Hammer Mütercimi Mehmed Atâ Beyin küçük oğlu, Dr. Galip Ataç’ın kardeşi; muallim, muharrir, esseist; üç sıfatiyle de, asrımızın fikir ve edebiyat, san’at hayatında üstün kıymetlerden; 1898 de İstanbulda doğdu; Galatasaray Liesini bitirdi; Üniversiteye gitmedi, fakat her kolunda kıymetler yetiştirmiş bir ailenin münevver muhitinde otodidakt olarak yetişti, ki Nurullah Ataç’ın şâheseri, kendi şahsiyetidir; kaleminin sınırsız hürriyeti, onun hiçbir ekole mensup olmayışıdır; kendisinin bir ekol kurucusu olmayışı, genç nesillerden, onu takip edebileceklerin çıkabilmesi imkânsızlığıdır; fransızcadaki karşılığı edebiyatımızda ayni kıymeti almış olsaydı kendisine pek yakışacak olan bir sıfat ile “Genç Ataç”, bir faslı edebiyi açmış ve kapamıştır. 1920 den sonra yazmağa başlamış olan Nurullah Ataç’ın ilk yazısı, “Nurullah Atâ” imzasiyle Dergâh mecmuasında çıkmıştır. Fransızca muallimi olarak maarife intisap etti, birkaç yıl taşrada dolaştı, Ankarada bulundu, sonra İstanbulda Pertevniyal Lisesi Fransızca muallimliğine tayin edildi. Günlük gazetlerden Akşam’a intisap etti ve meşhur Sohbet” lerini yazmağa başladı ki Dil inkılâbından sonra bu yazılarının başlığını “Konuşma” ya tahvil etti. Hiç tereddüt etmeden “Çetin bir dil ve kalem imtihanıdır” hükmü verilebilecek Gustav Falubert’den “Madam...

Hammer Mütercimi Mehmed Atâ Beyin küçük oğlu, Dr. Galip Ataç’ın kardeşi; muallim, muharrir, esseist; üç sıfatiyle de, asrımızın fikir ve edebiyat, san’at hayatında üstün kıymetlerden; 1898 de İstanbulda doğdu; Galatasaray Liesini bitirdi; Üniversiteye gitmedi, fakat her kolunda kıymetler yetiştirmiş bir ailenin münevver muhitinde otodidakt olarak yetişti, ki Nurullah Ataç’ın şâheseri, kendi şahsiyetidir; kaleminin sınırsız hürriyeti, onun hiçbir ekole mensup olmayışıdır; kendisinin bir ekol kurucusu olmayışı, genç nesillerden, onu takip edebileceklerin çıkabilmesi imkânsızlığıdır; fransızcadaki karşılığı edebiyatımızda ayni kıymeti almış olsaydı kendisine pek yakışacak olan bir sıfat ile “Genç Ataç”, bir faslı edebiyi açmış ve kapamıştır. 1920 den sonra yazmağa başlamış olan Nurullah Ataç’ın ilk yazısı, “Nurullah Atâ” imzasiyle Dergâh mecmuasında çıkmıştır. Fransızca muallimi olarak maarife intisap etti, birkaç yıl taşrada dolaştı, Ankarada bulundu, sonra İstanbulda Pertevniyal Lisesi Fransızca muallimliğine tayin edildi. Günlük gazetlerden Akşam’a intisap etti ve meşhur Sohbet” lerini yazmağa başladı ki Dil inkılâbından sonra bu yazılarının başlığını “Konuşma” ya tahvil etti. Hiç tereddüt etmeden “Çetin bir dil ve kalem imtihanıdır” hükmü verilebilecek Gustav Falubert’den “Madame Bovary” yi ve Stendhol’den “Kırmızı ve Siyah” ı tercüme etti; bunu diğer tercümeler takip etti. Murad Uraz, “Şair ve ediplerin hayatı” adındaki risalesinde: “Bu samimî muharrir, doğruyu, kendi aleyhine olsa bile birçok yazılarında söylemek meziyetini göstermektedir” diyor; bir mütercim olarak da, Nurullah Ataç, ancak sevdiği eserler üzerinde emek sarfetmiştir; bu bakımdan, tercümeleri, zevkinin mîyârıdır. Nurullah Ataç, muallimlik yaptığı mekteplerde, daima, bir şetâret havası içinde sevilmiş, bir nâdide biblo gibi, kimse, onu kırmak değil, rencide etmek istememiştir. Eski talebeleri, hâtırasını lâtif fıkralarla anlatırlar. Dilinde bir rekâket vardı, asabî anlarında tam kekeleme olurdu, dolaşan diliyle köpürüp coşması hakikaten şâhâne idi. İstanbulda iken kalıp cıgarası içmez, tütün sarardı; Tavlâ oyununu, aksilikleri tuttuğu zaman zarlarla konuşacak kadar severdir; telefon ile muhabereden haz etmez, gizlisi olmadığından, bulabilirse, bir dostunu konuştururdu. Tıklım tıklım kitap ve kâğıt dolu bir çanta, şapkasının önünden taşmış bir tutam perçem, ekseriya koluna asılmış baston kendisine pek yaraşırdı; kulaktan atma gözlüğe kelebek gözlüğü tercih ederdi. Yazısını standard kâğıtlara, çantasından çıkardığı hokka ve kalem ile yazardı. Eski ve yeni harflerle yazısı inci dizileri gibiydi; müsveddelerinde karalanmış satırlar hemen hemen görülmez, güzel baş, mevzuunu düşünmüş, hükümlerini vermiş, kelimelerini seçmiştir, kalem, tereddütsüz sürçmeden yürürdü. İkinci Cihan Harbi başlangıcında, Ankarada Gazi Enstitüsü fransızca muallimliğine tayin edildi. Aksarayda Pertevniyal Lisesi bir sanatkârdan, Babıâli Caddesi bir büyük kıymetten, Bayazıtta Eminefendi Lokantası ağzının tandı bilir cömert bir müşteriden ve Büyükşehir, kendisini çok seven bir hemşehriden mahrum kaldı. 1946 - 1950 arasında Cumhurbaşkanlığı fransızca mütercimliğinde bulundu, Demokrat Parti iktidara geçince emekliye ayrıldı, Ulus Gazetesi yazı erkânı arasında çalıştı. Ankarada yerleşdikten sonra, bastonunu terk etti, kelebek gözlüğünü kulaktan atma bağa çerçeveli gözlük, sarma tütününü de pipo ile değiştirdi. Makalelerini çantasında taşıdığı mürekkep şişesine batırdığı saplı ve demir uçlu kalemle yazarken yazı makinası kullanmaya başladı, yalnız makinayı kendi zevkine râmetmesi, yatağında bağdaş kurup önüne yerleştirdiği iki köşe yastığının üstüne koydu. Ulusdaki makaalelerini “ivedelikli, yankılı, kıvançlı”, kurum yapısı sözlük dili ile yazmağa başladığından hemen hemen okunmaz olmuştu. 17 mayıs 1957 de öldü. Yeri doldurulmaz adamdır. Nurullah Ataç (Resim: Hayat Mecmuası arşivindeki fotoğrafından Nezih eli ile)