Seçkin ilim adamı, güzel sanatlar târihi bilgini, bu salâhiyetin öncülerden; 1876 da İstanbulda Beşiktaşta doğdu, geçen asrın devlet adamlarından sadrâzam Ahmed Esad Paşanın oğludur; Sanayii Nefîse Mektebinde, Mektebi Mülkiyede ve Mektebi Harbiyede okudu, 1893 de Harbiyeden ikici mülâzim rütbesi ile mezun olmuş, fakat 1906 da kolağası iken askerlikten istifa ederek mülkiye hizmetine girmiş Sanayii Nefîse Mektebinde (Güzel Sanatlar Akademisinde) mimarî tarihi ve şehircilik muallimi olmuş, 1924 - 1941 arasında Ankara şehri îmâr müşâvirliğinde bulunmuş, yedinci devrede İstanbuldan, sekizinci devrede de Giresundan Halk Partisi nazmetleri arasında mebus seçilmiş, fakat siyasî hayatı meclis müzakerelerine usulen iştirâkten ibâret kalarak particilikten tamamen uzak seçkin ilim adamı hüviyetini muhafaza etmiş, ihtisası içinde tetkikat ve tetebbuatı ile velûd kalemi millî kütüphanemize pek kıymetli eserler vermekte devam etmiştir. İlmî ve edebî mecmualarda, bu arada da maarif vekâletinin neşrettiği “Güzel Sanatlar” mecmuasında pek çok makalesi inşitar etmiş, yine maarif vekâleti tarafından Evvelâ “İnönü” adı ile neşrine başlanıp 1950 den sonra muhakkak ki çok daha yerinde “Türk Ansiklopedisi” adı verilen ve hâlen, 1959 da fasiküller halinde neşri devam edegelen büyük ansiklopedinin yazarl...

Seçkin ilim adamı, güzel sanatlar târihi bilgini, bu salâhiyetin öncülerden; 1876 da İstanbulda Beşiktaşta doğdu, geçen asrın devlet adamlarından sadrâzam Ahmed Esad Paşanın oğludur; Sanayii Nefîse Mektebinde, Mektebi Mülkiyede ve Mektebi Harbiyede okudu, 1893 de Harbiyeden ikici mülâzim rütbesi ile mezun olmuş, fakat 1906 da kolağası iken askerlikten istifa ederek mülkiye hizmetine girmiş Sanayii Nefîse Mektebinde (Güzel Sanatlar Akademisinde) mimarî tarihi ve şehircilik muallimi olmuş, 1924 - 1941 arasında Ankara şehri îmâr müşâvirliğinde bulunmuş, yedinci devrede İstanbuldan, sekizinci devrede de Giresundan Halk Partisi nazmetleri arasında mebus seçilmiş, fakat siyasî hayatı meclis müzakerelerine usulen iştirâkten ibâret kalarak particilikten tamamen uzak seçkin ilim adamı hüviyetini muhafaza etmiş, ihtisası içinde tetkikat ve tetebbuatı ile velûd kalemi millî kütüphanemize pek kıymetli eserler vermekte devam etmiştir. İlmî ve edebî mecmualarda, bu arada da maarif vekâletinin neşrettiği “Güzel Sanatlar” mecmuasında pek çok makalesi inşitar etmiş, yine maarif vekâleti tarafından Evvelâ “İnönü” adı ile neşrine başlanıp 1950 den sonra muhakkak ki çok daha yerinde “Türk Ansiklopedisi” adı verilen ve hâlen, 1959 da fasiküller halinde neşri devam edegelen büyük ansiklopedinin yazarlar heyeti arasında bulunarak en salâhiyetli kalemlerden biri olmuştur. Kitap hâlinde yayınlanmış eserleri şunlardır: Constantiniple (fransızca, 1910 da Pariste basılmıştır; Eski İstanbul (1912); Eski Galata (1913); Kaamûsu Sanat; Istılâhatı Mimâriye, Türk Sanatı (1928); Mimarî Tarihi (1928); Yeni Mimârî (1931); Şehircilik (1937); L’Art Turc (fransızca, 1939); Fransızcadan Türkçe Sanat Lûgatı (1944); Sanat Ansiklopedisi (fasiküller hâlinde neşri 1943 de başlamıştır); Türk Süsleme Sanatı (türkçe, fransızca, ingilizce); Türk Plastik Sanatları; Türk Sanatı Tarihi (fasiküller hâlinde neşri 1956 da başlamıştır, 1959 da neşri devam etmekte idi). Bu eserlerin çoğu ağır mesâi mahsulü yazı işleridir. C. Esad Arseven ilim adamı hüviyetini ressam olarak da techiz ve tezyin etmiştir, bilhassa tarih kaynaklarına dayanarak yaptığı eserler pek güzeldir, bu arada İstanbulun Bizans devrini tasvir eden kuş bakışı bir panoraması harikulâde nefîsdir. Eserlerinin çoğunda âbidâtın iç ve dış resimleri, plânları, gayet zarif çizgilerle kendi kaleminden çıkmıştır; bilhassa mimârî letâfetinin ve plânlarının hayrânı olduğu eski Türk evlerinin resimleri ve plânları millî arşivimizde ölmez yadigârları olarak kalacaktır. Ölçüsüne erişilmez veriminin yanında temiz ahlâkı ve vakarı ile pek mümtaz bir sîma olan Celâl Esad Arseven devrimizde “üstad” unvanını bihakkin taşımağa lâyık ender isimlerden biridir. Celâl Esad Arseven (Resim: Nezih)