Erkek kolleji Rumelihisarında, kız kolleji Arnavudköyünde, Büyükşehrin iki büyük mektebi, ayrı ayrı isimlerle anılan müteaddit binalardan mürekkep bir irfan müessesesidir. Erkek kolleji, halk ağzında Robert Kollej adı ile meşhurdur. Erkek kolleji 1863 te, kız kolleji 1871 de kurulmuştur. İstanbul Belediyesi Mektupçusu ve tarih âlimi Osman Nuri Ergin, Türkiye Maarif Tarihinde, bu iki mektep hakkında şu malûmatı veriyor: “Robert Kollej Eylûl 1863 (1279) tarihinde, ilkönce Bebekte ufak bir evde açılmıştır. Bu evde Kırım muharebesi esnasında Türklere yardım etmek maksadiyle gelen Amerikalı Misyonerler bulunmakta idi; işte bunlardan Hamlin adında bir Misyoner ilk defa bu işte önayak oluyor; ona da ilk defa yardım vâdeden Fransalı Rothschild ailesine mensup Nevyork tacirlerinden Christipher Rinlender Robert’tir. Mister Robert öldüğü tarih olan 1878 senesine kadar kollejin bütün masraflarını üzerine almış ve servetinin beşte birinin kolleje verilmesini vasiyet eylemiş olduğundan, ölümünde veresesi kolleje 400.000 dolar, Türk parası ile 100.000 altın lira vermiştir. İşte bu para ile Bebekte, Rumelihisarı üzerinde görülen muhteşem ve muazzam âbideler vücuda getirilmiş ve o zamana kadar Amerikan Kolleji denilirken 1878 den sonra Robert Kollej adını almıştır. Mektep için başlangıçta Kuruçeş...

Erkek kolleji Rumelihisarında, kız kolleji Arnavudköyünde, Büyükşehrin iki büyük mektebi, ayrı ayrı isimlerle anılan müteaddit binalardan mürekkep bir irfan müessesesidir. Erkek kolleji, halk ağzında Robert Kollej adı ile meşhurdur. Erkek kolleji 1863 te, kız kolleji 1871 de kurulmuştur. İstanbul Belediyesi Mektupçusu ve tarih âlimi Osman Nuri Ergin, Türkiye Maarif Tarihinde, bu iki mektep hakkında şu malûmatı veriyor: “Robert Kollej Eylûl 1863 (1279) tarihinde, ilkönce Bebekte ufak bir evde açılmıştır. Bu evde Kırım muharebesi esnasında Türklere yardım etmek maksadiyle gelen Amerikalı Misyonerler bulunmakta idi; işte bunlardan Hamlin adında bir Misyoner ilk defa bu işte önayak oluyor; ona da ilk defa yardım vâdeden Fransalı Rothschild ailesine mensup Nevyork tacirlerinden Christipher Rinlender Robert’tir. Mister Robert öldüğü tarih olan 1878 senesine kadar kollejin bütün masraflarını üzerine almış ve servetinin beşte birinin kolleje verilmesini vasiyet eylemiş olduğundan, ölümünde veresesi kolleje 400.000 dolar, Türk parası ile 100.000 altın lira vermiştir. İşte bu para ile Bebekte, Rumelihisarı üzerinde görülen muhteşem ve muazzam âbideler vücuda getirilmiş ve o zamana kadar Amerikan Kolleji denilirken 1878 den sonra Robert Kollej adını almıştır. Mektep için başlangıçta Kuruçeşme sırtlarında bir yer satın alınmış ise de binanın orada yapılması istenilmemiş ve sonra bugünkü yeri tedarik ve temin edilmiştir. “Robert Kollej, fransızca tedrisatta bulunmak üzere hükûmet tarafından Beyoğlunda açılan Galatasaray Lisesinden beş ve türkçe tedrisatta bulunmak üzere hükûmet ve halkın yardımı ile açılan Darüşşefaka Lisesinden on sene evvel açılmıştır. Bu yabancı mekteplerden gerek hükûmetin gerek halkın gözü çok yılmış olduğu, her müessese hükûmet için birer çiban, birer siyasî mesele menbaı olacağı anlaşıldığı için, ilk zamanlarda bunların açılmaması için elden gelen gayret esirgenmezdi ve kolaylık gösterenler, yahut mektebe yer verenler ve satanlar halk ve hükûmet nezdinde iyi bir gözle görülmezdi. Robert Kollejin birinci kısmının yerini Ahmed Vefik Paşa evvelâ 16.000 liraya, sonra kinci kısmını da 20.000 lira mukabilinde Amerikalılara satmıştır (B. : Ahmed Vefik Paşa). “Fakat binanın burada yapılmasına da Ruslarla Fransızlar güçlük göstermişler ve hükûmet nezdinde teşebbüslerde bulunmuşlardır. “1864 te bu mektep için Nevyorkta bir mütevelliler heyeti teşekkül ederek bu hususta Amerika hükûmetinin de yardımını temine muvaffak olmuş ve siyasî müracaatlar ve teşebbüsler sonunda 1869 da binanın yapılmasına irade çıkartabilmişlerdir. “Kollejin mühendis kısmı 1912 de yapılmıştı. Kütüphane ve idare binasının da o mektepte okumuş ve Amerikada zengin olmuş bir Rumun verdiği para ile yapılmıştır. Lâik olan Amerikalıların bile bu mektebi tesisteki gayeleri Protestanlığın neşri olduğu şüphesizdir. Mektep lâik bir şekilde idare olunmuş ve olunuyorsa da varidatının mühim bir kısmını Protestanlığı neşreden Amerikan cemiyet ve heyetleri tarafından temin edilmekte olması bu kanaati kuvvetlendirir. “Amerikan Kız Kolleji — İstanbul Amerikan kolleji kız kısmı adı altında tedrisat yapan bu mektep Boston Amerikan Kadınlar cemiyeti tarafından 1871 senesinde önce Üsküdarda Selâmsızda High School adı altında orta dereceli bir mektep olarak açılmıştır. 1890 senesinde dört sınıf ilâve edilerek lise derecesine yükseltilmiş ve Konstantinopl Kızlar Kolleji adını almıştır. 1908 senesinde mütevelli heyeti değişerek kollej, Massachtusetts eyaletinde o eyaletçe müseccel bir heyetin idaresine geçmiştir. 1920 senesinde de, mektebe bir tıp fakültesi ilâve edilmiş is de (Lozan muahedesinin birinci maddesi hükmünce) 1924 de bu şube kaldırılmıştır. 1905 de Üsküdardaki binalardan birinin yanması üzerine mektebin Arnavudköyüne nakli düşünülmüş ve 250 dekar arazi (Abdülhamidin iradesiyle) satın alınarak 1910 da yeni binaların inşasına başlanmıştır. 1914 snesinde bitmiş ve mektep Arnavudköyüne taşınmıştır. İilk Müdire Dr. Mary Mills’tir; 1924 senesine kadar çalışmış, o sene, 74 yaşında iken vazifeden çekilmiştir. Yerine kollejin edebiyat muallimlerinden Kathryn Nevell Adams tâyin olunmuş ve 1931 senesinde istifa etmiştir. 1932 de Dr. Paul Monroe Kız ve Erkek kısımları birleştirilerek her ikisine umum müdür olarak tâyin olunmuştur”. (Türkiye Maarif Tarihi, İkinci cilt), Amerikan kollejleri binaları ayrı isimtaşımakta olup yapı tarihleri ile şunlardır: Robert Kollej Theodoros Hall - Orta Kısım - 1920. Anderson Hall - Orta Kısım - 1913. Hamlin Hall - lise kısmı - Mühendis kısmı - Leylî - 1871. Washburn Hall - Laboratory - 1906. H. Washburn Hall - Gymnasium, Tiyatro salonu - 1914. Von Millingen Hall - İdare, Kütüphane, Telefon - 1932. Gates Hall - Mühendis kısmı - 1913. Kennedy Lodge - Direktörün evi. John Sloane - Hastahane - 1914. Albert Long Hall - 1863. Kız Kolleji Gould Hall - İdare, Kütüphane ve Lise dershaneleri, Cimnastikhane - 1914. Bingham Hall - Orta kısım edrshaneleri - 1923. Mitchell Hall - Yemekhaneler ve Orta kısım yatakhaesi - 1914. Woods Hall Laboratuvar binası - 1914. Sage Hall - Yatakhane ve hastahane - 1914. Kuruluşundanberi Robert Kollej direktörlüğünde bulunmuş zevat tâyin tarihleriyle şunlardır: Hamlin 1863. Washburn 1869. Gates 1903. Monroe 1932. Wright 1935. Black 1944. Bunların içinde en uzun çalışanlar, 34 yıl Wasburn ve 29 yıl Gates’tir. Kız Kolleji Müdireleri de şunlardır: Patrick 1914. Adams 1924. Talbot 1931. Monroe 1932. Wright 1935. Black 1944. Her iki müessesede çalışmış Türk ve Amerikan fikir ve sanat adamları da şu zatlar olmuştur: Monroe, Von Millingen, Tevfik Fikret, Filozof Riza Tevfik, Ressam Ali Sami Boyar, Şair Faruk Nafiz Çamlıbel, Ali Nazima, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Hâmid Ongunsu. Amerikan Kollejinde Gould Hall (Resim: Fotoğrafdan Behçet eli ile) Amerikan Kollejinde Millingen Hall (Resim: Fotoğrafdan Behçet eli ile) Amerikan Kollejinde bir binalar grupu (Resim: Fotoğrafdan Behçet eli ile)