Çağdaş ordumuzun olgun ve bilgin simâlarından biri, kalem sâhibi, mesleğinde kudretli ve faziletli bir kumandan ve muallim; 1876 (H. 1293) Kafkasya muhâcirlerinden bir köylü âilenin evlâdı olarak 1889 da Kayserinin Pınarbaşı Kazâsının Yağlıpınar Köyünde doğdu; babasının adı Ali Ağa, anasının adı Uğurhan’dır. Âilesi Kafkasya’da iken Berkuk soy adını taşır idi.General de yıllarca İsmail Berkuk diye tanındı; Türkiyede soy adı kanunu çıktığında kadîm âile adını muhafaza etti, yalnız Türk dilinde de mânalandırmak Berkok’a (berk = şimşek; şimşek ok) çevirdi. Kendisinden on oniki yaş kadar büyük ablası adını tesbit edemediğimiz bir paşanın zevcesi olan ablasının himâye ve delâleti ile terbiye ve tahsil için henüz altı yedi yaşında bir çocuk iken 1895 - 1896 arasında İstanbula getirildi, ilk tahsilini, askerî rüşdiye tahsilini Büyükşehirde yapdı. Kuleli Askerî İdâdisini bitirerek Mektebi Harbiyeye girdi, oradan da 1910 da Erkânıharb (kurmay) olarak ve sınıfının en ileri dereceleri arasında mezun oldu; Erkânı Harbiyei Umumiyede, Makedonyada bir fırka erkânı harbı olarak, Balkan Harbinde, Birinci Cihan Harbinde 6. Ordu erkânıharbiyesinde, daha uzun Kafkas islâm ordularında muhtelif vazifelerde ve mühim işlerde çalışdı; kendisini öldürmek isteyen bolşeviklerin elinden tebdili kıyâfetle kaçm...

Çağdaş ordumuzun olgun ve bilgin simâlarından biri, kalem sâhibi, mesleğinde kudretli ve faziletli bir kumandan ve muallim; 1876 (H. 1293) Kafkasya muhâcirlerinden bir köylü âilenin evlâdı olarak 1889 da Kayserinin Pınarbaşı Kazâsının Yağlıpınar Köyünde doğdu; babasının adı Ali Ağa, anasının adı Uğurhan’dır. Âilesi Kafkasya’da iken Berkuk soy adını taşır idi.General de yıllarca İsmail Berkuk diye tanındı; Türkiyede soy adı kanunu çıktığında kadîm âile adını muhafaza etti, yalnız Türk dilinde de mânalandırmak Berkok’a (berk = şimşek; şimşek ok) çevirdi. Kendisinden on oniki yaş kadar büyük ablası adını tesbit edemediğimiz bir paşanın zevcesi olan ablasının himâye ve delâleti ile terbiye ve tahsil için henüz altı yedi yaşında bir çocuk iken 1895 - 1896 arasında İstanbula getirildi, ilk tahsilini, askerî rüşdiye tahsilini Büyükşehirde yapdı. Kuleli Askerî İdâdisini bitirerek Mektebi Harbiyeye girdi, oradan da 1910 da Erkânıharb (kurmay) olarak ve sınıfının en ileri dereceleri arasında mezun oldu; Erkânı Harbiyei Umumiyede, Makedonyada bir fırka erkânı harbı olarak, Balkan Harbinde, Birinci Cihan Harbinde 6. Ordu erkânıharbiyesinde, daha uzun Kafkas islâm ordularında muhtelif vazifelerde ve mühim işlerde çalışdı; kendisini öldürmek isteyen bolşeviklerin elinden tebdili kıyâfetle kaçmak sûretiyle kurtuldu ve Trabzona çıkarak Millî Mücadeleye katıldı. İlk günlerde Ankarada açılan zâbit tâlimgâhının programlarını yapdı ve tedrisâtın idâresine deruhde etti ki silâh arkadaşları bu hizmetinden ötürü ona “Ordunun Hocası” demişlerdir; bu işi düzenledikten sonra cebhede vazife aldı. 4. Kolordu Erkânıharbiye Reisi oldu, bu kolordu ile Kütahya ve Sakarya muharebelerine girdi. İstiklâl Harbi sonunda Cumhuriyetin ilânından sonra normal kıt’a hizmetlerinden başka İstanbul Harbiye Mektebinde, Harb Akademisinde “Tâbiye ve büyük sevk ve idâre” muallimliğini, Harb Akademisi Kurmaybaşkanlığını büyük bir başarı ile ifâ etti. 1946 da Askerî Temyiz âzası iken emekliye ayrıldı. 1950 seçiminde Kayserî millet vekili oldu, 1954 de tekrar mebus seçildi ve ayni yıl tedâvi için gittiği İngilterede bir kanser ameliyatı sonunda vefat etti; nâşi memlekede getirilerek evvelâ asrî mezarlığa defnedildi, on bir ay sonra da Genel Kurmay Başkanlığı kararı ile Ankaradaki Askerî Şehidliğe kaldırıldı. Genel Kurmay tarafından zevcesine verilen bir belgede şunlar yazılıdır: “Erzincanda icrâyı hareket eden 1. Kuvvet Seferiyenin İran dâhilinde menzil kumandanlığını yaparken ehâlinin lâşesini ve istirâhatini fevkalâde hazâkat ve halk ve adâlet üzere temin ettiğinden memleketin kâmilen muhabbetini kazanmıştır. “Kafkasya ve İrak hareketlerinde gösterdiği fevkalâde yararlıktan iki sene kıdam zammı almış ve ayrıca harb madalyası ile taltif edilmişdir. “Birinci Cihan Harbinde İran, Kafkas ve Irak cebhelerine fiilen ve kahramanca iştirâk etmişdiı. “1331 (1915)de harp madalyası, 1332 (1916) de kılıçlı liyâkat madalyası, 1334 (1918) de kılıçlı gümüş imtiyaz madalyası, 1335 (1919) da kılıçlı Osmanlı madalyası, 1927 de İstiklâl Madalyası ile taltif edilmişdir.” Hususî hayatında evvlâ şefkatli insandı. Büyük küçük, genç, ihtiyar her müracaat edene hizmet etmek, işlerini kolaylaştırmak için canla başla çalışmakdan zevk duyardı. Ordudaki hizmeti boyunca tek neferin dahi gönlünü incitmemişdi; halûk, nâzik, derin ve geniş bilgisini aslî bir tevâzu altında gizlerdi. Anadili gibi fransızca ve rusca bilirdi; arabca ve almancaya da hakkiyle vâkıfdı. İmanı sağlam ve âbid bir müslümandı. Vechen de bir güzel adamdı. 1922 de, yine 1876 Kafkas muhâcirlerinden bir âilenin kızı olan Zekiye Hanım ile evlendi (B.: Berkok, Zekiye); bu hanımdan Mehmed Jebâ, Ahmed Jaber ve Hatice Janset adında üç evlâd sahibi olmuşdur; hepsine mükemmel bir tahsil temin etmişdir, erkekler yüksek inşaat mühendisidir, Hatice Jamset Hanım da kuvvetli bir kaleme sâhibdir, babasının müsveddeler hâlinde bırakdığı “Kurtuluş Yolu” adındaki son eseri 1960 da bir hanımın himmeti ile basdırmışdır. İsmail Berkok Paşanın millî kütübhânemize verdiği en mühim eser, yirmi yıllık titiz bir çalışmanın mahsulü olan”Tarihde Kafkasya” dır. General İsmail Berkok (Resim : Bülend Şeren)