Meşhur bir Ermeni ziraatçı ve Devlet adamıdır. 25 Mayıs 1825 de Amasya’da doğmuş ve 1895 yılı Ekim ayında Marsilya’da vefat etmiştir. Serkis Ağa isimli yüksek aileden bir şahsın oğludur. İlk tahsilini Üsküdardaki eski Cemaran mektebinde yaptı, sonra Paris’teki “Sainte Barbe” kolejinde tamamlamıştır. 1849 da Grignon’daki Ziraat Mektebine girerek 1852 de mezun olmuştur. Aynı yıl Versaille’de bulunan “İnstitut Agronomique” de yüksek tahsile başlamıştır. 1854 de Amasya’ya dönerek 1865 yılına kadar orada pederinin çiftliğini idare etmiştir. Mezkûr şehirde, kozalardan ipek tellerini çekmek için ilk defa olarak bir tezgâh (filture de soie) tesis etmiştir. Vaktında Paris’de tanıştığı Sadırâzam Âlî Paşanın teklifi ve ısrarı üzerine 1865 tarihinden itibaren Devlet hizmetine girmiştir. Bu meyanda, 1865-1868 yıllarında Erzurum Vilâyetinde Nafia umum müdürü, 1868-1869 yıllarında Bursa’da Sarayı Hümâyun İpek tezgâhları müdürü, 1869-1871 yıllarında Selânik Ticaret Mahkemesi Reisi, 1872-1873 yıllarında Rusçuk Ticaret Mahkemesi Reisi, 1873-1878 yıllarında İstanbul’da Mülkî Mahkeme âzası olmuştur. Deruhde ettiği bütün bu vazifelerde mühim ve ıslâhatı ile tanınmıştır. İhtisası ile ilgisi olmayan bu vazifeler esnasında, daima Türkiyenin geri kalmış ziraî durumu ile alâkadar olmuş ve günün sadırâzaml...

Meşhur bir Ermeni ziraatçı ve Devlet adamıdır. 25 Mayıs 1825 de Amasya’da doğmuş ve 1895 yılı Ekim ayında Marsilya’da vefat etmiştir. Serkis Ağa isimli yüksek aileden bir şahsın oğludur. İlk tahsilini Üsküdardaki eski Cemaran mektebinde yaptı, sonra Paris’teki “Sainte Barbe” kolejinde tamamlamıştır. 1849 da Grignon’daki Ziraat Mektebine girerek 1852 de mezun olmuştur. Aynı yıl Versaille’de bulunan “İnstitut Agronomique” de yüksek tahsile başlamıştır. 1854 de Amasya’ya dönerek 1865 yılına kadar orada pederinin çiftliğini idare etmiştir. Mezkûr şehirde, kozalardan ipek tellerini çekmek için ilk defa olarak bir tezgâh (filture de soie) tesis etmiştir. Vaktında Paris’de tanıştığı Sadırâzam Âlî Paşanın teklifi ve ısrarı üzerine 1865 tarihinden itibaren Devlet hizmetine girmiştir. Bu meyanda, 1865-1868 yıllarında Erzurum Vilâyetinde Nafia umum müdürü, 1868-1869 yıllarında Bursa’da Sarayı Hümâyun İpek tezgâhları müdürü, 1869-1871 yıllarında Selânik Ticaret Mahkemesi Reisi, 1872-1873 yıllarında Rusçuk Ticaret Mahkemesi Reisi, 1873-1878 yıllarında İstanbul’da Mülkî Mahkeme âzası olmuştur. Deruhde ettiği bütün bu vazifelerde mühim ve ıslâhatı ile tanınmıştır. İhtisası ile ilgisi olmayan bu vazifeler esnasında, daima Türkiyenin geri kalmış ziraî durumu ile alâkadar olmuş ve günün sadırâzamlarına tevdi ettiği raporlarda ıslahat çarelerini iş’ar etmiştir. Bilhassa ilmî metodlarla ziraatin inkişafı için müstakil bir nezaretin teessüsü hususunda büyük gayretler sarfetmiştir. Bu gayretler boşa gitmemiş ve 1878 de bir Ziraat Müdürlüğü ihdas olunarak, Amasyan Efendi de bu teşkilâtın başına getirilmiştir. Ağaton Efendinin ziraî plânlarını kendine rehber edinip; ilk iş olarak Yeşilköy civarında bulunan Aya Mama çiftliğini Hazinei Hassa Nezaretinden tslim alarak, onu bir mektep şekline sokmağa teşebbüs etmiştir. Bu maksatla da Fransa’dan muhtelif ziraat makineleri getirtmiştir. Fakat gayesinde muvaffak olamamıştır, zira mezkûr Nezaret az sonra bir bahane ile çiftliği istirdat etmiştir. Amasyan Efendi bundan müteessir olmıyarak bu sefer Ziraat Mektebi yerine onu idare edebilecek kabiliyette müthassıslar yetiştirmeğe karar vermiş ve bu gaye ile Sadırâzam ve aynı zamanda Ziraat ve Ticaret Nazırı Kadri Paşa ve vekili Kuyumcuyan Bedros Efendi nezdinde müessir teşebbüsler yaparak, 1880 de Hükûmet masrafı ile yüksek Ziraaat tahsili için Fransa’ya imtihanla sekiz talebe göndermeğe muvaffak olmuştur. Bu talebelerden biri de müteveffa Kevork Efendi Torkomyan olmuştur ki işbu biografinin hazırlanmasında onun bir makalesinden istifade edilmiştir. Ayni maksatla 1883 yılında da altı talebeyi Almanyaya gönderebilmiştir. Vatanlarına avdet ettikten sonra bunları ziraat müfettişi olarak Anadolu ve Trakyanın muhtelif şehirlerine göndermiştir. Amasyan Efendi, yeni icad edilen ziraî makinaları memlekette kullanabilecek elemanlar yetiştirmek gayesiyle, önce Edirnede sözü geçen Kadri Paşa vasıtasiyle ve Eram Efendi adlı bir Ermeni ziraatçının himmetiyle 1882 de bir Ziraat Mektebi tesis edebilmiştir; 1889 da ise Selânik Valisi Galib Paşa ve yine Eram Efendi vasıtasiyle bu şehirde de ikinci bir Ziraat Mektebi açmağa muvaffak olmuştur. 1888 de kendini çekemiyen bazı düşmanlarının entrikaları yüzünden umumî ziraat müdürü vazifesinden alınarak ihtisası olmayan diğer bir vazifeye tayin olunmuştur. 1890 da kendi arzusu ile tekaüde sevkedilmiştir Bu suretle himmeti ile 1892 de açılan Halkalı Ziraat Mektebinin küşad merasimine iştirâk edememiştir. Amasyan Efendi, bu mevkiin toprağının ziraate elverişli olmaması hasebiyle, bu mektebin başka bir mahalde açılmasını tavsiye etmişse de dinleyen bulamamıştır. Bunlardan başka, Amasyan Efendinin, Haydarpaşa Baytar Mektebinin, Ziraat Odalarının ve bilhassa Ziraat Bankasının kuruluşlarında da büyük emeği vardır. Parmentier adlı patatesin, Amerikan mısırının ve pamuğun Türkiyedeki ekiminin inkişafında büyük rolü olmuştur. Agop Amasyan, Ermeni cemaatı işlerinde de vazifeler deruhte etmiştir. Ezcümle, 22 Ekim 1853 de Patrikhane Tedrisat Heyetine âza seçilmiştir. Kevork Pamukcuyan Amasyan Efendi (Resim: Nezih)