Ortaçağ sonu Ermeni Tıp Tarihinin en meşhur simasıdır; Fatih Sultan Mehmed’in cerrahbaşısı; 1416 - 1420 sıralarında Amasya’da doğmuş ve 8 Aralık 1496 da muhtemelen Bursa’da vefat etmiştir. Pederinin ismi Eğya’dır. Hayatının ilk safhaları hakkında hemen hemen hiçbir bilgiye malik değiliz. Tababet ilminde, Arap, Acem, Türk ve Ermeni hekimlerinin eserlerinden istifade ettiği bilinmektedir. 1459 - 60 senelerinde, izine Filibe’de rastlanmaktadır. “Okud Pıjışgutyan” (Tıbba faide) adlı ilk eserini de bu şehirde 1466-69 yılları zarfında kaleme almıştır. Muhtemelen Fatih Sultan Mehmed’in dâveti üzerine 1470 - 1472 yılları arasında İstanbul’a gelmiştir. Kısa bir zamanda şöhreti bütün şehre yayılmış ve Sultanın hizmetine girmiştir; delillerden biri “cerrahbaşı” ünvanını taşımasıdır. 1473 de Fâtih Sultan Mehmedle beraber Otlukbeli Cenginde bulundu, Fâtih Uzun Hasan’ı mağlûb ettikten sonra dönüşünde, Amirdovlat bir müddet Bayburt şehrinde kalmış ve oradan beraberinde ermenice bir Mezamir kitabı getirmiştir; 1480 tarihli bu elyazma kitabın muhtıra kısmında bu hâdiseyi kaydeden Mardiros Abeğa adlı bir ruhanî “Hekim Amirdovlat bunu (kitabi) görerek onu esaretten kurtardı” diyor; bundan anlaşılıyor ki Amirdovlat’ın Sarayla irtibatı vardı. 1478 - 82 yılları esnasında İstanbul’da telif ettiği “Ankı...

Ortaçağ sonu Ermeni Tıp Tarihinin en meşhur simasıdır; Fatih Sultan Mehmed’in cerrahbaşısı; 1416 - 1420 sıralarında Amasya’da doğmuş ve 8 Aralık 1496 da muhtemelen Bursa’da vefat etmiştir. Pederinin ismi Eğya’dır. Hayatının ilk safhaları hakkında hemen hemen hiçbir bilgiye malik değiliz. Tababet ilminde, Arap, Acem, Türk ve Ermeni hekimlerinin eserlerinden istifade ettiği bilinmektedir. 1459 - 60 senelerinde, izine Filibe’de rastlanmaktadır. “Okud Pıjışgutyan” (Tıbba faide) adlı ilk eserini de bu şehirde 1466-69 yılları zarfında kaleme almıştır. Muhtemelen Fatih Sultan Mehmed’in dâveti üzerine 1470 - 1472 yılları arasında İstanbul’a gelmiştir. Kısa bir zamanda şöhreti bütün şehre yayılmış ve Sultanın hizmetine girmiştir; delillerden biri “cerrahbaşı” ünvanını taşımasıdır. 1473 de Fâtih Sultan Mehmedle beraber Otlukbeli Cenginde bulundu, Fâtih Uzun Hasan’ı mağlûb ettikten sonra dönüşünde, Amirdovlat bir müddet Bayburt şehrinde kalmış ve oradan beraberinde ermenice bir Mezamir kitabı getirmiştir; 1480 tarihli bu elyazma kitabın muhtıra kısmında bu hâdiseyi kaydeden Mardiros Abeğa adlı bir ruhanî “Hekim Amirdovlat bunu (kitabi) görerek onu esaretten kurtardı” diyor; bundan anlaşılıyor ki Amirdovlat’ın Sarayla irtibatı vardı. 1478 - 82 yılları esnasında İstanbul’da telif ettiği “Ankıdatz Anbed” (Cahillere lüzumsuz) adlı eserinde ise, Lemnos adasında meydana çıkarılan “tîni mahtum” adlı kilden bahsederken, Sultan Mehmed için “bizim padişah” diyerek samimî bir lisan kullanıyor. Yukarıda sözü geçen Mardinos Abeğa Amirdovlat’ın astroloji ilmine de vâkıf olduğunu kaydedip ondan sitayişle bahsetmektedir. Mezkûr “Cahillere lüzumsuz” adlı eseri, zamanının bütün ilâçlarının, ermenice, arapça, farsça, yunanca ve lâtince adlarını ihtiva eden bir lûgattır. Aynı zamanda herbir ilâç hakkında da etraflı izahat verilmiştir. Bu eser, 1927 de, tarihçi Karabet Basmaciyan tarafından Viyanada neşredilmiştir. Amirdovlat’ın üçüncü eseri de “Ağrabadin” (Pharmacopée) adını taşımaktadır. 1481 de yine İstanbulda kaleme alınan bu eserde ilâçların hazırlanması öğretilmektedir. Müellif burada kendini “cerrahbaşı” ve “bostancıbaşı” diye vasıflandırmaktadır. Hekim Amirdovlat’ın 1484 de yine İstanbulda yazılan dördüncü eseri ise “Kirk Ramgagan” (Avamın kitabı) tesmiye olunmuştur. İşbu maddenin tahriratında bir risalesinden istifade ettiğimiz rahmetli Dr. V. Torkomyan, Amirdovlat’ın “Hastanın alâmetleri, hali ve ölümü hakkında” adılı epeyece mufassal bir eserinin de Paris’de Bibliothèque National’da bulunduğunu iş’ar etmektedir. Cerrahbaşı Amirdovlat 1490 yılına doğru muhtemelen tedavi için Bursa’ya gitmiştir. Kevork Pamukcuyan