İstanbul surlarında seyrü sefer için vapur işletme müesseseleri kurulmadan, büyük şehrin günlük hayatında denizin (Haliç, Liman, Marmaıa, Boğaz) kayıklarla aşıldığı devirlerde, Beşçifte Kayık (Beş çift kürekli) devlet erkânı ve ricâline tahsis edilmişdi. Deniz dudağında, lebideryâda yalı ile beraber İstanbul sularının ve bilhassa Boğaziçinin bir süsü Beş Çiftelerin hepsi hususu idi; sâhibleri olan devletlerin, harem halkının ve mahdum beylerin bindikleri iki çifte, üç çifte diğer kayıkları ile beraber ile beraber yalılarının altında veyâ yanındaki hususî kayıkhânelerde dururlardı. İstisnâsız hepsi beyaz boyalı, altın yaldız bordürlü, başları ve kıçları altın yaldızlı kabartma çiçek tezyinatlı, müzehteb birer kuğu kuşu gibiydiler; döşemeleri sırma işlemeli atlasdan, has mânâsı ile lüks bir kayıkdı; hamlacıları (kürekçileri) eli ayağı düzgün, kaşı gözü hoş, boylu boslu, hakikaten erkek güzeli genclerden seçilir, alınırdı. Beş hamlacısının ayağına yemenisinden başında fesine, esvâbından iç çamaşırına varınca giyimi kuşamı, boğazları, aylıkları, kandil ve bayramlarda, pâdişahın cülûs (tahta çıkma) ve doğum yıl dönümlerinde bahşişleri ve hediyeleri ile beş çifte kayık ağır masraflıydı. İskelelerdeki kirâ kayıkları, bunlar arasında dolmuş yapanlar en çok üç çift olurdu, dört beş çiftey...

İstanbul surlarında seyrü sefer için vapur işletme müesseseleri kurulmadan, büyük şehrin günlük hayatında denizin (Haliç, Liman, Marmaıa, Boğaz) kayıklarla aşıldığı devirlerde, Beşçifte Kayık (Beş çift kürekli) devlet erkânı ve ricâline tahsis edilmişdi. Deniz dudağında, lebideryâda yalı ile beraber İstanbul sularının ve bilhassa Boğaziçinin bir süsü Beş Çiftelerin hepsi hususu idi; sâhibleri olan devletlerin, harem halkının ve mahdum beylerin bindikleri iki çifte, üç çifte diğer kayıkları ile beraber ile beraber yalılarının altında veyâ yanındaki hususî kayıkhânelerde dururlardı. İstisnâsız hepsi beyaz boyalı, altın yaldız bordürlü, başları ve kıçları altın yaldızlı kabartma çiçek tezyinatlı, müzehteb birer kuğu kuşu gibiydiler; döşemeleri sırma işlemeli atlasdan, has mânâsı ile lüks bir kayıkdı; hamlacıları (kürekçileri) eli ayağı düzgün, kaşı gözü hoş, boylu boslu, hakikaten erkek güzeli genclerden seçilir, alınırdı. Beş hamlacısının ayağına yemenisinden başında fesine, esvâbından iç çamaşırına varınca giyimi kuşamı, boğazları, aylıkları, kandil ve bayramlarda, pâdişahın cülûs (tahta çıkma) ve doğum yıl dönümlerinde bahşişleri ve hediyeleri ile beş çifte kayık ağır masraflıydı. İskelelerdeki kirâ kayıkları, bunlar arasında dolmuş yapanlar en çok üç çift olurdu, dört beş çifteye çıkınca adını ve şeklini değiştirir, tek küreğini bir hamlacını çekdiği büyük, kaba “Pazar Kayığı” olurdu. (B.: Kayık; Pazar Kayığı; Pereme). İstanbul sularında vapur işleten müesseseseler kurulduktan sonra da (B.: Şirketi Hayriye; İdâresi Aziziye; Seyri Sefâin) Abdülmecid ve Abdülâziz devirlerinde Beş Çifteler muhafaza edildi. Devlet erkânı ve ricâilinin ağır masrafına katlanarak Beş Çiftesine binmesi, makamının şânından mecburî idi; bu külfeti İkinci Abdülhamid kaldırdı; buna karşılık Şirketi Hayriye ve Seyri Sefâin İdâresi vapurlarına birer “Vükelâ Kamarası”, devlet büyükleri kamarası ilâve edildi. Müverrih Cevdet Paşanın “Mâruzât” adı altında İkinci Sulan Abdülhamide verdiği uzun târihî raporda Beşçifteler üzerine de bir fıkra vardır; Abdülmecid zamanında kabinede tasarruf yolları aranır iken Beşçiftelerin kaldırılması düşünülmüşdü; fakat pâdişah râzı olmamışdı. Müverrih paşa pâdişaha, babası Sultan Abdülmecidin zamanında gördüklerini anlatmaktadır: “... saltanatı seniyenin böyle tasarruf yoluna girmesi Avrupaca hüsnü te’siri mûcib olarak Avrupada bulunan Fuad Paşa beş milyon lira istikrâzına muvaffak oldu. Bu haber telgrafla geldiğinde inbisâtı azimi mûcib olarak biz de yavaş yavaş gevşemeğe başladık. “Mâmafih vükelâ encümeninde tasarruf ve idâre için beş çifte kayıklara binmek ve Bâbıâlideki ağalar ve kavaslar içinde tenkihat icrâ etmek gibi hasis şeylere iştigal olunduğu sırada Zâti Şâhâne Topkapu Sarâyhümâyuna bitteşrif sadırâzam celb ile: — Beşçifteler bir müddettenberi devlet protokolüne girmiş, hem siz de zahmet çekersiniz, Beşçifteler terk olunmasın, bizi bu hâle koyan Beşçifteler değildir, başka şeylere bakmalı, beyhûde maaş verip adam kullanmamalı!.. diye buyurmuş” (A. Cevdet; Mârûzât). Abdülâziz zamanında medenî cesâreti ve doğruluğu, iffeti ile tanınmış Şeyhülislâm Turşucuzâde Ahmed Muhtar Efendinin azli için düşmanları tarafından hiç bir sebep bulunmaz iken bir akşam Beşçiftesine binmesine azline kâfi gelmişdi, şöyle ki: Muhtar Efendi Kızıltoprakda otururdu, bir akşam meşihat dâiresinden arabası ile Sirkeci İskelesine inmiş, fakat kayığının henüz gelmediğini görmüşdü, Kadıköyüne vapur kalkmak üzere idi, vapura bindi; düşmanlarının hafiyeleri her zaman peşinde idi, hemen jurnal verildi, ilmen ve ahlâken seçkin adam, “makaamının şân ve şerefini bilmeyüb Beşçiftesine binmeyerek vapura binmek suretiyle halk arasına karışmak zilletini göstermiştir” diye azledildi (B.: Ahmed Muhtar Efendi) Beşçifte Kayık (Resim : Hüsnü)