Asesin lûgat mânası gece bekçisi, geceleyin kol gezendir; Asesbaşı imparatorluğun eski teşkilâtında İstanbulun zabıta âmirlerinden idi. Aslında Yeniçeri ocağının bölük ortalarından 28 inci ortanın çorbacısı idi. Evliya Çelebi, on yedinci asır ortalarında payıtahtın hayat ve idaresinden bahsederken “Asesbaşılığı ve Asesleri Fatih Sultan Mehmed Han ihdas buyurdu. Yençerilerin bölük ortalarından ayrılmış beş yüz nefer olup eli âsalı muhteşem üslupla askerdir. Asker arasından çıkan eşkıyayı şeriatın emriyle katletmeğe memurdurlar” diyor. Bundan, Asesbaşının vazifesi, zamanımızın tâbiri ile Merkez Kumandanlığı olduğu anlaşılır; asesler de askerî inzibat neferleri olur. Büyük seyyah bir de asesi sâniden bahseder ki, bunun âdî mücrimleri takip ettiği anlaşılır: “Esnaf Asesi sânii bî aman, iki yüz neferdir, tutma, kapma, vurma, kovma, asma, basma, kayıt ve bend adamlardır”. Bir hırsız veya katil idam olunacağı zaman, siyaset meydanının inzibatını Asesi sâni ile adamları temin ederdi. Cuma günleri de, Sadrâzamın Cuma namazına gideceği camiin yolu üzerinde durarak bölük ortası neferleriyle Sadrâzamı selâmlardı. Asesbaşının merasim kıyafeti: Başta yeşil çuhadan çatal kalafat, sırtta yeşile kaplı divan kürkü, ayağında beyaz çağşır ve sarı yemeni idi. Asesbaşılar “Katar Ağaları” denilen ve on...

Asesin lûgat mânası gece bekçisi, geceleyin kol gezendir; Asesbaşı imparatorluğun eski teşkilâtında İstanbulun zabıta âmirlerinden idi. Aslında Yeniçeri ocağının bölük ortalarından 28 inci ortanın çorbacısı idi. Evliya Çelebi, on yedinci asır ortalarında payıtahtın hayat ve idaresinden bahsederken “Asesbaşılığı ve Asesleri Fatih Sultan Mehmed Han ihdas buyurdu. Yençerilerin bölük ortalarından ayrılmış beş yüz nefer olup eli âsalı muhteşem üslupla askerdir. Asker arasından çıkan eşkıyayı şeriatın emriyle katletmeğe memurdurlar” diyor. Bundan, Asesbaşının vazifesi, zamanımızın tâbiri ile Merkez Kumandanlığı olduğu anlaşılır; asesler de askerî inzibat neferleri olur. Büyük seyyah bir de asesi sâniden bahseder ki, bunun âdî mücrimleri takip ettiği anlaşılır: “Esnaf Asesi sânii bî aman, iki yüz neferdir, tutma, kapma, vurma, kovma, asma, basma, kayıt ve bend adamlardır”. Bir hırsız veya katil idam olunacağı zaman, siyaset meydanının inzibatını Asesi sâni ile adamları temin ederdi. Cuma günleri de, Sadrâzamın Cuma namazına gideceği camiin yolu üzerinde durarak bölük ortası neferleriyle Sadrâzamı selâmlardı. Asesbaşının merasim kıyafeti: Başta yeşil çuhadan çatal kalafat, sırtta yeşile kaplı divan kürkü, ayağında beyaz çağşır ve sarı yemeni idi. Asesbaşılar “Katar Ağaları” denilen ve on sekiz büyük rütbeli zabitten mürekkep olan Yeniçeri ocağı erkânının on yedincisi idi (B.: Katar Ağaları). Meyhaneleri de Ases başı ile asesler teftiş ederlerdi, bazan para sızdırmak için, bazan da hakikaten kendini bilmiyecek derece sarhoş akşamcıları yakalayıp götürürlerdi; biçarelere kâh dayak atılır kâh günlerce mahbeste bırakılıp eziyet edilirdi. Akşamcılıkta ases korkusunu hatırlatarak herkesin evinde demlenmesini tavsiye yolunda söylenmiş beyittir: Hanede mey nûş eden bilmez nedir havfi ases Pençei şehbâzdan âzâdedir mürgi kafes Bibl.: Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme, I; M. Z. Pakalın, Osmanlı Târih Deyimleri