Boğazı tokluğuna hizmet eden kız, ahretlik (Türk Lûgatı). Osmanlı İmparatorluğunun esirliği kaldıran milletler arası muâhedeyi imzası ile Türkiyede esir ticâretini yasak eden 1 ekim 1854 tarihli fermanına neşrinden sonra câriyelerin yerini “Besleme” denilen garib kız çocuklar aldı. Ekseriya uzak yahud yakın bir köyden mânevi evlâd muamelesi göreceği vâdi ile getirtilen sabi kız bir İstanbul evinde nâdiren şefkat gördü; tâkatının kat kat üstünde ağır işlerde horlana horlana kullanıldı, bayramlarda sırtına giydirilen bir basma entâri, âdi bir pabuc, terlik türlü vesilerle başına kakıldı; evin, boğazı tokluğuna çalışan hizmetcisi; evin küçük hanımlarının, küçük beylerinin sözde arkadaşı, sahî nahveti oyuncak oldular, hırpalandılar. Beslemeler, kaşı gözü yerinde olup da biraz serpilince, hırçın ve cahil hanımları tarafından kıskanılmaya başlandı, efendinin garibeye küçük bir iltifâtı, hanımın besleme kıza engizisyon mezâlimi tatbiki için kâfi bir sebeb oldu; bu kızlar, bu kapuda uşak, yahud bir fırın amelesi, hammal, saka, arabascı, kayıkcı, hattâ hamam dellâki bir bekâr uşağına kocaya kaçmayı mihnet ve cefâdan kurtuluş bildiler ve ilk fırsatda da, yıllarca hizmet haklarından vaz geçerek bir küçücük boğça ile, hattâ üstündekileri şeylerle kocaya kaçdılar. Beslemelerini bir sandık çey...

Boğazı tokluğuna hizmet eden kız, ahretlik (Türk Lûgatı). Osmanlı İmparatorluğunun esirliği kaldıran milletler arası muâhedeyi imzası ile Türkiyede esir ticâretini yasak eden 1 ekim 1854 tarihli fermanına neşrinden sonra câriyelerin yerini “Besleme” denilen garib kız çocuklar aldı. Ekseriya uzak yahud yakın bir köyden mânevi evlâd muamelesi göreceği vâdi ile getirtilen sabi kız bir İstanbul evinde nâdiren şefkat gördü; tâkatının kat kat üstünde ağır işlerde horlana horlana kullanıldı, bayramlarda sırtına giydirilen bir basma entâri, âdi bir pabuc, terlik türlü vesilerle başına kakıldı; evin, boğazı tokluğuna çalışan hizmetcisi; evin küçük hanımlarının, küçük beylerinin sözde arkadaşı, sahî nahveti oyuncak oldular, hırpalandılar. Beslemeler, kaşı gözü yerinde olup da biraz serpilince, hırçın ve cahil hanımları tarafından kıskanılmaya başlandı, efendinin garibeye küçük bir iltifâtı, hanımın besleme kıza engizisyon mezâlimi tatbiki için kâfi bir sebeb oldu; bu kızlar, bu kapuda uşak, yahud bir fırın amelesi, hammal, saka, arabascı, kayıkcı, hattâ hamam dellâki bir bekâr uşağına kocaya kaçmayı mihnet ve cefâdan kurtuluş bildiler ve ilk fırsatda da, yıllarca hizmet haklarından vaz geçerek bir küçücük boğça ile, hattâ üstündekileri şeylerle kocaya kaçdılar. Beslemelerini bir sandık çeyizi ile ve bir hâkirenin hakkı olan düğününü yaparak evlendiren İstanbul hanımları, muhitlerine fazilet timsâli kadın olarak gösterildi. Kocasından kıskandığı, yahud yetişkin genc oğlu ile sevişmesinden korkduğu güzel beslemesini, “bakkalın, kasabın çırağı, ekmekci, saka ile oynaşır, kızgın kız” bühtânı ile koltuğuna boğçasını verüp bir kaç kuruş yol harçlığı ile memleketine gönderen, şu kadar yıllık hizmetinin haklarını verdiği eski püskü şeylerle kapatan kadınlar, İstanbulda dâimâ görüle gelmişdir, ve bu pis hisset ve nankörlük kanıksanmıştır. Evlerine bir sâbi olarak alınmış, kendi yanlarında yetişip serpilmiş besleme kızları ucuz hediyelerle iğfal eden, bâzan da gece odalarına girib cebren kirleten, zinâ mahsûlü çocuklarını yine türlü ağır tazyiklerle düşürten efendiler veya efendizâdelerin bu şenâatleri de Büyükşehirde çok görülmüş fâcialardandır. Beslemelerin arasından da pek çok bedtıynet kızlar çıkmışdır. Hanımın bütün mücevheratını çalarak sözleşdiği baldırı çıplak bir delikanlı ile kaçan Besleme kızlar da çok görülmüşdür; bu gibiler hakkındadır ki beslemek’den emir sigası ile “Besleme!..” denilmiştir. İstanbul ağzında “Beslemeden kadın olmaz, söğüt ağacından odun olmaz” diye bir darbı mesel vardır; makbul söz değildir; hüner, boğazı tokluğuna yanına aldığı bir garibeyi kadın kadıncık yapmak olsa gerektir. Hüseyin Kâzım Bey “Büyük Türk Lûgatı”nda bu darbı meseli “Beslemeden kadın olmaz, gül ağacından odun olmaz” şeklinde alıyor ki yanlışdır, dolayısı ile bu benzetme yönünden mânasızdır. Beslemeyi, evlâdı olmayanların resmen temennî ettikleri ve arkalarında meşrû vâris olarak bıraktıkları “evlâtlık”,”mânevi evlâd” ile karıştırmamalıdır. Esâretin kaldırılmasından önce, İstanbul evlerinde, konaklarında câriye ve kölelerin bulunduğu çağlarda, aşırı sevgi ve alâka, bazan da sevgiden gelen himâye kaygusu ile akranlar arasında “ahret kardeşliği” büyük ile küçük arasında da “ahret analık, ahret babalık, ahret evlâtlık” tutunulurdu; hiç bir resmî vesikaya (mukavele, sened, höccet gibi) dayanmayan bu bağ sâdece iki kişinin seciye, ahlâk sağlamlığı ile ölünceye kadar devam ederdi, bir ahret kardeş, ahret evlâd, ahret ananın öz kardeşden, anadan, babadan, evlâddan farkı yokdu, hattâ bâzı ahvalde daha ileri olurdu. İstanbulda ahret kızına veya ahret oğluna vasiyetnâmelerinde büyük servet bırakan zengin kadın ve erkekler pek çok görülmüşdür. Bazı istanbullular, bu mânevi uhuvvet ananesinden mülhem olarak “Besleme” lere de “ahretlik” demişlerdir; fakat ahretlikler, eski devrin “ahret evlâd”ının yerini aslâ alamamışlardır, bilâkis bâzı kimselerin ağzında “ahretlik” tezyifkâr bir mâna almışdır. Muzaffer Esen