Entries
Examine all the Istanbul Encyclopedia entries from A to Z.
Volumes
Browse A to G volumes published between 1944 and 1973.
Archive
Discover Reşad Ekrem Koçu's works for the entries between letters G and Z.
Discover
Search by subjects or document types; browse through archival docs that are open access for the first time.
ARNAVUD DELLÂKLAR
Hicrî 1143 (1730) ihtilâline kadar İstanbul hamamlarında dellâk taifesi büyük ekseriyetle Arnavuttu.
Bu ihtilâlde askerden evvel silâha sarılmış olan Büyükşehrin baldırı çıplak ve ayaktakımının başına geçen Arnavud Patrona Halil Bayazıd Hamamından çıkmıştı. Kendisinin dellâk olduğu hakkında şüpheye düşen müellifler vardır, bunlar lâkabı Patrona gemisindeki hizmetinden gelen Halilin sadece ihtilâlin arifesinde hükûmetin nazarı dikkatini celbetmemek üzere ayakdaşları ile beraber hamamda toplandıklarını ve geceyi orada geçirdiklerini söylerler. Ne gibi bir hissin tesiri ile olduğu bilinmez, Ürgübün Muşkara köyünden çıkarak Türk irfan ve sanatına büyük hizmetler yapmış olan şehid Damad İbrahim Paşayı sefahatle itham eden bazı tarihçiler de Patrona Halilin şansında bir millî kahraman görmeğe çalışırlar. Halil süflî mesleklerden olan dellâklıktan çıkarak kanlı bir ihtilâlin hercû merci içinde kısa bir müddet Büyükşehrin mukadderatına hâkim olmuş bir zorbadır ki aşağıdaki vesika bunun aydın bir şahididir: Divanı Hümâyundan İstanbul kadılığına yazılan bu hüküm ihtilâlden dört sene sonraki tarihi taşımakta olup kanlı vakanın acı hâtıraları unutulduktan sonra verilmiş bir kararın tatbikatına geçilmesidir:
“Badelyevm hamamlarda dellâk ve natur alınmak iktiza ettikte Arnavud taifesinden kebi...
⇓ Read more...
Hicrî 1143 (1730) ihtilâline kadar İstanbul hamamlarında dellâk taifesi büyük ekseriyetle Arnavuttu.
Bu ihtilâlde askerden evvel silâha sarılmış olan Büyükşehrin baldırı çıplak ve ayaktakımının başına geçen Arnavud Patrona Halil Bayazıd Hamamından çıkmıştı. Kendisinin dellâk olduğu hakkında şüpheye düşen müellifler vardır, bunlar lâkabı Patrona gemisindeki hizmetinden gelen Halilin sadece ihtilâlin arifesinde hükûmetin nazarı dikkatini celbetmemek üzere ayakdaşları ile beraber hamamda toplandıklarını ve geceyi orada geçirdiklerini söylerler. Ne gibi bir hissin tesiri ile olduğu bilinmez, Ürgübün Muşkara köyünden çıkarak Türk irfan ve sanatına büyük hizmetler yapmış olan şehid Damad İbrahim Paşayı sefahatle itham eden bazı tarihçiler de Patrona Halilin şansında bir millî kahraman görmeğe çalışırlar. Halil süflî mesleklerden olan dellâklıktan çıkarak kanlı bir ihtilâlin hercû merci içinde kısa bir müddet Büyükşehrin mukadderatına hâkim olmuş bir zorbadır ki aşağıdaki vesika bunun aydın bir şahididir: Divanı Hümâyundan İstanbul kadılığına yazılan bu hüküm ihtilâlden dört sene sonraki tarihi taşımakta olup kanlı vakanın acı hâtıraları unutulduktan sonra verilmiş bir kararın tatbikatına geçilmesidir:
“Badelyevm hamamlarda dellâk ve natur alınmak iktiza ettikte Arnavud taifesinden kebir ve sagir ferdi vahidi uğratmayıp Anadolu yakasından gelme Türk uşaklarından ve nefsi İstanbuldan zimmi cinsinden intihap olunup yarar kefilleri alındıktan sonra isim ve resimleriyle (yani şekil ve şemailin tarifi ile) deftere kayıt ve kadîmden hamamlarında mevcut bulunup hini tahrirde isimleri deftere kaydolunan Arnavud taifesinden vefat edenlerin yerine ve bir tarik ile hamamlardan çıkıp vilâyetine gidenler badeleyyam gelip dellâk olmak murad eyledikte min mâbaad alınmayıp yerlerine ecnası saireden alınmak cümlesine muhkem tenbih ve tekid olundukta... 1147”.
Bu defterin bir nüshası Bayazıdda İnkılâp Kütüphanesinde merhum M. Cevdetin kitapları arasında bulunup baş tarafına yukarıdaki hükmün de bir sureti konmuştur. Ve hamam hamam bütün müstahdemin “isim ve resimleri ile” kaydolunarak Arnavut olanların altına kırmızı mürekkeple “Arnavuddur” diye şerh verilmiştir. Bazı hamam müstahdemlerinin isimleri altında “bostancı, topçu, kalyoncu, hammal, cebeci, tulumbacı” gibi diğer meslek unvanları ve bu arada bilhassa asker ocaklarına mensubiyetlerini gösteren unvanlar da kaydolunmuştur ki Halilin patronalığının dellâklığına mâni olamıyacağı anlaşılır. Bu tarihten itibaren mevcutlar ölüm veya herhangi bir sebeple dellâklıktan ayrıldıktan sonra 1918 yılına kadar İstanbul hamamlarına Arnavud milletinden dellâk sokulmamıştır (B. Dellâk).
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.
TÜM KAYIT
Identifier
IAM020781
Theme
Folklore
Type
Page of encyclopedia
Format
Print
Language
Turkish
Rights
Open access
Rights Holder
Kadir Has University
Description
Volume 2, pages 1038-1039
See Also Note
B. Dellâk
Theme
Folklore
Contributor
Type
Page of encyclopedia
Share
X
FB
Links
→ Rights Statement
→ Feedback
Please send your feedback regarding Istanbul Encyclopedia records to istanbul.ansiklopedisi@saltonline.org.