1908 de meşrutiyetin ilânında Kumkapı balıkçılarından onbeş on altı yaşlarında son derece güzel bir ermeni genci olup babalığı Haçik Reis adında bir balıkçı ile beraber Gedikpaşa Hamamı civarında bir bekâr odasında otururlardı. Haçik Reis namlı akşamcılardan, meyhânelere Artini ile gider, çocuğun sesi de pek güzel olduğundan şarkı söyletir, gazel okuturdu. Bir gece balığa çıkdıklarında kayığa gayet iri bir köpek balığı hücum eder, Haçik Reis canavarı zıpkınla vurmak isterken sarhoşluk hâli ile muvazenesini kaybederek denize düşer, canavar dönüp saldırdığında Kız Artin hemen bıçağını çekerek denize atlar, fakat babalığını kurtarmak isterken köpek balığı çocuğun bir bacağını kalçasından koparıp alır, o sırada ikinci bir canavar peydâ olup bedbaht Artinin öbür bacağını kapar, feryadlarına civardaki kayıklar yeteşinceye kadar Artin gözden kaybolur, Haçik Reisi can havli ile kayığa tırmanmış ve dehşetinden baygın bulurlar, Faciadan sonra kendisini tamamen içkiye veren Haçik Reis saç sakala karışmış, yalın ayak, pelâspâreler içinde meyhâna kapularında dolaşır, hâline acınarak ısmarlanan rakıları bir yudumda devirir, “Güzel Artinim kendisini bu pis sarhoş uğruna fedâ etti” diye ağlardı. Bir akşam, İstanbul Ansiklopedisi için bu hâtırayı tesbit eden muharrire yalvarmış, Kız Artin için bi...

1908 de meşrutiyetin ilânında Kumkapı balıkçılarından onbeş on altı yaşlarında son derece güzel bir ermeni genci olup babalığı Haçik Reis adında bir balıkçı ile beraber Gedikpaşa Hamamı civarında bir bekâr odasında otururlardı. Haçik Reis namlı akşamcılardan, meyhânelere Artini ile gider, çocuğun sesi de pek güzel olduğundan şarkı söyletir, gazel okuturdu. Bir gece balığa çıkdıklarında kayığa gayet iri bir köpek balığı hücum eder, Haçik Reis canavarı zıpkınla vurmak isterken sarhoşluk hâli ile muvazenesini kaybederek denize düşer, canavar dönüp saldırdığında Kız Artin hemen bıçağını çekerek denize atlar, fakat babalığını kurtarmak isterken köpek balığı çocuğun bir bacağını kalçasından koparıp alır, o sırada ikinci bir canavar peydâ olup bedbaht Artinin öbür bacağını kapar, feryadlarına civardaki kayıklar yeteşinceye kadar Artin gözden kaybolur, Haçik Reisi can havli ile kayığa tırmanmış ve dehşetinden baygın bulurlar, Faciadan sonra kendisini tamamen içkiye veren Haçik Reis saç sakala karışmış, yalın ayak, pelâspâreler içinde meyhâna kapularında dolaşır, hâline acınarak ısmarlanan rakıları bir yudumda devirir, “Güzel Artinim kendisini bu pis sarhoş uğruna fedâ etti” diye ağlardı. Bir akşam, İstanbul Ansiklopedisi için bu hâtırayı tesbit eden muharrire yalvarmış, Kız Artin için bir destan, koşma yazmışlığımız yok, fakat garibin hâtırını kıramadım, Artinin ağzından yirmibeş otuz kıta birşeyler yazdım, verdim, hâfızamda kalanları şunlardır; Nâmım Kız Artindir semt Gedikpaşa Güzellik tâcını komuşum başa Henüz girmişim onaltıncı yaşa Lâkin yiğitlikde yavru arslânım Valdem Arusya Hanımı görmedim Yâni şîri mâderi hiç emmedim Üç yaşında öldü Kirkor pederim Gariblikdir alnımdaki fermânım Öksüz neden gülmüş ben de güleyim Zâlim dayı elinde bir köleyim Ahvâlimden size haber vereyim Okusunlar ibret ile ihvânım Dayım kuyumcudur o zâlim Dikran Sabah akşam dâim kalbimi kıran Verdiği ekmeği yüzüme vuran Koşub oynar iken cümle akrânım Uşak olsam olur aylık gündelik Çalışırım cebim görmez metelik Hergün dayak atar herif üstelik Çürük bere içindedir her yanım Yalın ayak, çul çaput üstüm başım On onbir olmuşdu nihâyet yaşım Hergün mü akacak gözümden yaşım Bir gün patlak verdi zulme isyânım Sîmada letâfet bâzuda kuvvet Hizmetimle rızık bulurum elbet Beni de yaradan Kaasımülkısmet Sona erdi o hâli perişânım Meşhur Haçik Reis o âli himmet Garibler babası kânı merhamet Onda tamam olmuş şefkat merhamet Uzattı elini o mihribânım Evlâdım diyerek aldı yanına Tayfa yazdı Kumkapı dalyanına Dedi bu çocuğun hüsnü ânına Ve hem dahi ahlâkına hayrânım Giyindim kuşandım oldum bir şehbâz Akran arasında edeble mümtâz Tatlı dil güler yüz sohbetde dilbâz Cümlenin sevgilisi nevcivânım Gözünden bir lâhza ayırmaz Haçik Oğlum dir belâdır bazan güzellik Hattın gelsin tamam olsun erkeklik Bu toylukda ben sana nigehbânım Ben de evlâdlıkda gaayetle sâdık Ateşe bas dedi heman dem basdık Hasta olsa dizim başına yasdık Sıdkü vefâ bilir merdi meydânım Kara yazı yazmış alnıma felek O yazının hükmü başa gelecek Ben gibi sûreti siyreti melek Velînimet yoluna bir kurbânım ............................................................ Yalın ayak don gömlek belde kuşak Reis çırpınırken durur mu uşak Heman hançerimi çekerek şıpşak Denize atlayan bir kahramânım Hançerim hedefi boş yere arar Sağ bacağımı kapdı kaçtı canavar Gökyüzüne bakdım bir kara duvar Etrafımda kendi kıpkızıl kanım ............................................................ Evlâdını canavarlar paralar Haçik Reis giysin artık karalar Gece gündüz feryâd ederek arar Nerde Kız Artinim körpe fidânım.. Haçik Reis bu firâka çok dayanamadı, Otuz bir mart vak’ası günü, Artinin destanı idam yaftası gibi göğsüne ilişdirmiş, kendisini kuşağı ile Kumkapuda deniz kenarında bir akasya ağacına asmış bulundu. Facianın bu son safhası, o kanlı ihtilâl günlerinin gulgulesi arasında unutuldu. Hüsnü Kınaylı