Dilimize italyancadan girmiş bir kelimedir. Türk lûgatı “arma” yı: “Yelken, direk ve seren gibi bir gemiyi donatan lâvha, bunların üzerlerinde mahkûk olan resimler ve nakışlar; hükûmetlerin, bâzı şehirlerin, büyük ailelerin, hânedanların alâmeti mahsusalarını, birer mâna ifade eder nakış ve tasvirleri, bazı cümle ve remizleri taşır lâvha” diyor. Bizde aile ve şehir armaları kullanılmamıştır; Osmanlı hânedanının da bir arması olmamıştır, ancak İkinci Sultan Mahmud devrinde bir devlet arması tanzim edilmiş, o da bir kaç sefer şeklini değiştirmiş, nihayet bu yazının yanında resmini gördüğümüz şeklini almıştır. Türkiyede pâdişahlığın ilgası ve Cumhuriyetin ilânı ile arma da kaldırılmıştır. Hâlen Türkiye Cumhuriyetinin arması yoktur; lüzumunda arma yerinde, bayrağımızın nakşı olan ay yıldız kullanılır. İkinci Sultan Mahmud devrinden sonra yeni yapılan büyük resmî binaların üzerine bazan, mermere işlenmiş armalar da konulurdu; bu armalarda Cumhuriyetin ilk yıllarında kazınarak kaldırılmıştır; taş işçiliği bakımından kıymetli olan bir kaç arma; tarihî kitabe taşları arasında müzeye kaldırılmıştır; Büyük Kapalıçarşınin Nuruosmaniye kapısının üzerindeki güzel bir arma yerinde durmakta olup 1959 da güyâ onarma yolunda boyandığı görülmüştü. Sultanahmedde Yüksek Ticaret Okulu kapısının üstü...

Dilimize italyancadan girmiş bir kelimedir. Türk lûgatı “arma” yı: “Yelken, direk ve seren gibi bir gemiyi donatan lâvha, bunların üzerlerinde mahkûk olan resimler ve nakışlar; hükûmetlerin, bâzı şehirlerin, büyük ailelerin, hânedanların alâmeti mahsusalarını, birer mâna ifade eder nakış ve tasvirleri, bazı cümle ve remizleri taşır lâvha” diyor. Bizde aile ve şehir armaları kullanılmamıştır; Osmanlı hânedanının da bir arması olmamıştır, ancak İkinci Sultan Mahmud devrinde bir devlet arması tanzim edilmiş, o da bir kaç sefer şeklini değiştirmiş, nihayet bu yazının yanında resmini gördüğümüz şeklini almıştır. Türkiyede pâdişahlığın ilgası ve Cumhuriyetin ilânı ile arma da kaldırılmıştır. Hâlen Türkiye Cumhuriyetinin arması yoktur; lüzumunda arma yerinde, bayrağımızın nakşı olan ay yıldız kullanılır. İkinci Sultan Mahmud devrinden sonra yeni yapılan büyük resmî binaların üzerine bazan, mermere işlenmiş armalar da konulurdu; bu armalarda Cumhuriyetin ilk yıllarında kazınarak kaldırılmıştır; taş işçiliği bakımından kıymetli olan bir kaç arma; tarihî kitabe taşları arasında müzeye kaldırılmıştır; Büyük Kapalıçarşınin Nuruosmaniye kapısının üzerindeki güzel bir arma yerinde durmakta olup 1959 da güyâ onarma yolunda boyandığı görülmüştü. Sultanahmedde Yüksek Ticaret Okulu kapısının üstündeki arma da 1959 da yerinde idi. Soğukçeşme Askerî Rüşdiyesinin de (Morg Binası) pek güzel olup muhafaza edilmiş, yalnız, müessesenin yeni levhasının altında kalmıştır. Resimde görülen arma İkinci Abdülhamid devrine aittir; göbeğini beyzî bir şekil teşkil eder, ortasında bir gül motifi vardır, etrafına “Abdülhamid Han Melik üd - devlet - il Osmaniye el müstenid bi tevfikaat-ir Rabbâniye” yazılmıştır. Beyzî şeklin üstünde sorguç bir kavuk, iki yanında ayyıldızlı iki bayrak, bayrakların üstünde birer mızrak, onların arasında da armanın üst kısmını teşkil eden güneş şuaları, şuaların ortasında da bu pâdişahın turası bulunmaktadır. Sol tarafında bir süngü, bir teber, bir tabanca, bet bereket, huzur alameti çiçekler, küçük bir topuza asılı, adâleti temsil eden bir terâzi, terâziin altında maarifi temsil eden iki kitap; sağ tarafta iki teber, bir mızrak, bir kılıç, bir top, yine bir kılıç, bir kalkan bulunmaktadır. Beyzî şeklin altında ikinci bir küçük arma bulunmaktadır bu da: bir boru, iki ok bir ok torbası ve meşaleden teşekkül etmiştir. Armanın en altında da tezyini motiflere asılmış beş nişan vardır. Osmanlı Devleti arması İkinci Mahmud, Abdülmecid, Abdülâziz, Beşinci Murad, İkinci Abdülhamid, Beşinci Mehmed Reşad ve Altıncı Mehmed Vahideddin, yedi padişah zamanında kullanılmıştır ve gerektiği yerlerin dışında da kullanılarak suiistimal edilmiştir. Bilgili antikacılardan merhum N. Rüşdi Bingül “Eski Eserler Ansiklopedisi” adındaki alfabetik eserinde “Arma” maddesinde şunları yazıyor: “Saat kapaklarına, kutuların üzerine işleyerek ibtizâle uğrattılar; otuz sene evvel (1900 - 1910 arasında olacak) Bedestende teşhir edilip satılan kumaş üzerine sırma işleme büyük bir arma levha ancak üzerindeki gümüş fiatına satılabilmişti.” Merhum N.R. Büngülün gümüşü fiatına satılmıştı dediği işleme armanın işlemecilik sanatı bakımından pek iptidaî, acemi işi olduğu muhakkaktır. Geçen asrın saraya mensup yüksek tabakası arasında, göğüse takılan bir kadın ziyneti olarak arma şeklinde plâk iğneler yaptırılır idi ki, beyzî şeklin göbeğindeki gül motifinin yerine giranbahâ bir pırlanta oturtulur ve bu baş taşın etrafında arma, büyüklü küçüklü en az iki yüz parça elmas, yakut ve zümrüd ve yeşil, mâvi ve kırmızı minelerle işlenirdi, güneş şuaının her çubuğuna bir dizi hurda elmas bezenir, ortada altın tura, en altta da beş nişanın göbeğinde üç iri zümrüd ile iki iri yakut, geri kalan şu kadar taşın da armanın diğer aksamına serpilmiş, yerleştirilmiş olarak tahayyül edilirse, böyle bir iğnenin en müşkülpesen kadını, zamanımızda dahi teshir edeceği ve antika olarak astronomik rakamlar üzerinden satılacağı muhakkaktır. Osmanlı devletinin posta pulları arasında, yalnız bir tek pulun üzerinde arma resmi kullanılmıştır; o pul da, 1914 de çıkarılan, Londrada basılmış dört parçadan mürekkep bir takse pulları serisinin 1 kuruşluk koyu mavi puludur; en güzel pullarımızdan biridir. İkinci Abdülhamid devrinde Osmanlı Arması (Resim: Hüsnü)