Geçen asrın namlı İstanbul zenginlerinden; sultan Abdülâzizin annesi Pertevniyal Sultan İstanbula esirci elinde bir câriye olarak getirilmiş ve çerkes kızını esir pazarından evvelâ bu Behram Efendi satın almış, yâni meşhur vâlide sultanın câriyeliğinde ilk efendisi. İskeçede ceddinden kalma geniş topraklara sâhib imiş; Beylerbeyinde Çinar denilen semtde koca bir konakda oturmuş. Hafize Hanım isminde bir karısı, Emine ve Said adında bir kızı ile bir oğlu varmış, ellisinden sonra evlâd sâhibi olduğu için üzerlerine titrermiş. Behram Efendi çocuklarla oynasınlar diye biri 12-13, öbürü 9-10 yaşında iki çerkes kızı satın almış, karı koca bu garibleri de evlâd gibi bağırlarına basmış, câriyeler de onlara “Efendi baba, hanım nine”, çocuklara da “abla, kardeşim” deyip duruyorlar. Büyük câriye o kadar güzel değilmiş, lâkin küçük hârikulâde dilbermiş. Aradan bir kaç sene geçiyor, dilber kız erkekden kaçma çağına geliyor, yaşmak ferâceye giriyor. Gören hayran; civârın seyir yerleri olan İstavroz Çayırı, Havuzbaşına çıkamaz olmuşlar, âlemin gözü onda, “Yer yüzü Melâikesi” diye bütün delikanlılar peşinde. O günlerde büyük câriye bir gece bir rüyâ görüyor: Yemyeşil bir bağçe; çayırlar, çemenler, çiçekler; ağaç dallarının üstünde cıvıldayan rengârenk kuşlar, bu iki çerkez kızı yeşilliklerin üze...

Geçen asrın namlı İstanbul zenginlerinden; sultan Abdülâzizin annesi Pertevniyal Sultan İstanbula esirci elinde bir câriye olarak getirilmiş ve çerkes kızını esir pazarından evvelâ bu Behram Efendi satın almış, yâni meşhur vâlide sultanın câriyeliğinde ilk efendisi. İskeçede ceddinden kalma geniş topraklara sâhib imiş; Beylerbeyinde Çinar denilen semtde koca bir konakda oturmuş. Hafize Hanım isminde bir karısı, Emine ve Said adında bir kızı ile bir oğlu varmış, ellisinden sonra evlâd sâhibi olduğu için üzerlerine titrermiş. Behram Efendi çocuklarla oynasınlar diye biri 12-13, öbürü 9-10 yaşında iki çerkes kızı satın almış, karı koca bu garibleri de evlâd gibi bağırlarına basmış, câriyeler de onlara “Efendi baba, hanım nine”, çocuklara da “abla, kardeşim” deyip duruyorlar. Büyük câriye o kadar güzel değilmiş, lâkin küçük hârikulâde dilbermiş. Aradan bir kaç sene geçiyor, dilber kız erkekden kaçma çağına geliyor, yaşmak ferâceye giriyor. Gören hayran; civârın seyir yerleri olan İstavroz Çayırı, Havuzbaşına çıkamaz olmuşlar, âlemin gözü onda, “Yer yüzü Melâikesi” diye bütün delikanlılar peşinde. O günlerde büyük câriye bir gece bir rüyâ görüyor: Yemyeşil bir bağçe; çayırlar, çemenler, çiçekler; ağaç dallarının üstünde cıvıldayan rengârenk kuşlar, bu iki çerkez kızı yeşilliklerin üzerinde uzanmışlar; akşam olup bulutların arasından bedir hâlinde ay doğuyor, fakat ışığı yalnız dilber câriyenin başı ile göğsüne vurmakda. Büyük câriye rüyâsını kendisi tâbir ediyor, kapu yoldaşı güzeller güzeline: — Allah bana mâlûm etti, sen pâdişah karısı, pâdişah anası olacaksın, ben de nezrettim, doğuracağın ilk çocuğun dadısı olacağım!.. Bir müddetdenberi Behram Efendinin hâlinde bir değişiklik görülmeğe başlamış, boyuna bir kenara çekilip düşünmede. Karısına, çocuklarına çok muhabbetli iken şimdi hiç biri gözünde yok. Halbuki dilber çerkesi görünce gözleri parlamada. Hafize Hanım işi çakmış, konu komşu da öğüd vermişler: — Erkek kısmına sekseninde bile olsa güven olmaz, kızı satıver, kurtul!.. Behram Efendi o senenin kasımı girince âdeti veçhile İskeçedeki çiftliğine gidiyor. Hanım da hemen kızı bir esirciye götürüp satıyor, parasını alıyor. Esirci derhal saraya haber salıyor; böyle esirci evlerinden saraya seçme câriye devşirenler derhal koşuyorlar, bu eşsiz, hünkâra lâyık güzeli bilmem kaç kese akçeye derhal alıyorlar. Emsâli gibi bir iki hafta saray âdâbı ve erkânı öğretdikten sonra süsleyüp püsleyüp Kadir Gecesi Pâdişahın odasına salıyorlar. Pâdişah İkinci Sultan Mahmud, hûriye bayılıyor, bulanlara atiyyeler, ihsanlar, rütbeler. Behram Efendi Çiftlikden dönmüş, kızı ortada göremeyince soruyor, kızın satıldığını ve Sultan Mahmuda alındığını öğreniyor. Bir kelime söylemeden odasına kapanup kapunun sürgüsünü sürmüş, bütün gece Kur’an okumada, evrâd ve ezkâr çekmede. Ertesi sabah bir de baksınlar ki oda da kimse yok. Gidiş o gidiş, ne İskeçede, ne başka tarafda nâmı, nişânı yok. Efkâr ile gece canına mı kıydı, maammâ olub kalmış. Sultan Mahmuddan şehzâde Abdülazizi doğuran Pertevniyal kadın, büyük şehzâde Abdülmecidin anası ortağı Bezmi âlem kadın Efendiyi gölgede bırakmış. Aksaraydaki Vâlide Camiini yapdıran ve karşısındaki türbede yatan (Bu güzel türbe Menderes imârının kurbaın ecdad yâdigârlarından biridir), civârındaki adını taşıyan lise de onun vakıflarının parası ile kurulan Pertevniyal Kadın pâdişaha gözde olur olmaz Beyler beyine yâverler koşdurub eski kapu yoldaşı câriyeyi saraya getirtmiş, bir dâire tahsis ettirerek hizmetine halayıklar, harem ağaları tâyin ettirmiş. O kız da Abdülazize dadılık ederek nezrini yerine getirmiş. Behran Efendi nâbedîd olunca karısının zihnine bir durgunluk, şaşkınlık gelmiş. Boyunları bükük kalan iki evlâdı büyümüşler. Bir gün pazar kayığı ile İstanbula geçerlerken yanlarına rastlayan bir hanım Behram Efendinin kızını beğenüb oğluna istemiş. Bu hanım Tersâne ümerâsından esbak çekdiri Beyi Emin Beyin haremidir. Oğluna gelince, Fransada “Sen Sir” (Saint-Cyr) askerî mektebini bitirerek binbaşılık ile İstanbula dönen, az zamanda livâ olan Rifat Paşadır. Rifat Paşanın Şehzâdebaşındaki konağında düğün dernek yapılır, tâze oraya gelin geliyor, iki erkek çocuğu oluyor, ilkine Mazhar, ikincisine Servet ismini koyuyorlar Behram Efendinin kızı emine Hanım üçüncü çocuğa hâmile, Paşa Parisden mükellef bir lando getirtmiş, mevsim ilk bahar, tâzeyi bu landoya bindirip kâğıthâneye yollayorlar. Anası Hafıza Hanım o günlerde damadının konağında misafir. Kocası Behram Efendinin sebebi felâketi olduğu için derdli, nasıl oyalanacağını, yapdığını, yapacağını bilemez halde, çamaşır ütülemeğe kalkmış, etrefa ateş sıçramış olacak ki birdenbire alevler ortalığı sarmış, güçlükle bastırmışlar, kızı kâğıdhâne dönüşünde bu son haberi duyar duymaz yere serilivermiş hâmile, müdhiş kan boşanmış, ölüp gidivermiş. Öksüz bırakdığı evlâdlarının büyüğü, (İskeçeli Behram Efendinin torunları) 1877 deki Rus harbinde, 1897 deki Yunan harbinde yararlığı görülen, Domekede livâ olan, harbden sonra meşrutiyete kadar Karadeniz Ereğlisinde livâ kumandanı olan Mazhar Paşadır. Küçüğü de meşrutiyetin ilânına kadar uzun müddet Harbiye Mekteblerinin dâhiliye müdürlüğünü yapmış olan Meclisi Maarifi Askerî Reisi Servet Paşadır. Rifat Paşa ilk haremi öldükden sonra bir daha evlenmiş, ikinci hanımından da iki evlâdı olmuşdur, bunların büyüğü bu satırların muharrinin anne annesidir. Pertevniyal Vâlide Sultan, oğlunun pâdişahlığı, kendisinin de en ikballi zamanında, ilk efendisi ve âşıkı, aşkı uğrunda gaaliblere karışan Behram Efendinin torunlarını, Behram Efendinin oğlu Said Beyin kızı Miyâre Hanım ile öksüz Mazhar ile Serveti, sık sık haber yollayarak saraya getirtir imiş, kendi torunu şehzâde Yusuf İzzeddin Efendi ile oynatır, sonra cebleri çil liralarla doldurup evlerine gönderirmiş. Miyase Hanımı ise günlerce yanında alıkormuş, hatta bu kızın çeyizini de Vâlide Sultan yaptırmış. Bu Miyâse Hanımın kocası Ali Servet Efendi de asker, kolağası idi; Çengelköyündeki Kuleli Askerî İdâdisinin sınıfı mahsuslarının coğrafya muallimi idi. Oğlu ârif Bey Serasker kapusunda muhâsebât dâiresinde kâtib idi. Sermed Muhtar Alus