Saka arkalığı ve hammal arkalığı olarak iki çeşittir; birbirlerine benzemiyen iki ayrı şeydir. Saka arkalığı, meşin kırbalarla su taşıyan eski sakaların (B. : Kırba; Saka). Arkalarına vurup götürdükleri kırbalardan sıçrayan, sızan su ile mintan ve çamaşırlarının ıslanmaması için meşinden yapılmış yeleklerin adıdır; kedine mahsus kesimi vardı, kolsuz, omuzları geniş, boyu ceket uzunluğunda, göğüs kısmı tamamen kavuştuğu halde iliği, düğmesi yoktu; kışın arka sakalarını soğuktan da muhafaza ettiği muhakkaktır. Kırbalı sakalarla beraber kalkmış, mazinin eşyaları arasına karışmıştır. Hammal arkalığı, sırta alınan ağır yükün, az eğilik vaziyette taşınabilmesi, yükün sırt meylinden kaymasına mani olarak düzlükte durmasını temin için yapılmış bir nevi sert ot yastıktır ki, yükün ağırlığını sırtın her tarafına dağıttıktan yük altındaki hammalın mukavemetini de arttırır. Yük altına giren hammal eğilik yürüyeceğinden, yüke düzlük temini için omuz hizasında başı alçak, bel üstündeki başı yüksektir; yandan bakıldığı zaman yamuk bir armud şeklini andırır. Meşinden yapılır, içine son derecede tıkız olarak kuru ot doldurulur; meşinin üstüne de, bilhassa omuzlara temas edecek yerlere eski kilim ve çuval parçaları veya koyun postu kaplanır. Omuza gelen tarafının iki yanına merbut iki kolanından k...

Saka arkalığı ve hammal arkalığı olarak iki çeşittir; birbirlerine benzemiyen iki ayrı şeydir. Saka arkalığı, meşin kırbalarla su taşıyan eski sakaların (B. : Kırba; Saka). Arkalarına vurup götürdükleri kırbalardan sıçrayan, sızan su ile mintan ve çamaşırlarının ıslanmaması için meşinden yapılmış yeleklerin adıdır; kedine mahsus kesimi vardı, kolsuz, omuzları geniş, boyu ceket uzunluğunda, göğüs kısmı tamamen kavuştuğu halde iliği, düğmesi yoktu; kışın arka sakalarını soğuktan da muhafaza ettiği muhakkaktır. Kırbalı sakalarla beraber kalkmış, mazinin eşyaları arasına karışmıştır. Hammal arkalığı, sırta alınan ağır yükün, az eğilik vaziyette taşınabilmesi, yükün sırt meylinden kaymasına mani olarak düzlükte durmasını temin için yapılmış bir nevi sert ot yastıktır ki, yükün ağırlığını sırtın her tarafına dağıttıktan yük altındaki hammalın mukavemetini de arttırır. Yük altına giren hammal eğilik yürüyeceğinden, yüke düzlük temini için omuz hizasında başı alçak, bel üstündeki başı yüksektir; yandan bakıldığı zaman yamuk bir armud şeklini andırır. Meşinden yapılır, içine son derecede tıkız olarak kuru ot doldurulur; meşinin üstüne de, bilhassa omuzlara temas edecek yerlere eski kilim ve çuval parçaları veya koyun postu kaplanır. Omuza gelen tarafının iki yanına merbut iki kolanından kol geçirilerek sırtına alınır; Normal bir arkalığın kendi ağırlığı 6 - 7 kilogramdır (Eb’adı şekilde gösterilmiştir). Arkalıkla ağır yük hamallığı yapabilmek için güçlü kuvvetli vücuda sahip olmak şart olduğuna göre bir hammal arkalıkla normal olarak 200 - 220 kilogram ağırlığındaki yükü taşqıyabilir. Genç ve tuvana hammallarda 300 kilogramı rahatça taşırlar. Müstesna kuvvete sahip hammallardan arkalıkla, pek kısa mesafeler için, 500 kilo gramlık yük taşıyanlar görülmüştür. Arkalıkla yük taşıyan hammalın bilhassa dikkat edeceği, apış arasını açmıyarak kapalı bacakla ve küçük adımla yürümektir; bacaklar açılırsa derhal fıtık illeti ârız olur. Arkalıkta ağırlık belden ziyade diz kapakları ile baldır adalelerine biner; dizi ve baldırı kuvvetli olan hammallardır ki en ağır yüklerin altına endişesiz girebilirler. Arkalığın alt köşesinde de bir kangal ip bulunur. Yük yüklendikten sonra bu ip, yükün üstüne atılır ve hammal omuz üstünden sarkan ucunu tutarak yükün oynamasını, kaymasını önler. 1909 da İstanbulun en namlı hammal arkalıkçısı Küçükpazarda 20 numaralı dikkânda Hakkı Olcanfer Usta idi; Semerci Erzincanlı İsmail Ustanın oğlu olup işine baba mesleği olarak devam edegelmektedir; İsmail Usta 1301 de Erzincanda doğmuş olup o da bir semerci ustasının oğludur; genç denilebilecek yaşta İstanbula gelmiş, Küçükpazarda açtığı dükkânda Hammal arkalığı yapmağa başlamıştır; bu dükkân da 1940 da oğlu Hakkı Ustaya intikal etmiştir. Hakkı Usta İstanbul Ansiklopedisine: “Halen benden başka bu işi yapan bir Ermeni vatandaş vardır, bizden sonra da hammal arkalığı yapacak kimse kalmıyacaktır” demiştir ki İstanbul Ansiklopedisi bu iki sanatkâra tûli ömür temenni ederken büyük şehirde bu eski sanatın daha yok olmak üzere bulunduğunu belirtir. Bir hammal arkalığı 1950 den evvel 10 - 15 lira iken 1959 da 100 - 120 liraya yaptırılmakta idi. Bir hammal arkalığının ömrü, tamirlerle yamalarla hammalın ömrü boyunca devam eder ve hattâ evlâdına miras dahi kalabilir. Saka Arkalığı (Resim: Nezih) Hammal Arkalıkları (Resim: A.B.K.) Arkalık altında hammal tipi, 1847 (Resim: C. Biseo) Arkalık altında hammal tipi; 1874 (Resim: C. Biseo)