Tanınmış bir Ermeni şâir, edip ve tarihçidir. 1898 de Eğin’in Abuçeh kasabasında doğmuş ve 15 Kasım 1955 de İstanbul’da vefat etmiştir. Azatyan amiraların ahfadındandır. Tahsilini, doğduğu yerin Varaka (1904 - 1910), Eğin’in Narekyan (1910-1912) ve Üçbek’de diğer bir mektepte (1912-1914) aldıktan sonra 1915 yılına kadar Varaka okulunda muâllimlik yapmıştır. 1919 da İstanbul’a gelerek yazı hayatına atılmıştır. Aynı zamanda, Ermeni Patrikhanesinde muhtelif kâtiplik vazifeleri ifa etmiştir. Ezcümle 1935 yılına kadar Patrikhâne Tedrisat Heyetinin sekreterliğini deruhde etmiştir. Bir müddet “Arevelk = Şar” ve “Zartonk = Uyanış” gazetelerinin neşriyatını tedvir ettikten sonra, 1936 da Mışaguyt = Kültür” adlı neşriyat dairesini tesis etmiştir. Bu daire tarafından 20 adet kadar eser neşredilmiştir. 1945 de Ermeni Patrikhanesi tarafından seçkin heyete dahil olarak Eçmiadzindeki Katoğikos seçimine katılmıştır. 1949 yılı Eylûl ayında ise, Patrik vekili Aslanyan Başpiskopos’un mümessili sıfatı ile, İstanbul’daki ruhanîler arasındaki ihtilâfı tetkik eden Antilyas Katoğikosu Karekin Hovsepyan’ın (1867-1951) başkanlığındaki heyete izahat vermek üzere Beyrut’a gitmiştir. 1951 de, 30 sayı intişar eden Beyruta gitmiştir. 1951 de, 30 sayı intişar eden “Astağpert” adlı mecmuayı çıkarmağa başlamıştır...

Tanınmış bir Ermeni şâir, edip ve tarihçidir. 1898 de Eğin’in Abuçeh kasabasında doğmuş ve 15 Kasım 1955 de İstanbul’da vefat etmiştir. Azatyan amiraların ahfadındandır. Tahsilini, doğduğu yerin Varaka (1904 - 1910), Eğin’in Narekyan (1910-1912) ve Üçbek’de diğer bir mektepte (1912-1914) aldıktan sonra 1915 yılına kadar Varaka okulunda muâllimlik yapmıştır. 1919 da İstanbul’a gelerek yazı hayatına atılmıştır. Aynı zamanda, Ermeni Patrikhanesinde muhtelif kâtiplik vazifeleri ifa etmiştir. Ezcümle 1935 yılına kadar Patrikhâne Tedrisat Heyetinin sekreterliğini deruhde etmiştir. Bir müddet “Arevelk = Şar” ve “Zartonk = Uyanış” gazetelerinin neşriyatını tedvir ettikten sonra, 1936 da Mışaguyt = Kültür” adlı neşriyat dairesini tesis etmiştir. Bu daire tarafından 20 adet kadar eser neşredilmiştir. 1945 de Ermeni Patrikhanesi tarafından seçkin heyete dahil olarak Eçmiadzindeki Katoğikos seçimine katılmıştır. 1949 yılı Eylûl ayında ise, Patrik vekili Aslanyan Başpiskopos’un mümessili sıfatı ile, İstanbul’daki ruhanîler arasındaki ihtilâfı tetkik eden Antilyas Katoğikosu Karekin Hovsepyan’ın (1867-1951) başkanlığındaki heyete izahat vermek üzere Beyrut’a gitmiştir. 1951 de, 30 sayı intişar eden Beyruta gitmiştir. 1951 de, 30 sayı intişar eden “Astağpert” adlı mecmuayı çıkarmağa başlamıştır. 1953 de, İstanbul mebusu merhum Salih Fuad Keçeci’nin önderliği ile tesis edilen Kültürel Araştırmaları Teşvik Cemiyetinin başlıca müessisi olmuş ve vefatına kadar İdare Kurulubaşkanlığında bulunmuştur. T. Azatyan’ın, irili ufaklı muhtelif mevzulara ait yirmibeş kadar ermenice matbu eseri mevcuttur. İlk eseri şair Misak Medzarentz’e (1885-1908) aid olup 1922 de neşredilmiştir. Diğerleri meyanında şunları zikredebiliriz: “Ağpür Anmahutyan = Ölümsüzlük Çeşmesi” (şiirler, 5 cild), “Bezciyan Okulunun tarihi (1830 - 1930), “Meşhur kompozitör, müzisyen ve maestro Komitas Vartabed’in hayatı ve eserleri” (1931), “Eğin ve Eğinliler” (1943), “Esayan Mektebinin tarihi” (1945), “Jamanak gazetesinin 40 inci yıldönümü hatıra kitabı” (1948), “Mışaguyt salnamesi” “Lübnan Hatıraları” (1950), “Kevork Başpiskopos Aslanyan” (1952). Toros Azatyan iki tane de mühim gayrı matbu eser bırakmıştır. Bunlardan birincisi, Ermeni halk şairlerinin türkçe şiirlerini ihtiva eden antolojisi, ikincisi ise, Getronakan Lisesinin tarihidir. Bu satırların muharririnin teşriki mesaisi ile hazırlanan Eğin Ermenileri hakkındaki mufassal eseri ise ölümünden sonra 1957 de natamam şekilde intişar etmiştir. Kevork M. Pamukciyan Toros Azatyan (Resim: Nezih)