Enderun Tarihi” adı ile de anılır, İstanbul sarayının Enderun teşkilâtı ve hayatı ile Enderunu Hümâyundan yetişme devlet adamlarının ve şairlerin hal tercümelerinden bahseden beş cildlik büyük bir eser olup matbudur; müellifi Tayyarzâde Ahmed Atâ Beydir (B.: Atabey, Tayyarzâde Ahmed). 1874-1876 (H. 1291-1293) yılları arasında İstanbulda Şeyh Yahyâ Efendi ve Basiret matbaalarında basılmış olan “Tarihi Atâ” nın orijinal kısmı, müellifin müşahede ve hâtıralariyle babasından naklen yazdığı sahifelerdir ki bunların büyük bir kısmı, İstanbul tarihi bakımından kıymetlidir. Birinci cild (316 sahife): Eserin en mühim cildidir, başlıca bahisler şunlardır: Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbulda eski ve yeni sarayların tesisi — İkinci Bayazıt tarafından Galatasarayının tesisi — Mısırın fethi ve Emanatı celîlenin İstanbula nakli ve Has odanın tesisi — Yavuz Selim, Kanunî Süleyman ve İkinci Selim zamanında Enderun nizam ve teşkilâtında ve kıyafetinde yapılan değişiklikler — Bir çocuğun veya gencin saraya alınması usul ve nizamı — Saraya yeni alınan Ağalara eskilerin tenbihatı ve lalalar, yenilerin lalalara hizmetleri, Enderunde tahsil ve terbiye — Koğuş zabitleri, gedikliler, hizmetliler, koğuşların nizamları, Enderunluların tenezzühleri, dinî terbiye — Hazine, Kilâr ve Seferli koğuşları — ...

Enderun Tarihi” adı ile de anılır, İstanbul sarayının Enderun teşkilâtı ve hayatı ile Enderunu Hümâyundan yetişme devlet adamlarının ve şairlerin hal tercümelerinden bahseden beş cildlik büyük bir eser olup matbudur; müellifi Tayyarzâde Ahmed Atâ Beydir (B.: Atabey, Tayyarzâde Ahmed). 1874-1876 (H. 1291-1293) yılları arasında İstanbulda Şeyh Yahyâ Efendi ve Basiret matbaalarında basılmış olan “Tarihi Atâ” nın orijinal kısmı, müellifin müşahede ve hâtıralariyle babasından naklen yazdığı sahifelerdir ki bunların büyük bir kısmı, İstanbul tarihi bakımından kıymetlidir. Birinci cild (316 sahife): Eserin en mühim cildidir, başlıca bahisler şunlardır: Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbulda eski ve yeni sarayların tesisi — İkinci Bayazıt tarafından Galatasarayının tesisi — Mısırın fethi ve Emanatı celîlenin İstanbula nakli ve Has odanın tesisi — Yavuz Selim, Kanunî Süleyman ve İkinci Selim zamanında Enderun nizam ve teşkilâtında ve kıyafetinde yapılan değişiklikler — Bir çocuğun veya gencin saraya alınması usul ve nizamı — Saraya yeni alınan Ağalara eskilerin tenbihatı ve lalalar, yenilerin lalalara hizmetleri, Enderunde tahsil ve terbiye — Koğuş zabitleri, gedikliler, hizmetliler, koğuşların nizamları, Enderunluların tenezzühleri, dinî terbiye — Hazine, Kilâr ve Seferli koğuşları — İlim tahsil etmek, hattatlık, hafızlık — Koğuş hayatı — Darüssaade Ağalığı — Çorlulu Ali Paşanın silâhdarlığı zamanında yapılan Enderun nizamatı — Hazine, Kilâr ve Seferli koğuslarında ocak yolu ile verilen memuriyetler — Bu üç koğuşta, ocak yolu ile olmayıp istidat erbabına verilen memuriyetler ve sair hizmetler — Koğuşlarda kıdemler — Sermahfillik, Başçavuşluk ve Dilsizlik hizmet ve vazifeleri — Hazinei Hümâyun Başkollukculuğu, Çantacı, Nöbetçibaşı ve Kaftancı — Hazinei Hümâyun yazıcıları — Kiler Başkollukçusu, Nöbetçibaşı, Şerbetçi, Sırkâtibi yamağı — Cüceler — Üç koğuş ağalarının maaş ve vazifeleri — Aşağı koğuşlardan has odaya nakle istihkak kesbetme, nakil ve çıraklık usulü — Has odanı usul ve hizmetleri — Başlalalık — Sarıkçı, kaftancı, kahveci ve berberbaşılar — Tırnakcılık ve hizmetleri — Hazine kethüdalığı — Sır kâtipliği — Rikâbı hümâyun başçuhadarı — Peşkir, anahtar ve tülbent ağaları, rikâbdar ve çuhadar ağalar ve hizmetleri — Silâhdar Ağa — Huzur dersleri nizamı — Hırkai saadeti merasimi — Ramazanın on beşinde sarayda Yeniçerilere baklava dağıtılması — Kadir gecesinde Padişahın Ayasofyaya gitmesi — Arife merasimi — Bayram merasimi ve teşrifatı ve bayram alayı — Mevlûdu şerif kıraati merasimi — Sürrei hümüyun eminliği, merasim ve teşrifatı — Velâdet donanması ve beşik alayı — Hazinei hümâyun kethüdalığı, başçuhadarlık ve silâhdarlığın tebeddül ve nizamları — Cülûslarla hazinei hümâyunun muayene nizamı — Darüssaade ağalarının usul ve nizam ve kanunları — Nöbet kalfalarının hizmetleri, ortancalıkla haslığa yükselme — Darüssaade ağalarının koğuş tertipleri, terbiye ve nizamları — Kızlar ağasının tebdili nizamı — Ulûfe çıktığında elçi mülâkatı nizamı ve giydirilen hil’atlar, Sadrâzama kürk gönderme teşrifatı — Sefirlerin nâme takdimi, sefirlere cevapnâme teslimi teşrifatı — İmâme ve elbise usulü — Saraydan tefeyyüz edip saray koğuşlarına vakıflar bırakanlar — Saray ıstılâhları — Establı âmire takımı, özengi ağaları, sarayı hümayun kapıları ve memurları, tamirat anbarı takımı — Zülüflü baltacılar ocağı — Haseki ocağı — Kozbekçi ocağı — Has fırın ve hacri fırın ocağı — Kuşhâne, helvahâne, aşağı mutbak — Sofa ocağı — Odun anbarı takımı — Kapıcı ocağı — Bostancıbaşı bostancılar ve bostancı ocakları — Eski saray baltacılar ocağı — Yedekçi ocağı — Saraçhâne ocağı — Kayıkhane ve sandalcı ocakları — Solaklar, peykler, sakalar — Saya ve terziler kârhonesi ocakları — Yenisarayın iç ve dış kapıları — Yeni sarayın maruf daireleri ve kasrı hümâyunlar. İkinci cild (227 sahife): Enderunu hümâyundan yetişmiş sadrâzamların hal tercümeleri: Mahmud Paşa, Gedik Ahmed Paşa, Davud Paşa, Hersekzâde Ahmed Paşa, Hadım Ali Paşa, Koca Mustafa Paşa, Hadım Sinan Paşa, Maktûl İbrahim Paşa, Ayas Paşa, Lûtfi Paşa, Tavaşi Süleyman Paşa, Rüstem Paşa, Kara Ahmed Paşa, Semiz Ali Paşa, Sokollu Mehmed Paşa, Arnavud Ahmed Paşa, Tavaşi Sinan Paşa, Siyavuş Paşa, Mesih Mehmed Paşa, Ferhad Paşa, Lala Mehmed Paşa, Damad İbrahim Paşa, Cağalazade Sinan Paşa, Tavaşi Hasan Paşa, Cerrah Mehmed Paşa, Yavuz Ali Paşa, Lala Mehmed Paşa, Öküz Mehmed Paşa, Kayserili Halil Paşa, Dilâver Paşa, Davud Paşa, Lefkeli Mustafa Paşa, Gürcü Mehmed Paşa, Kemankeş Kara Ali Paşa, Çerkes Mehmed Paşa, Hafız Ahmed Paşa, Hüsrev Paşa, Sultanzade Mehmed Paşa, Melek Ahmed Paşa, Siyavuş Paşa, Tarhuncu Ahmed Paşa, İbşir Mustafa Paşa, Malatyalı Süleyman Paşa, Köprülü Mehmed Paşa, Nişancı İsmail Paşa, Bıyıklı Mustafa Paşa, Kavanoz Ahmed Paşa, Moralı Hüseyin Paşa, Çorlulu Ali Paşa, Abaza Süleyman Paşa, Şehid Ali Paşa, Siliâhdar Mehmed Paşa, Seyid Mehmed Paşa, Şehri Ali Paşa, Hamza Paşa, Damad Mehmed Paşa, Seyyip Mehmed Paşa, Silâhdar Ali Paşa, Hüsrev Mehmed Paşa, Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa. Sarayın dış ocaklarından yetişmiş olan sadrâzamların hal tercümeleri: Baltacı Yemişçi Hasan Paşa, Sofalı Kuyucu Murad Paşa, Bostancıbaşı Derviş Paşa, Baltacı Nasuh Paşa, Bostancıbaşı Hasan Paşa, Haseki Dilâver Paşa, Bostancıbaşı Recep Paşa, Teberdar Tabanıyassı Mehmed Paşa, Helvahaneli Süleyman Paşa, Baltacı Kalaylı Koz Ahmed Paşa, Teberdar Mehmed Paşa, Bostancıbaşı Halil Paşa, Teberdar Nevşehirli Damad İbrahim Paşa, Kozbekçi Pandol Osman Paşa, Bostancıbaşı Moldovanlı Ali Paşa, Teberdar İzzet Mehmed Paşa, Bostancıbaşı Abdullah Paşa, Damad Mehmed Ali Paşa. Enderunu hümâyundan yetişmiş Şeyhülislâmların hal tercümeleri: Mirza Mustafa Efendi, Çerkes Halil Efendi, Yâsincizâde Abdülvehhab Efendi. Enderunu hümâyundan yetişmiş kaptanpaşaların hal tercümeleri (İsimleri yanında birer yıldız buluanların hal tercümeleri, sadrâzamlar cedvelindedir): “Mahmud Paşa, *Sokollu Mehmed Paşa, Küçük Piyale Paşa, *Cağalzâde Sinan Paşa, *Hafız Ahmed Paşa, *Öküz Mehmed Paşa, *Davud Paşa, Canbuladzade Mustafa Paşa, Silâhdar Mustafa Paşa, *siyavuş Paşa, Silâhdar Yusuf Paşa, Bıyıklı Mustafa Paşa, Kenan Paşa, Silâhdar Küçüksipahi Mustafa Paşa, Musahib Mustafa Paşa, Köle Süleyman Paşa, Silâhdar Bekir Paşa, Küçük Hüseyin Paşa, Bursalı Mehmed Said Paşa, Kilerli Süleyman Rafet Paşa, *Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa. Sarayın dış ocaklarından yetişmiş olan Kaptanpaşaların hal tercümeleri: *Derviş Mehmed Paşa, *Recep Paşa, Bostancıbaşı Cafer Paşa, Zülüflü Baltacı Deli Hüseyin Paşa, Voynuk Ahmed Paşa, *Kalaylı Koz Ahmed Paşa, *Teberdar Mehmed Paşa, Hacı Mehmed Paşa, *Bostancıbaşı İsmail Paşa, Hacı Mehmed Paşa, *Bostancıbaşı Abdullah Paşa, Firari Ahmed Paşa, *Mehmed Ali Paşa. Müellifin muasırlarından Tophane Müşîri Fethi Ahmed Paşanın, devrin vüzerasından Mehmed Sadık Rifat Paşanın, Silâhdar Süleyman Paşanın, Mehmed Tayyar Paşanın ve Servili Selim Paşanın hal tercümeleri. Üçüncü cild (329 sahife): Müellifin muasırlarından Sırkâtibi Mustafa Nuri Paşanın, Serasker Mehmed Raşid Paşanın, Müşir Abdülhalim Paşanın, Vezir Ali Riza Paşanın, Zaptiye Nâzırı Çerkes Abdi Paşanın, Vüzeradan Osmanağazâde Mehmed Paşanın, Müşir Hacı Mehmed Muammer Paşanın haltercümeleri — Tercümei halleri elde edilemiyen Müşirlerden bazılarının isimleri — Nakibüleşraf Mustafa İzzet Efendinin, İmamı evvel Kırımlı Hafız Ahmed Kâmil Efedinin, İmamı evvel Abdülkerim Efendinin, Reisülküttab Küçük Hasan Beyin, Reisülküttab Üçanbarlı Mehmed Emin Efendinin, Reisülküttab Mehmed Ârif Efendinin, Defterdar Ali Raik Efendinin ve müverrih Naimanın hal tercümeleri — Müellifin babası Mehmed Tayyar Efendinin hal tercümesi — Vak’a Selimiye ve bu vak’aya sebep olanların isimleri, Üçüncü Selimin hali’i, Topal Şeyhülislâm ve avenesi, Aygır İmam fıkrası — Dördüncü Mustafanın cülûsu, Üçüncü Selim ricalinin imhası, eşkiyanın taltifleri — Üçüncü Selimin manzum hasbihali ve müellifin babası Tayyar Ağaya dair bir fırkra — Ordunun Alemdar Paşa ile İstanbula dönüşü — Üçüncü Selimin şehadeti ve İkinci Mahmudun cülusu — Cülûs tarihleri — Alemdar Mustafa Paşa sadâreti ve manzum tarihler — Sultan Selim kaatillerinin idamı — Valide Sultanın Eskisaraydan Yenisaraya nakli alayı — İzzet Mollanın ve Aynînin Selim-i Sâlis mersiyeleri — Üçüncü Selim hayratı ve bu hayrata dair manzum tarihler — Ayintablı Âsım Efendinin tarihindeki hatâlar — Müellifin babası Tayyar Ağanın Enderunden çıraklığı, Bazı memuriyetleri ve Bursaya sürgün gönderilmesi vak’ası — Müellifin kendi tercümei hali — Asâkiri Mansurei Muhammediye — Enderunu hümâyun mızıkası — İkinci Mahmudun Rami kışlasında ikameti — Solaklar, peykler ve hasekiler yerine rikâbı hümâyun için muntazam hademe tertibi — İkinci Mahmudun Tarabya sarayında ikameti — İzzet Mollanın lâyıhası ve sürgüne gönderilmesi — Enderunu hümayun nizamlarından büyük değişiklik — Müellifin saraydan ayrılması ve Dârişûrâyi Askeri kâtipliği — Müellifin bazı memuriyetleri — İkinci Mahmudun ölümü ile Abdülmecidin cülûsu — İkinci Mahmudun hal tercümesi — Şehzâdebaşında Mektebi Tıbbiyenin tesisi — İkinci Mahmudun hayratı, tesisatı ve bunlara dair manzum tarihler — Babı fetva — Baruthaneler — Su kemerleri — Meşhur Musahib Said Efendiye dair bazı fıkralar — İkinci Mahmuda dair bazı fıkralar — Abdülmecidin cülûsu münasebetiyle bazı fıkralar — Mustafa Reşid Paşanın Gülhanede Hattı Hümâyunu kıraati — Müteferrik fıkralar — Müellifin Girid valisi Mustafa Naili Paşaya divan kâtibi tayini, Girid isyanı — Müellifin Rumeli ordusu müsteşarlığı, bu münasebetle bazı fıkralar — Müellifin Cebelilübnan kaymakamlığı — Müellifin Cezayiri Bahri Sefid mutasarrıflığı, Filibe mutasarrıflığı — Diğer son memuriyetleri — İzzet Molla lâyihası, Âkif Paşa reddiyesi, müellifin Vasfi Efendi ile bu hususa dair kalem münakaşası — Dâri şûrayi askerî nizamnamesi — Bazı tahrirat ve mektup suretleri. Atâ tarihinin orijinal bir kıymet taşıyan kısımlarından biri de üçüncü cilddir. Dördüncü cild (322 sahife): Osmanlı padişahlarının, şehzadelerinin ve Enderunu hümâyundan yetişmiş şâirlerin seçilmiş şiirleri. Beşinci cild (432 sahife): Osmanlı padişahlarının isimlerine göre Türkiye tarihi hülâsası, dördüncü cilde ek olarak toplanmış manzum ve mensur parçalar.. Atâ tarihinin kaç nüsha olarak basıldığı bilinmiyor. Babıâli ve Bayazıd kitapçılarında nâdiren rastlanan eserlerden idi; bir takımı, 90 - 100 lira arasında satılmakta idi.