Millî Mücadeleden evvel Atatürkün Şişlide tramvay caddesinde kira ile oturdukları üç katlı ve bir de çatı katı bulunan ev, İstanbul Belediyesi tarafından satın alınarak bir müze ittihaz edilmiş ve büyük adama ait eşya ve hâtırat toplanmıştır. Aşağıdaki notlar 1947 yılında tesbit edilmiştir: Zemin katında sokak kapısından girince karşıya gelen oda Millî Mücadeleye tahsis edilmiştir. Bu salonda duvarlar askerî harekâtı gösteren harita ve krokiler ve Atatürkün bu yıllardaki hayatına ait fotoğraflarla bezenmiştir. Bu arada büyük adamın Trablusgarb Harbinden Birinci Cihan Harbi sonuna kadar geçen devir içindeki hayatına dair kıymetli fotoğraflar da bulunmaktadır. İtalyan ressamı Pisani’nin iki güzel sulu boyası vardır. Bunlardan biri Çanakkalede bir Türk hücumunu, diğeri de İzmir cephesinde ilk Türk mukavemetlerinden birini tasvir etmektedir. Ortadaki vitrinde Gazinin büyük nutkundan bir nüsha, İstiklâl Madalyasını gösteren renkli bir resim, bir kağnı fotoğrafı ve yuanlılardan iğtinam olunmuş iki tüfek vardır. İstiklal Madalyasının aslını koymak mümkün iken kitaptan kesilmiş resim, müzenin şanına lâyık değildir. Tüfeklere gelince bunların da yeri Askerî Müzedir. Zira iki tüfek, bir Atatürk ve İnkılâb müzesinde düşmanı yok etmiş Türk hamasetini ve muzaffer Türk ordusunu temsil edemez. ...

Millî Mücadeleden evvel Atatürkün Şişlide tramvay caddesinde kira ile oturdukları üç katlı ve bir de çatı katı bulunan ev, İstanbul Belediyesi tarafından satın alınarak bir müze ittihaz edilmiş ve büyük adama ait eşya ve hâtırat toplanmıştır. Aşağıdaki notlar 1947 yılında tesbit edilmiştir: Zemin katında sokak kapısından girince karşıya gelen oda Millî Mücadeleye tahsis edilmiştir. Bu salonda duvarlar askerî harekâtı gösteren harita ve krokiler ve Atatürkün bu yıllardaki hayatına ait fotoğraflarla bezenmiştir. Bu arada büyük adamın Trablusgarb Harbinden Birinci Cihan Harbi sonuna kadar geçen devir içindeki hayatına dair kıymetli fotoğraflar da bulunmaktadır. İtalyan ressamı Pisani’nin iki güzel sulu boyası vardır. Bunlardan biri Çanakkalede bir Türk hücumunu, diğeri de İzmir cephesinde ilk Türk mukavemetlerinden birini tasvir etmektedir. Ortadaki vitrinde Gazinin büyük nutkundan bir nüsha, İstiklâl Madalyasını gösteren renkli bir resim, bir kağnı fotoğrafı ve yuanlılardan iğtinam olunmuş iki tüfek vardır. İstiklal Madalyasının aslını koymak mümkün iken kitaptan kesilmiş resim, müzenin şanına lâyık değildir. Tüfeklere gelince bunların da yeri Askerî Müzedir. Zira iki tüfek, bir Atatürk ve İnkılâb müzesinde düşmanı yok etmiş Türk hamasetini ve muzaffer Türk ordusunu temsil edemez. Zemin katında sokak kapısından girince sağdaki oda Atatürkün İstanbuldaki hâtıratına tahsis edilmiştir. Duvarlar fotoğraflarla tezyin edilmiş olup oda kapısından girilince hemen solda, geniş ve büyük bir çerçeve içinde, ki kabartma tezyinatı ihtiva eden bu çerçevenin üst kısmında bir madalyon içinde Atatürkün kabartma bir başı vardır, Gazi Mustafa Kemalin siyah zemin üzerinde eski harflerle pirinçten 1 Temmuz 1927 nutku bulunmaktadır, bu güzel eser Hamdi imzasını taşımaktadır. Merdivenden çıkılınca ikinci katta hemen karşıya gelen bölmede şu hâtıralar toplanmıştır: Duvarda İbrahim Çallı’nın 1937 tarihli büyük bir Atatürk portresi. Gazi Mustafa Kemal Paşanın fesli, kalpaklı, baş açık üç büyük fotoğraf portresi. Duvarın önündeki üç vitrinden sağdaki portresi. Duvarın önündeki üç vitrinden sağdaki vitrinde Atatürkün mareşal üniforması. Ortadaki vitrinde kartvizitleri, kalpağı, küçük camlı bir gümüş kutu içinde saçları; dört madalyon: Mareşal üniformasiyle yandan, baş açık yandan, Cumhuriyetin onuncu yıldönümünde halk için basılmış küçük madalyon, Neyvorktan kalkıp bir uçuşta Yeşilköye inen Amerikalı tayyareci Polando’ya verilen 1931 tarihli hâtıra madalyonu; Atatürkün sesinin plâğı, “Sahibinin Sesi” markasını taşıyan bu plâğın üzeride şu cümle yazılıdır: “Büyük önder Gazi Mustafa Kemalin Celâl Beye (Celâl Bayar) armağanı”; Atatürkün gümüş sigara kutusu; altın kartal başlı fildişi kâğıt keseceği. Soldaki vitrinde Mustafa Kemal Paşanın Sivas Kongresinde giydiği redingot. Sağdaki küçük odada bulunan vitrinlerde Atatürk’e ait şu hâtıralar toplanmıştır: İpek iç donu ve fanilâsı, beyaz ve renkli ,ipekli gömlekleri, beyaz kolalı gömleği krem, güvez ve siyah çubuklu kravatı, büyük nutkunu okurken giydiği redingot, smokini, Erzurumdan Sivasa giderken giydiği sarı vidaladan fotinleri. Sağdaki büyük odada yaldızlı üç kırmızı kadife koltuk Atatürkün bu evde oturduğu günlerde kullandığı eşyalardandır. Duvarlarda Dil İnkilâbı çalışmaları günlerine ait elyazıları ve Cemal Nadir’in arap harfleri üzerine yaptığı zarif karikatürün orijinali. Soldaki büyük salonda iki sigara masası, bir kanape, dört koltuk, Atatürkün bu evde oturduğu günlerin eşyalarındandır. Duvarlarda Atatürke ait çok güzel fotoğraflar yer almıştır. Ayrıca Arif Bediînin 1938 tarihli yağlı boya büyük bir Atatürk portresi ve keza yağlı boya ve Kemal imzalı Atatürkün Selânikte doğduğu evin resmi, bu evde doğduğu odayı gösteren bir iç resmi vardır. (Bu ressam Kemal 1959 da Galatarasay resim muallimi bulunan Kemal Zeren’dir) Evin üçüncü katı bir müze olarak ziyaretçilere açılmamıştır. İstanbul Ansiklopedisi bu katta bulunan bazı eşyayı burada zikretmek ister: Katafalkın altı meş’alesi buradadır ve büyütülmüş bir fotoğrafla Dolmabahçe Sarayındaki katafalk merdivenden çıkınca karşıya gelmek üzere tanzim edilmiştir. Muhtelif odaların duvarlarında İtalyan ressamı Pisani’nin fırçasından çıkmış ve Yunan işgalinin çok acı günlerini tesbit eden ve hepsi hakikaten yüksek bir tarih kıymeti taşıyan sekiz suluboya resim vardır. Mevzular şunlardır: 1— İzmir işgali, Saat Kulesi meydanında sivil Türklerin katliamı; 2— Bir harp sahnesi; 3— Rıhtımda ihraç ve katliam; 4— Yangın, talan; kıtâl; 5— Türk köylü kadınlarının yaralı erkeklerine yardımları; 6— Kış gününde Yunan çetelerinden kaçan Türk köylüleri; 7— Bir evin yağması; 8— Felâketzede muhacirlerin yardımına koşan Hilâliahmer. Yağlıboya, Atatürkün tabutunu taşıyan top arabası Kompozisyonu; Zeki Kocamemi’nin imzasını ve 1939 tarihini taşıyan bu tablo bir büyük mükâfat kazanmıştır. Mareşal Franchet d’Esprey’in İstanbula girişini tasvir eden ve Beyoğlundaki Caddei Kebiri (İstiklâl Caddesi) Yunan bayraklariyle donanmış gösteren imzasız yağlı boya bir resim; Ş. Ruhi imzasını ve 1934 tarihini taşıyan yağlı boya “İşgal kuvvetlerinin İstanbula girişi”, ayni ressamın tarihsiz yağlı boya “Türk askerinin İstanbula girişi” resimleri, ki her üçü de sanat kıymetinden mahrum eserlerdir. Atatürk ve İnkılâp müessesesine, son şeklini almış ve eşsiz büyük adamın bütün hâtıratını içinde toplamış bir müessesedir denilemez. İstanbul Ansiklopedisi, bu müzeyi, Mustafa Kemal Paşanın bu evde oturduğu günlerin havası ve dekoru içinde, Kahraman Atatürkün en küçük eşyasına varıncaya kadar bütün metrukâtının toplandığı bir hazine olarak görmek isterdi. Kendi eliyle bahşettiği hediyeleri müstesna, gözlerini ebediyen yumduktan sonra onun her şeyi milletindir. Hattâ, onun bir hediyesine nail olmak suretiyle iltifatına mahzar olanlar dahi, bir gün aile eşyalarının dağılıp kaybolabileceğini düşünerek, ellerindekileri bu müzeye tevdi etmeleri gerekirdi, şu şartla ki kendi isimleri de o eşyanın yanında tesbit edilirdi; bu da Atatürkün bir büyüklük şanıdır ki, küçücük bir hediyesi dahi, sahibinin adını, bir müzenin etiketleri üzerinde ebedileştirecektir. Atatürkün müzesini gezenlerin gözleri bazı şeyler arıyor: Durmadan sigara içen büyük adamın sigaraları nerede?.. Bir kahve tiryakisi olan Atatürkün kahve fincanı nerede?.. Hususî hayatında yemek yediği çatalı, kaşığı, bıçağı nerede?.. Büyük askerin tabancası nerede?.. Son Trakya manevralarında giydiği o zarif spor kostümü ve kasketi nerede?.. Kalpağı müzede, Şapka İnkılâbını yapan Atatürkün şapkaları nerede?.. Meşhur nutuklarını yazan ve cumhuriyeti Türk gençliğine emanet eden kalemi nerede?.. Atatürke dünya meşahirinden ve devlet reislerinden gelmiş hediyeler vardır, onlar nerede?. v.s... Eğer bunlar ve bunlara mümasil diğer metrûkat ve hâtıratı başka bir yerde toplanmış ise, Şişlideki evin kapısı üzerine “Atatürk ve İnkılâb Müzesi” levhası konulmuş bulunduğuna göre her şeyinin buraya devri lâzımdır. 1959 yılı ağustosunda Belediye Müzelerinin değerli müdürü Edhem Sezin, İstanbul Ansiklopedisine şu malûmatı tevdi etmiştir: 1955 de tâmire muhtaç olan bu ahşab binâ 9700 liraya iç ve dış yağlı boyaları ile beraber tâmir edilmiştir. Bu arada sobalar kaldırılmış, 852 liraya kalorifer tesisatı tamir olunmuş, 1955 - 1956 kışında müze kaloriferle ısıtılmıştır. Ressam İbrahim Çallı’nın 1927 tarihini taşıyan “Trikopisin Gaziye kılıcını teslimi” adındaki 6 metre boyunda büyük tablosu Emlâki Milliye elinde muhafaza edilmekte idi; defterdarlığa müracaat edilmiş ve 1955 yılında bedelsiz olarak bu müzeye mal edilmiştir. Bu bina Mustafa Kemal Paşa tarafından 1918 senesi aralık ayının birinden itibaren bir sene müddetle kiralanmıştı. Büyük adam ordu müfettişi olarak bu evden beş buçuk ay sonra ayrılmıştır. Evin o zamanki hâlini bilenlerden Sayın Tevfik Rüştü Aras ve Dr. Rasim Ferid 1956 da Müzeye dâvet edilmişler, kendilerinden alınan bilgiye uyularak 3000 lira civarında sarfiyat ile etamin tül perdeler yaptırılmıştır. Gazinin Sakarya muharebesinde giydiği gri kalpak ile Atatürkün son Trakya manevrasında kullandığı bir çift rugan çizme Tevfik Rüştü Aras tarafından Müzeye verilmiştir. Şurası da dikkat ve ehemmiyetle daima gözönünde bulundurulmalıdır ki, Şişlideki ev, içi ahşap bir yapıdır. Bir yangın âfeti, bir anda, Atatürkün azz metrûkât ve hatıratını yok edebilir. Şişlideki ev, bundan böyle bir devlet, belediye mülkü olarak kalmalı, bir Atatürk ve İnkılâb müzesinin de, tez elden temeli atılmalıdır. Büyükşehir halkı, muhakkak ki Atatürk Bulvarına tezyin edecek mebâninin başında da bu müzeyi görmek ister. Şişlide Atatürk ve İnkılâb Müzesi (Resim: Behcet)