268 inci İstanbul Ekumenikal Ortodoks Patriği; 1886 da Yanyanın Çalapaula köyünde doğdu, oranın doktoru Metheos Spiru’nun oğludur; ruhâniliğe intisabından önceki adı Aristoklis’dir. İlk tahsilini kendi memleketinde gördükten sonra 1903 de onyedi yaşında iken İstanbula geldi, o zaman patrik vekili bulunan Haristupolis mitropolidi Atinagoras’ın mânêvî evlâdı olarak Heybeli Ada Ruhban Mektebine kaydolundu; 1911 de, bir ilâhiyat fakültesi mâhiyetindeki bu dinî mektepten birincilikle mezun oldu ve ayni yıl içinde Elasonos mitropolidi Polievtos tarafından diyakonos takdis edilerek Atinagoras ismini aldı. 1918 yılına kadar Manastır mitropolidi olup sonra Atina başpiskoposu olan Melektios’un yanında başdiyagonos oldu (B.: Meletios). Bu sırada Yunan Ortodoks kilisesinin Ayia Snodos meclisinin de başkâtipliğini yaptı. 1921 yılında Türk - Yunan siyasî ufuklarındaki şiddetli fırtına esnâsında Atinagoras iki milletin arasında sulhun ve komşuluk emniyetinin tekrar tesisi yolunda çalışdı, kilise onun sulh sever görüşünü Korfu ve Paksos mitropolidliğine intihabı ile taltif etti (aralık 1922). Akdenizin bu cennet misâli adalarında on seneden fazla rûhânî reislik yaptı ve halk tarafından çok sevildi, oradan vazifeten ayrılır iken göz yaşları ile uğurlandı. 1934 de müteveffâ İstanbul patriği İkinci...

268 inci İstanbul Ekumenikal Ortodoks Patriği; 1886 da Yanyanın Çalapaula köyünde doğdu, oranın doktoru Metheos Spiru’nun oğludur; ruhâniliğe intisabından önceki adı Aristoklis’dir. İlk tahsilini kendi memleketinde gördükten sonra 1903 de onyedi yaşında iken İstanbula geldi, o zaman patrik vekili bulunan Haristupolis mitropolidi Atinagoras’ın mânêvî evlâdı olarak Heybeli Ada Ruhban Mektebine kaydolundu; 1911 de, bir ilâhiyat fakültesi mâhiyetindeki bu dinî mektepten birincilikle mezun oldu ve ayni yıl içinde Elasonos mitropolidi Polievtos tarafından diyakonos takdis edilerek Atinagoras ismini aldı. 1918 yılına kadar Manastır mitropolidi olup sonra Atina başpiskoposu olan Melektios’un yanında başdiyagonos oldu (B.: Meletios). Bu sırada Yunan Ortodoks kilisesinin Ayia Snodos meclisinin de başkâtipliğini yaptı. 1921 yılında Türk - Yunan siyasî ufuklarındaki şiddetli fırtına esnâsında Atinagoras iki milletin arasında sulhun ve komşuluk emniyetinin tekrar tesisi yolunda çalışdı, kilise onun sulh sever görüşünü Korfu ve Paksos mitropolidliğine intihabı ile taltif etti (aralık 1922). Akdenizin bu cennet misâli adalarında on seneden fazla rûhânî reislik yaptı ve halk tarafından çok sevildi, oradan vazifeten ayrılır iken göz yaşları ile uğurlandı. 1934 de müteveffâ İstanbul patriği İkinci Fotios tarafından Kuzey ve Güney Amerika ortodoks kilisesi başpiskoposu Aleksandros’un yerine Amerikaya başpiskopos olarak gönderildi. Yeni dünyaya ayak bastığı vakit oradaki Yunan cemaatini, ki 1 milyona yakın nüfustur, kıralcı ve venizeloscu olarak ikiye ayrılmış buldu. Amerikadaki ortodoks kilisesini yeniden organize ederek bu ikiliği gidermeğe çalıştı; pek çok ilk mektep ilâhiyat semineri açtı, “Ayios Vasilios Akademisi” ni tesis ettı; hayır yolunda yardımlaşma cemiyetleri kurdu, kilisesine bağlı olanların refah ve saadetine çalışırken zekâ, mâlûmat ve vekaar sahibi cemiyet adamı olarak da Amerikanın en ön safta din adamlarından biri oldu ve Beyaz Sarayın kapuları, dilediği zaman girmek üzere açıldı. Dünya sulhu ve âlemi beşeriyetin huzur ve saadeti meselelerinde Beyaz Sarayın fahrî ve mümtaz müşâvirlerinden biri oldu. 1948 de Beşinci Maksimos tedâvisi olmayan hastalığı dolayısı ile İstanbul patrikliğinden istifa etti, Fener Patrikhânesi halefini seçemedi, buhran ancak Atinagoras’ın Amerikadan çağırılması ile hal edilebildi ve 1 kasım 1948 de Ayia Snodos meclisi onu İstanbul Patriği seçdi. Dünya sulhu için çalışan kâmil insan, dolayısı ile Türkiye vatandaşı olunca pek tabiî kendisine “Türk dostu” demek zâid olur, Türkiye Cumhuriyetinin teâlisini, Türk milletinin saadet ve selâmetini istemek, patriklik vâzifei rûhâniyesinde başlıca şiârı oldu. Necâbetmeab Atinagoras Türkiyeye o tarihte Birleşik Amerika Devletleri Başkanı olan şahsî dostu H. Truman’ın hususî uçağı ile geldi, Türkiye vatandaşlığı muamelei resmiyesini yola çıkmadan Vaşington büyük elçimizde yaptırmıştı, Yeşilköy hava alanında toprağa ayak basar basmaz, il sözü de türkçe oldu, patrikhâneye uğramadan Taksime gitti ve Cumhuriyet Âbidesine, Vaşingtondaki Meçhul Asker âbidesinin pakından kendi eliyle topladığı defne dallarından yapılmış bir Çelengi yine kendi eliyle koydu. Türkiyedeki ilk işi Ankaraya giderek o zamanki devlet erkânı ile tanışmak oldu, evvelâ Reisi Cumhur İsmet İnönüyü ziyaret ederek Başkan Truman’ın mahrem bir mesajını tevdi etti. Vazifesine resmen başlar iken ilk sözü de: “Kilisemiz siyâsetle uğraşmaz, bu memleketin siyasetine yardım eder” demek oldu. 1955 de Başvekil Adnan Menderes, patrikhâneye giderek Atinagoras’ı ziyaret etti; bu ziyaretle ilk defa olarak bir Türk hükûmet reisi patrikhâneye gelmiş oluyordu ki, Atinagorasın mümtâz şahsiyetinde bu ziyâretin asîl mânası, Fener Patrikhânesi üzerinde asırlar boyunca devam etmiş bir şüphenin artık kalkmış olmasıdır. Atinagoras patrikhâneyi yeniden organize etti; Kınalı Adada “Çocuk”, Büyük Adada “Çalışan Kız = İşçi kızlar” adı ile iki kamp açdırdı, papaz dinlenme yurtları, kültür dernekleri, fukara perver kadınlar cemiyeti kurdu ve patrikhânede bir matbaa ile bu matbaada basılan “Apostolos “Andreas” mecmuasını tesis etti (B.: Apostolos Andreas). Yunanistanın Kıbrıs meselesinde takip ettiği siyâset ve bundan mütevellit hâdiseler Atinagorası müşkül duruma düşürdü, İstanbul basını bu siyasetle uğraşmaz rûhânîyi ağır şekilde ittiham etti; patrik, bir Türk ata sözü hatırladı “sükût altındır...” ve sükûtu tercih etti. İstanbul Ansiklopedisinin bu “Atinagoras” maddesinin yazılmasını emânet ettiği aşağıda imzası olan muharrir, zâti rûhânîlerini hakkında sarfedilen sözlerden ve nakledilen şeylerden tenzih eder. Bu muhterem adam hiç bir patriğin yapmadığı şeyleri yaptı, bir patriğin günlük hayatında seleflerinin titizlik ile riâyet edegeldikleri protokola riâyet etmedi, sokaklarda yaya dolaştı, vapurlara bindi, yolcularla selâmlaştı, ayak satıcıları ile konuştu, çocukları okşadı, Amerikalı zenginlerin şahsına hediye olarak yolladıkları pek lüks bir otomobili sattırarak bedelini yetimhânelere verdi, bir yere araba ile gitmesi iktizâ eyledikte taksiye biner. Pek şirin bir fıkradır: Bir gün yaya giderken kendisini bir polis neferi hürmet ile selâmlar, bunu gören bir gazeteci polise: — Patriğe selâm vermek için emir mi aldınız? diye sorar. Polis: — Hayır... der, evvelâ bir reisi rûhanî olduğu için selâmlıyorum, sonra, selâmımı alırken o kadar tatlı tebessüm ediyor ki o tebessümü görmek istiyorum... Yemekde ancak açlığını giderir, sofradan dâimî doymadan kalkar, ve çok az uyur, çok okur. Anadili ile berâber türkçe, ingilizce, fransızca, italyanca, almanca ve rusça yedi dil bilir; kendisini ziyaret etmek isteyenlere, kim olursa olsun, hangi din ve mezhebde bulunursa bulunsun kapusu açıktır. Misafirlerine evvelâ ananevî sakız tatlısı ikram edilir. Neoklis Sarris İstanbul Ansiklopedisi şu küçük notu ilâve eder: Allah sihatte dâim etsin, Birinci Atinagoras Fener Patrikhânesinde yeri doldurulamıyacak büyük adamdır; patrikhâne muhiti, pek yakınları müstesnâ, zannediyoruz ki bu zâti, bir dağın eteğinde oturanların zirveyi görebildikleri kadar anlamışlardır. Atinagoras I, (Resim: S. B.)