Türk sahnesinin yetiştirdiği Ermeni ırkından beynelmilel ölçüde büyük aktör, 1849 da Kadıköyünde doğdu; babası Heronimos, anası Peprone’dir. Çocukluk yıllarını mesleğini kendi arayan bir küçük mâceraperest olarak geçirdi; ilk tahsilini Kadıköydeki Katolik Surp Pırgiç ve Mıhıtaryanlar mekteplerinde yaptı; henüz on iki on üç yaşlarında iken sahne hayatına atılabilmek için fırsat gözledi; babası, devrin bir çok insanları gibi, istikbalde ne vâdederse etsin, aktörlüğü afif bir meslek olarak görmüyordu; baba oğul Atamyanlar arasında bir mücadele başladı; Bedros sırası ile saatçi ve kuyumcu çırağı, sonra bir mağaza tezgâhtarı oldu ve her seferinde işini benimsemiyerek kovulmadan evvel kaçtı; bâ iradei seniye askerî mekteplerden birine baba zoru ile kaydedildi; buradan kaçmak suç olduğuna göre tardedilmek için elinden geleni yapıp muvaffak oldu; nihâyet “günahı, boynuna!” diyen baba mağlûbiyeti kabul ederek oğlunu başı boş bıraktı. Bedros Atamyan on dört yaşında iken S. Hekimyan kumpanyasına kulis hizmetleriyle girdi; bir müddet sonra Naum tiyatrosunda Giyom Tel piyesinin küçük bir zâbit rolünde sahneye çıktı. Bu küçük bir rolünde sahneye çıktı. Bu küçük zâbit bir duelloda hasmın öldürecek ve sâdece “— Geber hain!” diye bağıracaktır. Küçük Atamyan sahnede bu iki kelimeyi öyle bir edâ ve...

Türk sahnesinin yetiştirdiği Ermeni ırkından beynelmilel ölçüde büyük aktör, 1849 da Kadıköyünde doğdu; babası Heronimos, anası Peprone’dir. Çocukluk yıllarını mesleğini kendi arayan bir küçük mâceraperest olarak geçirdi; ilk tahsilini Kadıköydeki Katolik Surp Pırgiç ve Mıhıtaryanlar mekteplerinde yaptı; henüz on iki on üç yaşlarında iken sahne hayatına atılabilmek için fırsat gözledi; babası, devrin bir çok insanları gibi, istikbalde ne vâdederse etsin, aktörlüğü afif bir meslek olarak görmüyordu; baba oğul Atamyanlar arasında bir mücadele başladı; Bedros sırası ile saatçi ve kuyumcu çırağı, sonra bir mağaza tezgâhtarı oldu ve her seferinde işini benimsemiyerek kovulmadan evvel kaçtı; bâ iradei seniye askerî mekteplerden birine baba zoru ile kaydedildi; buradan kaçmak suç olduğuna göre tardedilmek için elinden geleni yapıp muvaffak oldu; nihâyet “günahı, boynuna!” diyen baba mağlûbiyeti kabul ederek oğlunu başı boş bıraktı. Bedros Atamyan on dört yaşında iken S. Hekimyan kumpanyasına kulis hizmetleriyle girdi; bir müddet sonra Naum tiyatrosunda Giyom Tel piyesinin küçük bir zâbit rolünde sahneye çıktı. Bu küçük bir rolünde sahneye çıktı. Bu küçük zâbit bir duelloda hasmın öldürecek ve sâdece “— Geber hain!” diye bağıracaktır. Küçük Atamyan sahnede bu iki kelimeyi öyle bir edâ ve öyle bir sesle talâffuz etmiştir ki, bir anda o gün tiyatroda bulunanların nazarı dikkatini üzerine çekivermiştir; bu arada Hassa mimari Hagop Bey Balyan kulisde kendisini tebrik etmiş “Yavrum, himâyemi kabul etmeni rica ederim, sende istikbalin büyük bir aktörünü görüyorum!” demiştir. 1863 de geçen bu vak’adan sonra Atamyan meslekî tahsil ve terbiyesi için bazı mürşidler aramakla beraber şahsiyetinin sâdece kendi gayret ve aşkına dayandığını da anlıyor; bir müddet Ekşiyan’ın eli altında bir staj devresi geçiriyor, geçim icabı küçük kumpanyalara intisap ediyor, 1869 da da Güllüye geçiyor; fakat birkaç ay sonra Güllü Agop’u bırakarak Fasulyeciyanla beraber turneye çıkıyor ve Nahcivana gidiyor. İki ay kadar sonra İstanbuldan aldığı bir mektupla evlerinin yandığını öğrenince alelâcele vatanına dönüyor. Bu tarihten itibaren de Şekspir’in hayranı olarak trajedilerinin etüdlerine başlıyor. Bu tatabbu ve mütalâalar derin bir vecd ve aşk içinde 1879 a kadar on yıl sürüyor. 1879 da Tiflis’e dâvet ediliyor; 1880 de küçük bir heyetle beraber Ahalska, Ahalkabak, Aleksandropol turnesini yapıyor; 1881 de Gansak (Gence) ve Şuşi, 1882 de Kişnef, 1883 de Moskova ve Nijni Novgrod, 1884 de Petersburg (iki defa), Ejderhan, Rostof ve Harkof, 1885 de Kiyef, Petersburg ve Moskova, 1886 da Bakû, Tiflis, Viladi Kafkas, Nazdak, Piatigorak, Yegoderumadar, Poltava, Teodosya,, Tiflis, 1887 de Batum ve Odesa, 1888 de Elizabetgrad ve Moskova, Kazan şehirlerini dolaşıyor, 1888 haziranında da İstanbula dönüyor. Dokuz yıl süren bu uzun ve yorucu turnede Şekspir’in Kıral Lir, Hamlet ve Otello’sunun Lermondav’un Maskeli Balo’sunu, Gutsko’nun Uriyel Avgustas’ını, Ciyakomettr’nin Mahkûmun Ailesini oynadı Rusyanın bu büyük şehirlerinin hemen hepsinde takdirle karşılandı; alkışları ile beraber Çarlık Rusyası zadegânının ve yüksek burjuvasının kıymetli hediyelerini topladı, fakat Rusyadan şöhret ve servetle beraber gırtlağına âriz olan amansız bir de hastalık getirdi. 1888 yılının kânunuevvelinin otuzunda yirmi beş yıllık sanat hayatının jübilesi yapıldı ve İzmirden vâki bir dâveti kabul ederek Türkiyenin o devirde en zengin beldelerinden biri olan bu şehre gitti; lâkin ancak iki temsil verebildi; hastalığının ıstırabına dayanamıyarak İstanbula döndü; sahnenin kendisine ebediyen kapandığını gören büyük aktör resim ve şiir ile iştigale başladı. 1890 da boğaz kaserine bir akciğer veremi inzimam etti, 1891 şubatında İstanbuldaki Rus elçisinin emriyle Sen Nikola Rus hastahanesine yatırıldı; üç ay süren çok dikkatli bir tedavi neticesinde kendisini tamamen şefâyap olmuş sanan Atamyan hastahaneden çıkarak Büyükderedeki evine gitti; lâkin üç hafta sonra şiddetli ve âni bir kriz neticesinde vefat etti. Atamyan, büyük eserlerin büyük rollerini harikulâde bir mahâretle temsil eden bir aktör olmakla kalmamıştır; insan tiplerini yer ve zaman kıymetlerinden sıyırarak bütün çıplaklığı ile sahnede yaşayan bir adamdır; şu veya bu piyesin çerçevesi içinde Atamyan karşısındakilere zaman zaman kendilerinin ne olduğunu göstermiştir. Denilebilir ki bu büyük aktör, hayranlıkla beraber biraz da kendisinden ürkülerek alkışlanmıştır; bunun içindir ki bu adam hakkında dünya ölçüsü ile asırlar boyunca yerine konulmaz büyük bir fâni denilirse mübalâğalı konuşulmamış olur. Çarlık Rusyasının münevver tabakasını, geçen asrın ikinci yarısı için, kıymet takdirinde hasas bir mîyâr olarak kabul etmek lâzımdır. Atamyan’ın Rusya turnesindeki muvaffakıyeti her aktöre nasip olacak şeyler değildir. Otodidakt olarak yetişen Atamyan’ın kendi şahsiyettini yapan 1869 - 1779 arasında geçen on yıldır denilebilir. Henüz şöhretinin ilk basamaklarında bulunan aktör mütevaziane şartlar içinde Akdeniz ve Avrupa seyahatlerini yapmak fırsatını buldu. Atamyan’ın temsillerini seyreden muharrir Adolf Talasso onu muasırlarından ve Komedi Fransezin yıldızlarından Mounet Sully’nin şarkta bir eşi kabul eder. Ölümünü Türk tiyatrosu için çok büyük bir kayıp olarak belirttikten sonra “Rolünü oynamadan eserdeki vakaların cereyan ettiği yerlere gider, oraları görür, kendisini hayâlen o vakaların cereyan ettiği zamanlara götürür, o devirlerde ve vakaların içinde yaşar, o hayat ve tahassüsle dolu döndükten sonradır ki piyesi oynardı. Atamyan Venedik ve Kıbrısta Otello ile, Verona’da Romeo ile, Elsenor’da Hamlet’le baş başa yaşar gibi oldu ve ondan sonra bu kahramanları temsil etti.” diyor. Atamyan’ın ölümü üzerine hakikatten uzak bir de masal nakledilir: Bir akşam Aktör Kin piyesini oynarken eserin sonunda rol icabı: — Ben bir palyoçoyum, diye bağırır ve yere düşer. Yine piyes icabı suflör deliğinden sahneye çıkarak seyircilere hitben: — Efendiler, Aktör Kin vefat etti. Der ve perde kapanır. Fakat Aktör düştüğü yerden hakikaten kalkamaz Atamyan’ı sahneden kaldırıp ölüm döşeğine yatırırlar. Böyle son hakikat olmasa da Atamyan’a yaraşır. Bibl. : Aşot Madatyanın İstanbul Ansiklopedisine bilvasıta tevdi edilmiş notları. Bedros Atamyan (Resim: Nezih)