayrandır Âşıklara samanlık da seyrandır Peşinde gezenler geçse de yüzü Veliden gayrisi bulmamış yüzü Velâkin rakibler yolda dikendir Tatlı aşa tuzla biber ekendir Allah yapar garib kuşa yuvayı Önlerine çıkar bir Köse Dayı Hüsün âşıkdır koca kalender Veli ateş olmuş o da semender Kahvede oğlanı çeker köşeye Derki canım kulak ver bu köseye Al şâhın başından derdü efkârı Yarından tezi yok kaçır nigarı Deme ben garibim bürehne pâyım Kızı kaçırıb da kande varayım Ne güne duruyor sultan sarayı Al götür oraya o mehlikaayı Âdile Sultan o aliyyetüşşan Rûyi arz üzre o şefkate nişan Düşün ayağına siz o sultanın Halasıdır pâdişahı cihânın Düşünme hâneyi dernek düğünü Çamaşır esvâbı hem üç öğünü Siz iki garibe yuvayı açmak Deryâden bir avuç su alup saçmak Ey yalın ayaklı külâı keçe Şehbâzım düğünün olur bu gece Ne lâzımdır gayri tatvili kelâm Muradlarına ermişlerdir vesselâm Dinleyince oğlan koca mekkârı Alır câmehâbe yosma nigârı. Vâsıf Hiç Beşiktaşlı Benli Hürmüz (Resim: S. B.)