Ayasağa köyünde, köyün ortasındaki meydandadır. Çok eski olan bu köyün kurulduğu tarih tesbit edilememekle beraber, bu camiin ilk yapısının köy ile muasır olduğu, hiç olmazsa köyün kuruluşundan az bir müddet sonra, Onbeşinci asır sonlarında inşa edildiği muhakkaktır. Köylü arasında camiin bânisi olarak tanılan bir Muhiddin Efendinin hâtırası, camiin içinde, mihrabın solunda duvara asılmış bir lehva ile de tesbit edilmiştir. Bu levha, aydın olarak görülmektedir ki, Osmanlı İmparatorluğunun başdefterdarlığına kadar yükselmiş olan bu Muhiddin Efendinin kabir taşı kitabesinin kopyasıdır; kabrin nerede olduğu tesbit edilememiştir; levhanın metni şudur: Hüvel Hallakül-bâki Hüdavendigâri esbak cennetmekân ve firdevsâşiyan Ebülfeth Sultan Mehmed Han Gazi âleyhel-rahmete velgufran Hazretlerinin sadrı âlileri Candaravi Kara Halil Paşa Tacüddini Kürdi dimekle mâruf veziri âsaf nâzirin evlâdı kiramlarından olup Sultan Bayazid Han tâbe serâhü merhumun zemânı saad ahteranlarında Serdârı (Defterdârı) şıkkı evvel olan Candaracı zâde Muhiddin Efendi ruhiçün rizaen-lillâhi taalâ elfâtihâ. Âyeti mi’rac oldu târih ana “Ve men dahale kâne âmina” H. 898 (M. 1492) Az ileride bulunan Candara boğazının da adı, Halil Paşa’ya, hiç olmazsa bu Muhiddin Efendiye bağlanır. Camiin ilk yapısı hakkında hiçbir ...

Ayasağa köyünde, köyün ortasındaki meydandadır. Çok eski olan bu köyün kurulduğu tarih tesbit edilememekle beraber, bu camiin ilk yapısının köy ile muasır olduğu, hiç olmazsa köyün kuruluşundan az bir müddet sonra, Onbeşinci asır sonlarında inşa edildiği muhakkaktır. Köylü arasında camiin bânisi olarak tanılan bir Muhiddin Efendinin hâtırası, camiin içinde, mihrabın solunda duvara asılmış bir lehva ile de tesbit edilmiştir. Bu levha, aydın olarak görülmektedir ki, Osmanlı İmparatorluğunun başdefterdarlığına kadar yükselmiş olan bu Muhiddin Efendinin kabir taşı kitabesinin kopyasıdır; kabrin nerede olduğu tesbit edilememiştir; levhanın metni şudur: Hüvel Hallakül-bâki Hüdavendigâri esbak cennetmekân ve firdevsâşiyan Ebülfeth Sultan Mehmed Han Gazi âleyhel-rahmete velgufran Hazretlerinin sadrı âlileri Candaravi Kara Halil Paşa Tacüddini Kürdi dimekle mâruf veziri âsaf nâzirin evlâdı kiramlarından olup Sultan Bayazid Han tâbe serâhü merhumun zemânı saad ahteranlarında Serdârı (Defterdârı) şıkkı evvel olan Candaracı zâde Muhiddin Efendi ruhiçün rizaen-lillâhi taalâ elfâtihâ. Âyeti mi’rac oldu târih ana “Ve men dahale kâne âmina” H. 898 (M. 1492) Az ileride bulunan Candara boğazının da adı, Halil Paşa’ya, hiç olmazsa bu Muhiddin Efendiye bağlanır. Camiin ilk yapısı hakkında hiçbir şey söylenemez; asırlar boyunca şekli aslisini değiştiren birçok tamir gördüğü tahmin olunabilir. Mihrabı üzerinde tahta üzerine kabartma olarak oyulmuş ve “ketebehu Abdülmecid bin Mahmud” imzasını taşıyan “Küllemâ dahale aleyhâ zekeriyyel mihrab” levhası ile ayni imzayı taşıyan ve ahşab minberin takı üzerinde bulunan yine ahşab üzerine kabartma “Kelimei Şahadet” levhası, gösterir ki, bu cami Abdülmecid zamanında bir tamir görmüş ve bu hükümdar, camiişerife el yazısiyle iki levha hediye etmiştir. Camiin bugünkü yapısı, İkinci Abdülhamid’in eseridir. Dış kapısının üzerindeki mermer üzerine kabartma tâlik hat ile kitâbesi şudur: Ziynet efzâyi makamı hilâfeti islâmiye ve erike pirâyı saltanatı seniyyei osmaniye Essultan İbnüssultan Essultanül-gazi Abdülhamid Hânı Sâni Hazretleri tarafı eşreflerinden işbu cami ittisâlinde bir mekteble beraber bin üçyüz yirmi dört senei hicriyesi cemâzel-ulâsında müceddeden inşâ edilmiştir. 1324 (M. 1906) Cami İkinci Abdülhamid tarafından bugünkü şekliyle müceddeden ihya olunurken, eski yapıdaki Abdülmecid levhalarının teberrüken yerlerinde muhafaza edildiği görülüyor. Kârgir yapı, dışı badanalı tuğla minareli, minaresinin merdiveniyle şerefesi demir, dört duvar üzerine kiremit örtülü, yanında imamlara meşruta ahşap bir ev, bir ahşab mektep, ve yine müştemilâtından olup (belki muallimine meşruta bir ev) bu satırların yazıldığı sırada bir kısmı C.H.P. köy ocağı, bir kısmı da köy muhtarlığı ittihaz edilmiş diğer bir ev bulunan küçük, bol ışıklı, içi tertemiz bir ibadetgâhtır. İkinci Abdülhamid, camii ihya ederken, camiin arkasına düşen köy meydanına da bir meydan çeşmesi yaptırtmıştır ki, çeşmenin ve camiin köy içindeki durumunu, çeşmenin civardaki tepelerden birinde bulunan kaynağına kadar su yolunu gösteren, ve bu su yolunda bir bozukluk olursa ne suretle aranıp tamir edileceğine dair mufassal bir izahnameyi ihtiva eden bir kroki de, camiin mihrab duvarına, minberin yanına asılmıştır. Camiin içinde, hepsi yine tahta üzerine kabartma İsmi Celâl, İsmi Resul, Ciharyarı güzin levhaları, kadınlar mahfelinde “Yâ Hazreti Bilâli Habeşî” ve bir “Besmelei şerife” İkinci Abdülhamid devri sanatkârlarından hattat Hakkı Beyin eseridir. Camiin duvar tezyinatı arasında, imzasız, tuğra şeklinde bir de “Şefaat yâ Resulallâh” levhası vardır. Minberi, vâiz kürsisi ve kadınlar mahfeli ahşab olup açık filizî yağlı boya ile boyanmıştır. Camiin altı sarı pirinç şamdanı, ikisi tek ikisi çift çenberli dört demir top kandili, ortada bir küçük billûr avizesi ve bir de dolaplı saati vardır; köyün elektriği olmadığı için petrol lâmbasiyle aydınlatılmaktadır (Ağustos 1947). Cami, son defa, Evkafın 300 liralık bir yardımına köylü tarafından eklenen 2500 lira ile tamir edilmiştir. Bibl. : REK ve Muzaffer Esen, Gezi Notu. Ayasağa Köyü Camii (Resim: Hâşim)