Fransa Kralı Birinci François (Fransua) (1515-1547), tarafından Sultan Kanunî Süleyman (1520-1566) nezdine elçi olarak gönderilen Gabriel de Luitz Baron d’Aramon veya Aramont; Fransa devletini İstanbulda temsil eden ikinci sefirdir. Doğum yeri ve yılı kat’iyle henüz tesbit edilememiştir. 1554 yılında ölmüştür. D’Aramon 1526 yılında François’nın sarayına gelerek onun itimadını kazanmış ve Avrupada birçok vazifelerde bulunduktan sonra İstanbulda Fransız elçiliği hizmetine yollanmıştır.1546 da kral tarafından resmen elçi tayin edilen d’Aramon Venedik, Raguza, Niş, Filibe, Edirne yolile 14 mayıs 1547 de İstanbula gelerek, buradaki elçilik makamını derhal bir ilim merkezi haline sokmuştur. Siyasî çalışmalarının yanısıra ilmî araştırmalarla da meşgul olan elçi, Pierre Gilles (B.: Gilles), Pierre Belon (B. : Belon) gibi âlimleri himaye etmiş ve onlara her türlü yardımda bulunmaktan geri kalmamıştır. d’Aramon Kanunî Süleyman ile birlikte Tahmasp’a karşı İran seferine iştirâk etmiş ve Kudusü de ziyaret ettikten sonra 28 Ocak 1550 de İstanbula dönmüştür. (Bu hususta bk. Th. Lavallée: Historie de la Turquie Bruxelles 1859 Vol. I sayfa 342 ve A. de La Jongquière, Historie de I’Empire Ottoman, Paris 1881 sayfa 246 ve 149) 1551 de bir müddet için Fransaya giden d’Aaramon vazifesine dönerken Ak...

Fransa Kralı Birinci François (Fransua) (1515-1547), tarafından Sultan Kanunî Süleyman (1520-1566) nezdine elçi olarak gönderilen Gabriel de Luitz Baron d’Aramon veya Aramont; Fransa devletini İstanbulda temsil eden ikinci sefirdir. Doğum yeri ve yılı kat’iyle henüz tesbit edilememiştir. 1554 yılında ölmüştür. D’Aramon 1526 yılında François’nın sarayına gelerek onun itimadını kazanmış ve Avrupada birçok vazifelerde bulunduktan sonra İstanbulda Fransız elçiliği hizmetine yollanmıştır.1546 da kral tarafından resmen elçi tayin edilen d’Aramon Venedik, Raguza, Niş, Filibe, Edirne yolile 14 mayıs 1547 de İstanbula gelerek, buradaki elçilik makamını derhal bir ilim merkezi haline sokmuştur. Siyasî çalışmalarının yanısıra ilmî araştırmalarla da meşgul olan elçi, Pierre Gilles (B.: Gilles), Pierre Belon (B. : Belon) gibi âlimleri himaye etmiş ve onlara her türlü yardımda bulunmaktan geri kalmamıştır. d’Aramon Kanunî Süleyman ile birlikte Tahmasp’a karşı İran seferine iştirâk etmiş ve Kudusü de ziyaret ettikten sonra 28 Ocak 1550 de İstanbula dönmüştür. (Bu hususta bk. Th. Lavallée: Historie de la Turquie Bruxelles 1859 Vol. I sayfa 342 ve A. de La Jongquière, Historie de I’Empire Ottoman, Paris 1881 sayfa 246 ve 149) 1551 de bir müddet için Fransaya giden d’Aaramon vazifesine dönerken Akdenizde Turgut Reisle karşılaşmış ve Fransa Kralı ikinci Henri (Hanri) (1547-1559) ile Kanunî Süleyman arasında imzalanan 1 Şubat 1553 (16 Safer 960) tarihli ittifak muahedesi ile bu büyük Türk denizcisinin Fransız donanmasına katılmasını ve Korsikanın zaptına teşebbüs etmesini sağlanmıştı. (Baron de Testa: Recueil des Traités de la Porte Ottoman, Paris 1846 vol. I sayfa 43 ve Fevzi Kurdoğlu: Turgut Paşa, İstanbul 1935 sayfa ve 386 dan itibaren. Elçinin adı yanlış olarak Dıramon olarak yazılmıştır). 1553 Eylülünde Fransaya gelen d’Aramon tekrar Türkiyeye hareket etmek üzere iken 1554 de öldü. Kendisi, Fransız müelliflerince, siyasî kudreti yüksek, meharetli bir diplomat vatandaş ve dindaşlarına yardımı seven ve âlimlerle araştırıcıları koruyan bir zat olarak gösterilir. Louis Farges: Aramon, Grande Encyclopèdie cilt 3 sayfa 538 ve oradaki bibliyografya). Baron d’Aramon’un Osmanlı ülkesindeki seyahatleri beraberinde bulunan muhtelif şahıslar tarafından muhtelif şekillerde yazılmış ve neşredilmiştir. 1 — Jacques Gassot (Jak Gaso) tarafından yazılan ve 1550, 1606, 1684 yıllarında üç kere basılan seyahat notları. 2 — P. Gilles’in bir eserinde 1565 de neşredilen bazı hâtıralar. 3 — Elçinin kâtibi Jean Chesneau (Jan Şeno) tarafından tertip edilen asıl seyahat ve sefaretname. Bunların içinde en mühimmi üçüncüsü olup, İstanbul hakkında bilgi veren kitaplardan birini teşkil eder. Bu kitap en son olarak gayet güzel bir şekilde, H. Schefer’in notlariyle birlikte neşredilmiştir. Eserin tam adı şudur: “Le voyage de Monsieur d’Aramon ambassadeur le Roy en Levant escript parle noble homme Jean Chesneau l’un des secretaires dudict seigneur ambassadeur.” Bu eserin son tabı ParisteLeroux kitabevi tarafından neşredilen ve H. Schefer ile H. Cordier’nin idare ettikleri serinin bir cildi olarak 1887 de bastırılmıştır. (Serinin adı şudur: “Recuil de voyages et de documents pour servir à l’histoire de la géographie depuis le XIII. siècle jusque à la fin du XVI. şiècle, publié par. H. Schefer et H. Cordier.”) Kitabın bu tabını süsleyen ve XVI. asrın başına ait gravürlerin bu seyahatname ile bir bağlılıkları yoktur. Eserin başında d’Aramon ve kâtibi Chesneau’nun aileleri, hayatları hakkında uzun uzadıya ve gayet etraflı bilgi verilmektedir. Zengin notlarla birçok kısımları aydınlatılmış olan asıl metni ise elçinin icraatı ile ilgili vesikaları ihtiva eden bir ilâve kısmı takip etmektedir. (Bu seyahatname hakkında bk.: J. Ebersolt - Constantinople Byzantine et les voyageurs du Levant, Paris 1918 sayfa 84-86). Fransaya 1555 de dönen Chesneau’nun kaleme aldığı bu seyahatname İstanbul hakkında pek kısa ve sathî malûmat ihtiva eder. Schefer tabının 25 inci sayfasından itibaren şehrin umumî vaziyeti, Atmeydanı, Osmanlı Sarayı, Ayasofya Camii, Arkadios sütunu, Su kemerleri ve diğer bazı eserler hakkında pek kıymetli sayılmıyacak malûmat mevcuttur. İstanbul hakkında burada mevcut bilgi başlıbaşına bir değer taşımaktadır. Testa’nın Osmanlı Muahedeleri mecmuasında d’Aramon’u ilgilendiren birçok vesikaları bulmak kabildir. (Baron de Testa: Recueil des traités de la Porte Ottomane. Paris 1864, cilt I sayfa 37 ve 47-66). Bizi burada yalnız İstanbul bakımından ilgilendiren d’Aramon’un faaliyeti siyasî tarihimizin aydınlatılması bakamından esaslı bir surette tetkike değer bir konudur. Semavi Eyice